Mustard Gas là gì?

Mustard Gas là gì?
Victoria Parnell - http://bettysplendens.com/articles/page.imp?articleid=1256


Cá đực non từ dòng Mustard Gas [Hơi Mù Tạt] gốc của Jude Als [LƯU Ý: Hình này được sử dụng không có sự chấp thuận. Tôi đã cố gắng liên hệ Jude, nhưng dường như không ai biết ông ở đâu, vì vậy tôi vẫn sử dụng nó với nỗ lực giáo dục và minh họa về cá MG chính hiệu. Hy vọng ông thông cảm. Bằng không, tôi sẽ xóa nó ngay lập tức theo yêu cầu của ông]. (Ảnh của J. Als).

Ngày nay, thuật ngữ Mustard Gas (hay “MG”) được sử dụng, một cách không chính xác như vốn đang xảy ra, để mô tả bất kỳ con nhị sắc nào vốn sở hữu thân xanh lục, xanh dương hay xanh thép và vây vàng hay cam. Thực tế, kết hợp màu đặc biệt này từng tồn tại lâu tương đương với chính gien Non-Red [không đỏ], bởi vì tương đối dễ để cản betta ánh kim với Non-Red betta và thu được cá nhị sắc ánh kim/vàng ở đời thứ hai.

Cá Mustard Gas “Gốc”
Thuật ngữ “Mustard Gas” vốn được đặt bởi tay chơi/nhà lai tạo Jude Als để mô tả dòng betta đa sắc đặc biệt của mình. Mustard Gas betta gốc là cá thân xanh lục với những viền dị sắc (variegated band) xanh dương hay xanh lục, vàng và đen. Vào 1999, Als bổ sung thêm viền trắng, phát triển những cá thể Mustard Gas nhất định thành bướm bốn-viền, các màu của chúng không hoàn toàn tách biệt, mà hòa quyện vào nhau, tạo ra một hiệu ứng vốn giống như “hơi khí” (gas) đối với nhà sáng tạo.

Vào cuối những năm 1990, Als bán một số Mustard Gas của mình cho những nhà lai tạo khác, vài người trong số họ pha (outcross) dòng cá, nhưng vẫn giữ tên dòng. Do vậy, ngày nay cá Mustard Gas hiện đại khác xa với tưởng tượng gốc của Als cũng như là một kết hợp màu sắc/hoa văn hoàn toàn khác biệt.

Một trong những khía cạnh hấp dẫn của tên dòng Mustard Gas là tranh cãi mà nó gây ra giữa những nhà lai tạo và chơi cá trên khắp thế giới, những người có khả năng kiếm được cá từ dòng của Als và, từng cản chúng, không biết gọi chúng là gì. Als ra sức bảo vệ cái tên “Mustard Gas” của mình và cảm thấy rằng một khi dòng thuần bị pha theo bất kỳ cách nào, thì cá thu được không thể gọi là “Mustard Gas”. Ông phấn đấu mạnh mẽ để người khác ngừng sử dụng tên dòng của mình, thậm chí đến mức bảo vệ thương hiệu cho cái tên vào 2002. Trọng tâm chính trong chiến dịch của ông là Marianne Lewis, người mà ông từng đưa một con Mustard Gas thuần, cá đực. Lewis cản con đực đó với hàng loạt cá cái từ những dòng khác nhau trong phòng cá của cô, và nhiều cá xuất phát từ những bầy đó trông, theo con mắt của cô, giống hệt cá Mustard Gas mà cô có từ Als. Cô cản và bán những con “Mustard Gas” này cho đến khi Als yêu cầu cô từ bỏ, lúc đó cô đổi tên thành “Salamander” [kỳ giông]. Điều này làm tăng sự nhầm lẫn, bởi vì người ta bắt đầu đánh đồng “Mustard Gas lai” với Salamander, và bất kỳ cá nhị sắc đỏ (red bicolor) nào mà họ pha vốn bắt nguồn từ một bầy pha nhị sắc vàng đều được gọi là “Salamander”. (Tuy nhiên, lưu ý rằng Salamander của Lewis thực sự là nhị sắc vàng vốn tương tự với Mustard Gas, và bởi vì nhà sáng tạo thuật ngữ [Lewis] thậm chí còn không sử dụng tên dòng nữa, nên tất cả “Salamander” mà bạn thấy ngoài kia có lẽ cũng giả như “MG”).

