Vén lộ bí ẩn về vàng

Vén lộ bí ẩn về vàng
Victoria Parnell - http://www.bettysplendens.com/taking-the-mystery-out-of-yellow.html



Từng có suy nghĩ cho rằng việc duy trì non-red betta chỉ đơn giản bằng cách cản vàng với vàng và ngồi yên để tận hưởng kết quả. Quả thực, một số bầy vàng thu được tỷ lệ cá vàng rất cao (thậm chí 100%), nhưng kiểu hình vàng được biết cũng xuất hiện vài điều không mong đợi.

Trong mọi trường hợp, gien đỏ lan (extended red), vốn là gien trội, phải tạo ra nhiều đỏ (red) và đỏ lan hơn. Tuy nhiên, theo kinh nghiệm lai tạo cá đỏ lan của chúng tôi, chúng tôi có vài bầy té ra cambodian và vàng. Lấy hai con vàng trong đó, chúng tôi làm bầy F2 và thu được khoảng 25% vàng. Phần còn lại của bầy là cambodian red [đỏ cambodian]. Cản một cặp khác từ cùng bầy F1 (đỏ và vàng) chúng tôi thu được khoảng 50% cambodian red, 40% đỏ và 10% vàng. Cản hai con đỏ từ bầy đó, chúng tôi thu được 100% cambodian red ở đời F3.

Rồi bây giờ, lấy một con trong số đó và lai xa (outcross) với đỏ lan từ dòng cá của nhà lai tạo khác. Đỏ lan này là đời thứ sáu của dòng đỏ x đỏ; trước đó nhà lai tạo pha (cross) đỏ với đen/cam để làm màu đậm hơn. Kết quả của bầy này là 40% cambodian red, 40% đỏ, 10% đỏ lan và 10% vàng.

Cần lưu ý rằng tông màu cambodian ở cambodian red từ những dòng như thế này trông hơi vàng hơn so với màu-kem hay màu-thịt điển hình ở cambodian truyền thống.

Vàng té ra từ các bầy pha đỏ lan kém hơn tông vàng lý tưởng. Một số rất nhạt, số khác thể hiện hiệu ứng vảy-đen và trông không “sạch”. Những con vàng này được gọi là “Pineapple” [dứa], và là kết quả của cá đỏ lan bình thường thể hiện kiểu hình non-red. Với nỗ lực nhằm hạn chế vảy đen ở pineapple betta, nó đôi khi được pha với red cambodian [cambodian đỏ], tuy nhiên những bầy pha này có xu hướng tạo ra vàng nhạt, phai. Bởi vậy, lai tạo màu này quả thực là một công việc thách thức!


Betta cái vàng đậm (intense) và nhạt (pale) (LaPheng Xiong)

Theo Dr. Gene Lucas, cá betta vàng không phải là kết quả từ hoạt động của một gen đơn lẻ. Không hề có cái gọi là gien vàng vốn tạo ra kiểu hình vàng ở cá betta. Betta vàng là kiểu hình. Màu vàng, tự nó được Lucas coi như là “non-red” [không đỏ]. Gien lặn “non-red” này làm cá betta trở nên vàng ở những nơi vốn thường là đỏ. Lý do tại sao Dr. Gene Lucas không gọi gien vàng là:

1. Thuật ngữ non-red từng được sử dụng trước đây để mô tả các biến dị (abnormalities) tương tự ở những sinh vật khác.
2. Để tránh mọi người suy đoán rằng có một gien đơn lẻ vốn tạo ra kiểu hình vàng (2).

