Những Màu Khác Dưới đây là danh sách vài màu khác của Betta splendens vốn chưa được IBC trao cho một lớp riêng, tuy phổ biến giữa những người chơi cá. Nên nhớ rằng cá betta, với thiên hướng đột biến đa dạng của mình, đang được phát triển thành những màu và dạng mới hầu như mỗi ngày, và danh sách này có lẽ sẽ bị lỗi thời một cách nhanh chóng! Tím Khi đang viết bài này, betta Tím thỉnh thoảng xuất hiện như một kết quả của di truyền màu sắc đa nhân tố (multifactoral), và không cản thuần. Điều có nghĩa, việc ép một tím đực với một tím cái có thể chỉ cho bạn một tỷ lệ nhỏ cá tím, hay chẳng có con nào. Theo nhiều cách, tông màu tím rất đa dạng tuỳ con mắt mỗi người. Một số cá xanh dương có thể trông hơi “tím” khi chúng còn non, hay dưới ánh đèn nhất định. Số khác có thể mang ánh oải hương (lavender tint), nhưng vẫn được xếp như là “xanh dương”. Hầu hết cá Tím đích thực té ra từ các bầy mang kiểu gien cẩm thạch, điều khiến chúng cực kỳ mong manh (volatile); không những màu sắc không chuyển giao cho bầy con, mà màu sắc tự nó có thể thay đổi hoàn toàn trong vòng vài tháng. Bướm “Purple Gas” Thoạt trông, lai tạo cá tím dường như là vấn đề đơn giản với việc phủ một lớp xanh trên lớp sắc tố đỏ. Như đã nói ở trên, dường như một số tông xanh dương vốn đã ngả tím, và do đó chỉ cần một bước nhỏ để biến chúng thành màu tím đích thực. Tuy nhiên, việc giới thiệu đỏ vào dòng xanh dương thường chỉ mang lại cho nhà lai tạo cá xanh lem đỏ nặng, hay đa sắc đỏ/xanh, mà không có betta tím. Một số biến dị betta có thân tím với vây màu khác xuất hiện dưới những tên dòng khác nhau như Purple Gas [Hơi Tím], Purple Popsicle [Kem Tím], Purple Salamander [Kỳ Giông Tím] và những thứ đại loại, và dù đây là những con cá rất hấp dẫn, nhưng theo định nghĩa, không phải là cá tím đơn-sắc, thuần. Mustard Gas Nhị sắc xanh lục/vàng thường được gọi là “Mustard Gas” (S. Khumhom) Thuật ngữ “Mustard Gas” vốn được đặt bởi tay chơi/nhà lai tạo Jude Als để mô tả dòng betta đa sắc đặc biệt của mình. Mustard Gas betta gốc là cá thân xanh lục với những viền dị sắc (variegated band) xanh dương hay xanh lục, vàng và đen. Vào 1999, Als bổ sung thêm viền trắng, phát triển những cá thể Mustard Gas nhất định thành bướm bốn-viền, các màu của chúng không hoàn toàn tách biệt, mà hòa quyện vào nhau, tạo ra một hiệu ứng vốn giống như “hơi khí” (gas) đối với nhà sáng tạo. Vào cuối những năm 1990, Als bán một số Mustard Gas của mình cho những nhà lai tạo khác, vài người trong số họ pha (outcross) dòng cá, nhưng vẫn giữ tên dòng. Do vậy, ngày nay cá Mustard Gas hiện đại khác xa với tưởng tượng gốc của Als cũng như là một kết hợp màu sắc/hoa văn hoàn toàn khác biệt. “Mustard Gas” cái Chúng ta có thể kết luận dựa trên những thông tin đã biết về Mustard Gas rằng dòng cá gốc có thể sở hữu ít nhất 4 gien chịu trách nhiệm cho nó: Ánh Kim Lan (Spread Iridescent), xanh ngọc (turquoise), Non-Red và Vây Dị Sắc (Variegated Fin). Bởi vì Mustard Gas dường như có vàng Non-Red ở vây nhưng không ở thân, nên sẽ an toàn khi giả sử rằng chúng không mang gien Đỏ Lan (Extended Red). Một số phá cách gợi ý sự hiện diện của gien Cẩm Thạch, ít nhất ở giai đoạn ban đầu, và bị khống chế qua nhiều thế hệ lai tuyển chọn. Ngày nay, thuật ngữ Mustard Gas (hay “MG”) được sử dụng, một cách không chính xác như vốn đang xảy ra, để mô tả bất kỳ con nhị sắc nào vốn sở hữu thân xanh lục, xanh dương hay xanh thép