Plakat Cảnh Hiện Đại

Plakat Cảnh Hiện Đại
Victoria Parnell - http://bettysplendens.com/articles/page.imp?articleid=1044

Phải thú nhận rằng tôi là người nghiện Halfmoon Plakat. Thực vậy, trọng tâm lai tạo của tôi trong những năm qua là Plakat Cảnh Hiện Đại (Modern Show Plakat), cụ thể hơn là Halfmoon vây ngắn (shortfin).


Cá HMPK marble đực non.

Giống như một con HM điển hình, HMPK (Halfmoon Plakat) kết hợp hình dạng đối xứng (symmetrical) với góc xòe đuôi (caudal span) 180 độ; tuy nhiên, bộ vây ngắn và gọn như Plakat Truyền Thống (Traditional Plakat), khiến cá trở thành loại betta cảnh vô song, với hình dáng gọn gàng, bắt mắt và đầy sinh lực.

Như nhiều dạng plakat mới đang được phát triển, HMPK được coi là Plakat Cảnh Hiện Đại loại đối xứng (symmetrical). Những dạng Plakat Cảnh Hiện Đại khác bao gồm DT plakat, cũng như những góc xòe đuôi khác vốn không hẳn đạt chuẩn Halfmoon. Kể từ 2003, số lượng Plakat Cảnh Hiện Đại đã gia tăng đáng kể, với các giao dịch trên Aquabid.com gần như tăng gấp ba. Vào 2005, Ban Trọng Tài của IBC thông qua tiêu chuẩn plakat mới, phân biệt rõ giữa Plakat Cảnh Hiện Đại và Plakat Truyền Thống. Hầu như ngay lập tức, IBC điều chỉnh lại các lớp (class) triển lãm của mình, chia bảng vây ngắn (short-finned category) thành Plakat Truyền Thống và Plakat Cảnh (Show Plakat), bổ sung thêm lớp Plakat Đối Xứng (Symmetrical Plakat) vào danh sách thử nghiệm.

Đuôi của MSP (Modern Show Plakat) có thể phân bố từ delta đến HM, nhưng những cá thể mà chúng ta thấy đang thắng giải triển lãm luôn có một góc xòe 180 độ hoàn hảo và có tối thiểu phân nhánh 4-tia. Đuôi không được dài quá 1/3 chiều dài thân.


Đuôi HMPK xòe một góc 180 độ hoàn hảo. Nó phải trông giống chữ D.


MSP phải có ít nhất phân nhánh thứ cấp (secondary split), cho cá tối thiểu 4 tia ở đuôi.

Vây lưng của Plakat Cảnh Hiện Đại (hay MSP) có hình bán nguyệt, và một cách lý tưởng, sẽ xòe ra như cái quạt khi cá sừng (flares). Cái vây lưng khác biệt này đạt được bằng cách gia tăng phân nhánh tia vây ở loại Plakat Truyền Thống nhờ cản chúng với betta HM và đuôi hoa (rosetail) nhiều-tia (heavy-ray).



Loại vây lưng MSP yêu thích của tôi cũng rộng hơn đáng kể so với loại vây lưng ST bình thường, và sẽ hơi chồng lên lưng cá. Cách cổ điển để có những vây lưng kéo dài này trên HMPK (hay bất cứ loại betta đuôi đơn nào khác) là ghép (infuse) một số Đuôi kép vào dòng cá. Nếu mục đích của bạn là Plakat Cảnh Hiện Đại chất lượng, bạn chỉ nên sử dụng những con DT tốt nhất từ các bầy Halfmoon mạnh khỏe.

Theo ý kiến của tôi, MSP hoàn hảo có vây bụng [kỳ] dài, trông-mạnh mẽ vốn kéo đến điểm đầu của vây hậu môn và không ngắn hơn điểm thấp nhất của vây hậu môn. Vây hậu môn tự nó phải có hình thang (trapezium-shaped) và hơi dài hơn ở điểm cuối, điều được xem là lý tưởng với Plakat Truyền Thống. Ấn tượng chung là sức mạnh, năng lượng và sự đối xứng.