Theo tiêu chuẩn IBC, màu vàng được xếp vào thể loại đơn sắc, nền-nhạt. Để thu được vàng đơn sắc, phải tồn tại một loạt điều kiện. Các màu đen và ánh kim phải bị hạn chế (loại bỏ nếu được), vàng phải thay thế đỏ và đỏ/vàng phải bao phủ toàn thân cá. Việc này đòi hỏi bốn điều chỉnh khác nhau trên ba thành phần sắc tố [màu] khác nhau. Hai trong số này dường như được điều khiển bởi các gien lặn đơn lẻ, gien non-red như đã nói và gien cambodian vốn loại bỏ hầu hết hắc tố [đen]. Hai cái kia (sự lan rộng của đỏ để bao phủ toàn bộ cá và sự tiết giảm màu ánh kim để hạn chế xanh lục [hay xanh dương, nếu xanh lục bị biến đổi bởi gien tĩnh khác]) không hoạt động như thể được điều khiển bởi một gen đơn lẻ. Được biết rằng:

1. Vàng x vàng có thể té ra Cambodian Red [đỏ cambodian].
2. Cambodian Red x Cambodian Red cũng có thể té ra Vàng.

Cambodian và vàng là [tính trạng] lặn nhưng có thể mang kiểu gien (genotype) lẫn nhau. Vài người tuyên bố rằng Cambodian với vàng là bầy pha tốt để duy trì màu vàng đậm nhất có thể. Nếu bạn chỉ cản vàng với vàng thì nó sẽ nhanh chóng phai đi và trở thành màu vàng nhạt nhòa, chán phèo (3).




=============================


Ghi chú

(1) Đây là đoạn trong phiên bản cũ mà tác giả đã lược bỏ khi cập nhật sau này:
Di truyền (Jim Sonnier)

Cá cha	Cá mẹ	Cá con
Non-Red (Vàng)	Đa sắc (đỏ thường)	100% Đa sắc (mang gien non-red)
Non-Red (Vàng)	Đa sắc (mang gien non-red)	50% Đa sắc (mang gien non-red), 50% Non-Red (Vàng)
Đa sắc (mang gien non-red)	Đa sắc (mang gien non-red)	75% Đa sắc (67% mang gien non-red), 25% Non-Red (Vàng)
Non-Red (Vàng)	Non-Red (Vàng)	100% Non-Red (Vàng)

(2) Hiện chưa xác định được gien nào tác động lên lớp vàng. Thực ra, gien non-red tác động lên lớp đỏ! Kiểu hình Vàng và Cam được cho là được hình thành từ hai loại gien non-red khác nhau. Loại sau dường như lưu lại một ít sắc tố đỏ để khi trộn với vàng, tạo ra màu cam!

(3) Theo lý thuyết của chúng tôi, non-red là gien liên kết với cambodian nên kiểu hình Vàng chắc chắn hàm chứa cambodian, mặt khác kiểu hình Cambodia có khả năng hàm chứa non-red. Điều này lý giải tại sao cản Vàng x Vàng có thể té ra Cambodian và ngược lại! Thêm nữa, bởi cá Red nền nhạt cũng có thể mang gien cambodian liên kết với non-red (thay vì cambodian thường) nên kiểu hình đỏ có thể mang sẵn một alen non-red. Lúc đó, màu đỏ trông có vẻ vàng vọt hơn!

(4) Tóm lại, một khi bạn nhìn thấy kiểu hình Vàng, cần phải có các điều kiện sau đây:
*Có rất ít ánh kim: được thực hiện qua quá trình tuyển chọn lâu dài ở cá đỏ.
*Không đỏ: non-red tồn tại dưới dạng đồng hợp.
*Không đen: theo lý thuyết của chúng tôi, non-red liên kết với cambodian nên một khi non-red đồng hợp thì cambodian cũng đồng hợp tạo ra nền nhạt.
*Lớp vàng: nếu các điều kiện ở trên đều thỏa mãn thì chúng ta có thể nhìn thấy lớp trong cùng tức màu vàng. Nhưng lớp này không phải lúc nào cũng đầy đặn và phủ kín. Điều lý giải tại sao chúng ta thấy nhiều cấp độ đậm nhạt và phân bố của Vàng, thậm chí là Cambodian. Hiện chúng ta vẫn chưa biết gien nào tác động lên lớp vàng và tại sao Vàng x Vàng lại càng nhạt đi! Điều tương tự cũng xảy ra với Gold bởi Gold chính là copper trên nền vàng.