Thương Hiệu gốc ở Mỹ (original US Trademark) của tên dòng Mustard Gas được đăng ký như sau:

Word Mark MUSTARD GAS
Goods and Services IC 031. US 001 046. G & S: live tropical fish, namely, betta splendens. FIRST USE: 19991001. FIRST USE IN COMMERCE: 20000811
Mark Drawing Code (5) WORDS, LETTERS, AND/OR NUMBERS IN STYLIZED FORM
Serial Number 76390593
Filing Date April 1, 2002
Current Filing Basis 1A
Original Filing Basis 1A
Published for Opposition December 17, 2002
Registration Number 2695343
Registration Date March 11, 2003
Owner (REGISTRANT) Als, Jude DBA Uncle Junkin INDIVIDUAL UNITED STATES 2838 Sacramento Street Berkeley CALIFORNIA 94702
Attorney of Record DAVID D. STEIN
Type of Mark TRADEMARK
Register PRINCIPAL
Live/Dead Indicator LIVE

Như có thể thấy một cách rõ ràng từ vô số nhà kinh doanh đang bán cá “Mustard Gas”, thậm chí đến tận 2006, hiển nhiên việc sử dụng tên Thương Hiệu đã ngoài vòng kiểm soát. Nếu thương hiệu ở trên vẫn còn hiệu lực, thì bất cứ ai đang kiếm lợi từ việc bán cá như là “Mustard Gas” đều rõ ràng vi phạm thương hiệu.

Di truyền Mustard Gas – Giải mã
Als tuyên bố rằng MG là một công thức vốn mất đến 15 năm lao động miệt mài. Nghe nói, có thể có ít nhất 4 gien chịu trách nhiệm trực tiếp cho nó:

Si+/SiSi (Ánh kim lan - Spread iridescence) (Gien đột biến khiến những sắc tố xanh lục bình thường gia tăng về mật độ và phân bố để bao phủ toàn bộ cá)
BlBl (xanh lục)
nrnr (non-red)
Vf+/VfVf Vây dị sắc (Variegated fin) (Bướm)

Tuy nhiên, điều này mới thú vị… kết quả của một nhà lai tạo khác, có tên Foo Hong, gợi ý rằng dòng MG gốc có thể mang gien melano nữa. Foo Hong có khả năng kiếm được một cặp cá từ Jude, một MG đực chính hiệu và một đỏ/đa sắc cái vốn từ dòng MG, nhưng chúng ta chỉ có thể đoán rằng đó là một trong những bầy pha (outcross) của Jude bởi vì ông đã phát biểu rằng MG thuần x MG thuần cho ra 100% MG không đỏ. Khi Foo Hong cản cặp cá này thì thu được MG, đa sắc đỏ và cả đen đơn sắc nữa! Tôi không rõ chúng là melano hay đen gốc marble (cẩm thạch), nhưng thật thú vị nếu dòng MG thuần mang gien melano. Dòng này từ Foo cũng nhanh chóng tạo ra loại thân tím/vây cam. Nhiều nhà lai tạo khác chủ động tạo một phiên bản nhị sắc vàng vốn có thân tím khác biệt.