và vây vàng hay cam. Thực tế, kết hợp màu đặc biệt này từng tồn tại trong nhiều năm trời, xuất hiện một cách ngẫu nhiên ở những bầy nhất định. Đây là màu rất thú vị để lai tạo, bởi hầu hết MG đều có một số biến dị của hoa văn bướm với viền sẫm và màu vàng ở vây biến thiên từ vàng chanh tươi đến rất nhạt. Về mặt di truyền, màu thân dường như hoạt động tương tự ba màu ánh kim thông thường. MG xanh dương x MG xanh dương sẽ cho ra MG xanh dương, xanh lục và xanh thép. MG xanh thép x MG xanh thép cho ra 100% MG xanh thép, MG xanh lục x MG xanh lục cũng như vậy. Một số loại MG xanh dương thậm chí trông rất tím vì độ lan hạn chế (reduced spread) của màu ánh kim trên thân; tuy nhiên những con này vẫn là MG xanh dương về di truyền, và sẽ cho ra ba biến dị nếu được cản với nhau. Việc pha MG với màu ánh kim khác sẽ luôn tạo ra đa sắc đỏ ở thế hệ đầu tiên. Chocolate Chocolate Plakat Theo mô tả trước đây, “Chocolate” betta gốc là cá nâu nhạt với viền đen ở vây. Thật dễ hiểu, màu này ngay từ đầu đã không hấp dẫn lắm với người chơi cá. Chocolate betta hiện đại là cá nâu nhạt hay sẫm với vây vàng. Tương tự MG betta, màu vàng trên vây của Chocolate có thể biến thiên từ vàng tươi đến gần như kem. Như betta Vàng, Chocolate được xếp vào loại Non-Red. Thuật ngữ được áp dụng cho hai loại cá khác biệt về di truyền, loại đầu là một phiên bản của “MG” vốn sở hữu thân nâu sẫm hay đen ở những nơi vốn là màu ánh kim thông thường, và loại kia là một biểu hiện cực đoan của betta “Dứa” (Pineapple) (được mô tả ở dưới). Như với “MG”, Chocolate betta được xếp vào lớp Nhị Sắc Nền Sẫm. Dứa (Pineapple) Betta Dứa là loại Non-Red (Vàng) vốn sở hữu một hiệu ứng độc đáo -- các vảy trên thân, thay vì vàng hẳn, lại có viền đen. Kết quả là một con betta vốn trông rất giống với trái Dứa! Nếu bạn nhớ gien đột biến Non-Red khiến cá có màu vàng ở những chỗ vốn là màu đỏ, thật dễ để suy luận rằng betta Dứa là phiên bản Non-Red của betta Đỏ Lan với vảy sẫm. Trong khi bị coi là lỗi ở cả lớp Đỏ Lan lẫn Vàng, kiểu hình Dứa vẫn được lai tuyển chọn và chắt lọc bởi nhiều người đam mê. Hiện được thấy ở nhiều dạng vây khác nhau, và cá Dứa đích thực cản thuần. Bởi vì hiệu ứng vảy đen bị coi là lỗi màu ở lớp Vàng, cá Dứa thực sự không thể xếp vào một lớp màu [hiện hữu] để thi thố, nhưng có thể trưng bày một cách thành công ở lớp “Biến Dị Vây và Dạng” (Form and Finnage) hay “Biến Dị Màu và Dạng” (Color and Form Variations). Hiệu ứng vảy cực đen ở một con cá Dứa có thể trông rất giống với một con Chocolate betta, và có thể tham gia vào lớp Nhị Sắc Nền Sẫm. Salamander (Kỳ Giông Hổ) Bản quyền [tên dòng] phải thuộc về Marianne Lewis ở British Columbia cho việc đặt ra cái tên “Salamander”. Nó vốn được áp dụng cho cá Nhị Sắc xinh đẹp mà cô gầy dựng từ các bầy pha của mình với hàng Mustard Gas thuần lấy từ Jude Als. Hậu duệ từ dòng của cô là cá thân đen với vây dị sắc vàng/đen mà Lewis đặt là “Sun Salas” vì sự tương đồng của chúng với hoa hướng dương. Mặc dù cái tên Salamander chỉ nên áp dụng cho cá từ dòng riêng của Lewis, nó thường được dùng để mô tả bất kỳ cá nhị sắc nào vốn té ra từ bầy pha với “MG”, mà không phù hợp với màu “MG” được chấp nhận một cách rộng rãi gồm ánh kim và vàng. Hầu hết những con “giả-Salamander” này có thân xanh dương, xanh lục hay xanh thép và vây đỏ, có hoặc không có viền Bướm. Black Copper Black Copper plakat đực (S. Khumhom) Kết quả của việc