MSP Halfmoon Plakat xuất sắc được cản bởi Joep van Esch. Để ý rằng vây bụng về chiều dài ngang với chóp của vây hậu môn, vây lưng xòe-quạt (spread-fan), và đuôi 4-tia 180 độ hoàn hảo.

Halfmoon Plakat được phát triển từ việc pha giữa Plakat Truyền Thống với Halfmoon đuôi dài và lai tuyển chọn để thiết lập tính trạng ở biến thể vây ngắn. Những thế hệ đầu tiên thường té ra loại Đuôi voan vì vây ngắn là lặn (recessive) so với vây dài, và Plakat Truyền Thống có thể được đơn giản hóa như là “Đuôi voan vây ngắn”, bởi vì bộ vây phản ánh loại hoang dã vốn bị đột biến thành dạng Đuôi voan thông thường của chúng ta. Bởi vì Đuôi voan là trội so với những biến dị vây khác, nên những thế hệ đầu tiên đó nhất định trông rất thô. Tuy nhiên, các nhà lai tạo betta chẳng là gì nếu thiếu kiên định, và có đủ người trong số họ vốn ủng hộ cho viễn cảnh về thứ mà họ vô cùng mong muốn đạt được, rằng họ có đủ kiên nhẫn và khả năng để nhìn thấy nó. Những bầy pha F1 plakat/Halfmoon được tiếp tục làm tiếp đời F2, và bây giờ các nhà lai tạo thấy sự trở lại của vây ngắn ở một số con trong bầy. Con đẹp nhất trong số đó được chọn và cản, một lần nữa, với cá Halfmoon đuôi dài cho đến khi nhà lai tạo có thể gia tăng đáng kể phân nhánh tia vây và sự cải thiện vây của cá đuôi ngắn [tức lặp lại công đoạn F1 – F2 trước đó]. Bằng việc ghép cặp thậm chí cẩn trọng hơn, cá Halfmoon Plakat ra đời!

Không giống Plakat Truyền Thống vốn thua xa dòng HM đuôi dài, Plakat Cảnh Hiện Đại như HMPK sẽ giúp củng cố (strengthen) tia vây của dòng Halfmoon của bạn, cũng như đem lại sự ổn định (stability) cho bộ vây bằng cách tiết giảm nó một chút, khiến bộ vây của cá đực đuôi dài trưởng thành dễ mang vách hơn và bớt xu hướng sụp khi cá già đi. Nhiều người sử dụng Plakat Cảnh Hiện Đại trong dòng cá đuôi dài của họ cũng thông báo sức khỏe và sung mãn gia tăng ở cá betta cảnh đuôi dài của mình, có lẽ nhờ thân hình mạnh mẽ của plakat và tia vây cứng hơn/chiều dài vây giảm.

Tôi áp dụng một công thức tuyệt vời cho 90% dòng cá của mình bằng việc pha HMPK với Đuôi hoa. Cách này tạo ra một số lượng lớn cá con HM đích thực, bởi đuôi hoa chuyển giao phân nhánh tia vây mạnh và plakat chuyển giao chiều dài vây giảm và tia vây cứng cáp hơn. Bởi vì tất cả dòng HM và Đuôi hoa của tôi cũng mang gien Đuôi kép, nên bất kỳ bầy nào đều có thể tạo ra Plakat Cảnh Hiện Đại, Đuôi kép, Đuôi hoa và Halfmoon betta. Tôi hiện đang tiến đến gần 100% HM ở một số dòng, tỷ lệ thấp nhất là gần 85% HM ở các dòng Cam, Black/Copper và Super Black (cực đen), số còn lại là Delta và Super Delta [về sau, Joep van Esch đã viết một bài riêng cảnh báo về cá Đuôi hoa có thể mang lại các hiệu ứng tiêu cực như nhúm vây, đẹt, tật vảy và màu lợt lạt].