Vì vậy, rõ ràng có gì đó khiến một số cá trở nên tím. Jude nói rằng ông từng tạo ra MG thuần với màu tím (ông gọi là Purple Gas [Hơi Tím]), và người khác đang lai tạo một dòng mà họ gọi là “Purple Haze” [Sương Tím] bắt nguồn từ một cặp MG tím của Als. Họ đã không thể cho cá tím sinh sản được, vì vậy cuối cùng họ pha nó với xanh thép, và những con tím/xanh dương này ra đời. Tôi không rõ họ có đạt được 100% tím/xanh dương không, hay đúng hơn là 50/50 tím/xanh dương và xanh thép, vốn là dự đoán của tôi.

Trong nhiều tháng về sau, tôi bảo lưu quan điểm rằng không phải các lớp xanh dương/đỏ khiến cá có màu tím, mà là xanh dương/non-red. Để tôi giải thích. Dòng betta Tím/vàng của riêng tôi có thân tím đơn sắc, đúng nghĩa và vây vàng. Khi tím/vàng cản với tím/vàng thì bạn thu được xanh thép/vàng, tím/vàng, xanh dương/vàng và xanh ngọc/vàng. Cản xanh thép/vàng với xanh ngọc/vàng sẽ tạo ra 100% xanh dương/vàng và tím/vàng, chứng tỏ rằng màu sắc hành xử giống hệt với xanh dương ánh kim thuần. Tôi bắt đầu tin rằng bí mật của betta tím đơn sắc, thuần nằm ở gien non-red, và kinh nghiệm của tôi gần đây phản ánh niềm tin đó. Nếu lý thuyết của tôi đúng thì dòng cá tím đơn sắc vốn cản thuần (nghĩa là tạo ra 100% cùng loại) là không thể có, bạn sẽ luôn thu được 3-4 kết hợp màu ở bất kỳ bầy tím x tím nào.

Bây giờ, hãy nói về màu vàng ở MG, bởi vì đó luôn là đặc điểm khác biệt nhất của loại cá này, cho dù MG thuần hay một trong những con nhị sắc vàng bình thường. Cá nhị sắc vàng bình thường hoạt động đúng như một con Non-Red điển hình; đó là, màu vàng hành xử như một tính trạng lặn, tức cha mẹ đều phải mang gien Non-Red để nó có màu vàng. Nếu một bên cha mẹ không mang gien Non-Red thì nó sẽ có màu đỏ thay vì vàng ở đời đầu.

Tuy nhiên, tôi thắc mắc MG gốc có mang gien NR2 thay vì NR chăng. Sau khi thảo luận với Dr. Lucas, chúng tôi đã hiểu hơn về gien NR2. Mặc dù ông vốn dùng nó để mô tả kiểu hình cam nhạt, nó khác hẳn với màu cam mà chúng ta thấy ngày nay, vốn mang gien NR bình thường. Nhóm cá đầu tiên mà Lucas gọi “NR2” hành xử với tính trội thay vì lặn, và ông không thể giải thích tại sao lại như vậy. Bây giờ, nếu Jude từng làm việc với MG thuần trong 15-20 năm thì hoàn toàn có khả năng ông đã tiếp cận với vài con mang gien NR2 này, và về lý thuyết có thể sử dụng chúng để tạo ra dòng MG. Khi nhìn vào khuynh hướng của dòng MG chính hiệu vốn té ra nhị sắc cam cùng với nhị sắc vàng, rất dễ để đoán rằng dòng cá là dị hợp tử của cả hai loại gien Non-Red.

Sự Lôi Cuốn Không Ngừng của cá Nhị Sắc Vàng
Màu sắc tương phản sắc nét ở betta nền-sẫm với vây vàng khiến chúng là niềm yêu thích không ngừng đối với các nhà lai tạo và người chơi cá. Cá trông đẹp hơn khi được ngắm trực tiếp so với trên hình, và mang lại nhiều thách thức trong việc cải thiện. Chẳng hạn, một người có thể cố loại bỏ ánh kim trên vây hay gia tăng độ tươi tắn của vàng. Chúng cũng thể hiện một số lượng gần như vô hạn hoa văn khả dĩ, và các phiên bản betta nhị sắc vàng tồn tại ở marble, bướm (butterfly) và thậm chí grizzled [muối tiêu].