pha giữa Copper/Gold với Black Lace, Black Copper là cá nền sẫm với lớp phủ là vảy metallic gold điển hình. Bởi vì Black Lace là loại cá-cẩm thạch, các bầy Black Copper x Black Copper sẽ thường, nhưng không luôn, thu được 100% Black Copper. Đôi khi bầy pha sẽ tạo ra một tỷ lệ được gọi là “Đen/Xanh Lục”, mà nó có nền sẫm với vảy xanh lục metallic. Hiện diện của gien cẩm thạch thường tạo ra Vây Dị Sắc [bướm] ở nhiều con trong số những cá này. Đen/Cam Những con betta độc đáo này có thân biến thiên từ đen sẫm đến cam sẫm với hoa văn Bướm ở vây kết hợp giữa cam và đen. Chúng phát sinh từ nỗ lực của nhà lai tạo Gilbert Limhengco nhằm tạo ra cá cẩm thạch cam và đen. Đây là cá betta thật xinh đẹp vốn hoạt động theo cách thức rất khó lường, khiến nó trở thành một dự án thú vị đối với người chơi cá. Patriot [Ái Quốc] (S. Angkunanuwat) Thuật ngữ “Patriot” dường như được nhiều nhà lai tạo khác nhau sử dụng để mô tả cá vốn thể hiện ba màu cờ Mỹ -- đỏ, trắng và lam. Những con đa sắc này cũng đôi khi được gọi là “American Pride” [Niềm Kiêu Hãnh Mỹ] hay “American Patriot” [Người Mỹ Ái Quốc], nhưng hai thuật ngữ sau không được nhầm lẫn với Patriot đích thực, vốn là một tên dòng dành cho cá cá cẩm thạch xanh dương với các viền dị sắc gồm trắng/đỏ/xanh dương và đôi khi viền trắng thứ tư ở vây. Dòng cá phát sinh từ việc pha cẩm thạch xanh dương với cambodian butterfly, và sự kết hợp của màu sắc và hoa văn có thể nhọc nhằn phát tác. Một số cá có thể thiếu viền màu tách biệt, hay không thể hiện cẩm thạch xanh dương ở thân, số khác có thể hoàn toàn thiếu đỏ. “Patriot” có thể rất giống cả về ngoại hình lẫn kiểu gien với “Cờ Thái” (Thai Flag), dẫu các nhà lai tạo Cờ Thái dường như chẳng kén chọn trong việc giữ dòng của mình được thuần (pure) hay duy trì các viền màu như chiến hữu “Patriot”. Cần cẩn trọng trong việc tuyển chọn Patriot để lai tạo. Một số tay bán hàng cẩu thả (có lẽ vô tâm) gán cho bất kỳ con muối tiêu xanh (blue grizzled) lem đỏ nào là Patriot hầu như bởi vì nó thể hiện ba màu; tuy nhiên những con cá này thường không sở hữu tiêu chuẩn di truyền cần thiết để tạo ra ba viền đỏ/trắng/dương chất lượng. Bạch Tạng (Albino) Betta bạch tạng cực hiếm (J. Sonnier) Betta bạch tạng hoàn toàn không màu, với thân sạch trơn hay màu thịt [màu hạ bì] và vây trong suốt. Chúng khiếm khuyết mọi sắc tố, nghĩa là chúng cũng sở hữu mắt đỏ hay tím [màu của mạch máu]. Mặc dù tôi nghe nhiều nhà lai tạo tuyên bố sở hữu betta “bạch tạng”, đây thường là cá vốn có mắt tím hay đỏ nhưng thân vẫn có màu, hay ngược lại. Chúng không phải là cá bạch tạng đích thực, mà đúng ra chỉ được coi như là bạch tạng một phần [tác giả ám chỉ dạng khiếm khuyết toàn phần (amelanism) kết hợp với khiếm khuyết toàn sắc (hypopigmentation)]. Trên thực tế, cá bạch tạng đích thực cực hiếm, và thường bị mù hay rất yếu ớt. Vào 1927, một con betta được báo cáo rằng quá thiếu sắc tố đến nỗi nó đủ trong suốt để lộ ra nội tạng của mình. Như xảy ra ở hầu hết các trường hợp betta bạch tạng được ghi nhận, con cá này cực kỳ yếu ớt và chết mà không sinh sản. Tuy nhiên, một số nhà lai tạo chủ động gầy dựng betta vốn trông như bạch tạng, nhưng mạnh mẽ hơn nhiều so với cá bình thường. Những cá này tiếp tục đẻ con, và cá con có đầy đủ màu sắc bình thường theo kiểu gien của chúng. Để xem việc lai cận huyết sâu hơn có thể dẫn tới sự khai sinh ra cá bạch tạng đích thực ở những bầy này không.