Một ưu điểm khác của Plakat Cảnh Hiện Đại đó là bạn có thể có hình dạng tuyệt vời, kết hợp màu sắc và sự đối xứng từ loại cá đuôi dài mà không phải đối mặt với những vấn đề vốn thường đi chung với Halfmoon và Super Delta như thối vây (fin rot), nổ/cắn đuôi và không có khả năng giữ vây. Bệnh thối vây rất hiếm ở plakat, nổ/cắn đuôi hầu như không nghe nói đến. Plakat thường dẻo dai, chắc chắn và là loại betta hoạt động hơn bất kỳ loại đuôi dài nào (có lẽ, ngoại trừ cá đuôi tưa vốn thường thể hiện sức sống ngang với plakat), và hung dữ hơn nhiều, sống lâu và dễ sinh sản hơn. Theo ý tôi, chả mấy thứ hấp dẫn bằng một con Halfmoon Plakat sừng-hết cỡ múa may tìm bạn tình.

Mặc dù tôi đề nghị nuôi Plakat Cảnh Hiện Đại với bất kỳ ai, nhưng bạn cần cẩn thận trong việc chọn cá của mình. Đôi khi tôi ngạc nhiên khi thấy bao nhiêu người bán cá Truyền Thống như là HMPK, đơn giản bởi vì họ không biết sự khác biệt. Những con cá Plakat Truyền Thống đẹp nhất cũng xòe đến 180 độ ở gốc đuôi, nhưng chúng không sở hữu quá phân nhánh 3-tia (thường là 2) và đuôi dạng tròn, hình át-bích. Đây không phải là Plakat Cảnh Hiện Đại, hãy để yên cho Halfmoon Plakat, và chúng sẽ KHÔNG làm gì cho dòng HM đuôi dài của bạn, trừ việc ném bạn 50 paces về hướng ngược lại.

Một ví dụ tốt về Plakat Truyền Thống với góc đuôi 180 độ là con này:


Ảnh của Dong2002.

Đây là một con Plakat Truyền Thống tuyệt đẹp. Hãy đếm những tia đó, tìm kiếm những đặc điểm phân biệt khác, và cố đừng bị lừa! Thông thường, tôi đề nghị chỉ cần gửi email cho người bán và hỏi xem cá là truyền thống hay hiện đại, tuy nhiên cách này cũng không luôn chắc ăn lắm. Nhiều tay bán cá không biết sự khác biệt, hay nói bừa với bạn để bán cá. Nếu nghi ngờ, hãy hỏi một nhà lai tạo bạn bè đáng tin cậy để xem họ nghĩ gì. Hãy chọn người vốn nhiều kinh nghiệm với cả hai loại plakat. Đôi khi cũng rất khó nói, nhưng con mắt kinh nghiệm thường có thể khuyên bạn mua một con Plakat Cảnh Hiện Đại chất lượng tốt mà nó sẽ giúp đỡ dòng cá của bạn; thay vì một Plakat Truyền Thống hay MSP kém chất lượng vốn sẽ làm hại nó.

Halfmoon Plakat muôn năm!


Tranh màu nước về một con Plakat Cảnh “lý tưởng”, ảnh Suporn Khumhom.


============================


Ghi chú

Chúng tôi đã phải đọc đi đọc lại bản gốc và chỉnh sửa bài dịch này rất nhiều lần (ít nhất 3)! Bài viết thể hiện sự quá độ về việc sử dụng thuật ngữ: Plakat Cảnh Hiện Đại là tên gọi chung bao gồm Plakat Cảnh (Show Plakat) và Plakat Đối Xứng (Symmetrical Plakat) tức Halfmoon Plakat (HMPK). Trong các tài liệu về sau, người ta điều chỉnh Plakat Cảnh (Show Plakat) thành Plakat Bất Đối Xứng (Asymmetrical Plakat) rồi lại trở về Plakat Cảnh; Plakat Đối Xứng thành Halfmoon Vây Ngắn (Shortfin Halfmoon). Các thuật ngữ “Plakat Cảnh Hiện Đại” và “HMPK” ngày nay ít ai sử dụng.