Về mặt di truyền, màu thân của betta nhị sắc vàng dường như hoạt động tương tự như ba màu ánh kim thường:

Xanh dương/vàng x xanh dương/vàng = 50% xanh dương/vàng, 25% xanh ngọc/vàng và 25% xanh thép/vàng.
Xanh thép/vàng x xanh thép/vàng = 100% xanh thép/vàng.
Xanh ngọc/vàng x xanh ngọc/vàng = 100% xanh ngọc/vàng.
Xanh ngọc/vàng x xanh thép/vàng = 100% xanh dương/vàng.
Xanh dương/vàng x xanh thép/vàng = 50% xanh dương/vàng, 50% xanh thép/vàng.
Xanh dương/vàng x xanh ngọc/vàng = 50% xanh dương/vàng, 50% xanh ngọc/vàng.

Thậm chí có cả phiên bản đen/vàng:

Đen/vàng x xanh thép/vàng = 50% đen/vàng, 50% xanh thép/vàng.
Đen/vàng x đen/vàng = 100% đen/vàng.

Có hai loại đen/vàng; melano và marble. Cá cái đen/vàng của loại melano thuần bị vô sinh.

Như bất kỳ con Non-Red nào, việc pha nhị sắc vàng với bất kỳ màu nào không mang Non-Red sẽ cho ra nhị sắc đỏ và đa sắc ở đời con đầu tiên.

Vì vậy, dẫu ngày nay betta Mustard Gas thuần có thể đã mất đi, nhưng tin vui đó là cá Nhị Sắc Vàng mà nhiều bạn yêu thích, vốn là “MG” lạc hiệu (mislabelled), vẫn đang phát triển mạnh. Chúng xuất hiện dưới dạng plakat, HM, đuôi kép (DT), đuôi tưa (Crowntail) và thậm chí cả metallic. Vì vậy, hãy kiếm một cặp cá đẹp… làm vài thử nghiệm. Có lẽ ngày nào đó, bạn sẽ tạo ra thứ gì đó hoàn toàn của riêng mình. Nhớ ngả mũ chào Mr. Als và dòng cá Mustard Gas đầy tranh cãi của ông!

(Bài này được viết theo yêu cầu của Kathrin, người đang nắm giữ những tấm ảnh tố cáo việc tống tiền của Barney the Purple Dinosaur).


================================


Ghi chú

*Dòng (strain/line): là bầy cá với những tính trạng (strait) được thiết lập, chẳng hạn dòng MG gốc của Jude Als có a) thân xanh lục, b) đuôi có bốn viền màu: xanh, vàng, trắng và đen, và c) các viền hòa quyện vào nhau như “hơi khí” (gas). Các cá thể cùng dòng phải cản thuần (breeding true) tức đa số cá con đều sở hữu những tính trạng này. Tỷ lệ cá đạt chuẩn, tức sở hữu các tính trạng đặc trưng của một dòng, càng cao thì dòng càng thuần (pure).

*Pha (outcross): Jude dường như chỉ tặng hoặc bán cá đực thuần, bởi vậy các nhà lai tạo khác phải pha, tức cản MG gốc với cá cái thuộc bất kỳ màu khác nào (cản ra ngoài dòng cá hiện hữu). Việc pha này, theo quan điểm của Jude, khiến bầy cá không còn là MG chính hiệu nữa.

*Bởi MG gốc mang gien non-red đồng hợp với kiểu hình vàng nên màu đỏ không xuất hiện. Một khi màu đỏ không xuất hiện thì sẽ không bao giờ có màu tím đúng nghĩa (tức xanh pha đỏ). Nhưng cách mà mỗi người cảm nhận về màu tím có thể rất khác nhau. Trong trường hợp ở đây, cá tím là kết hợp xanh dương/nền-vàng!


================================


Mustard Gas
Phân biệt Lavender và Salamander?
Betta tím khó đạt