Marble Marble xanh lục đực (S. Khumhom) Marble [Cẩm Thạch] là một đột biến màu sắc khác ở cá betta vốn thể hiện một hoa văn đặc biệt. Marble betta thể hiện sắc tố với mật độ biến thiên (variable density) ở những phần thân và vây khác nhau, rất giống với hoa văn của ngựa pinto. Chúng được phát hiện ở Mỹ vào những năm 1970 bởi Orville Gulley, một tù nhân tại Nhà Tù Bang Indiana, người đang lai tạo cá betta thông qua chương trình cải tạo của bang và nuôi hàng trăm con trong số chúng trong các lọ bơ đậu phộng. Những con marble đầu tiên xuất hiện như là kết quả từ nỗ lực của anh nhằm tạo ra Butterfly đen/trắng. Gulley, người vốn không thích theo đuổi đột biến về hoa văn, bèn đưa những con marble betta của mình cho một nhà lai tạo có tên Walt Maurus nhằm đổi lấy cá khác và thức ăn. Maurus bị hấp dẫn bởi những con betta này, và phân phối hậu duệ cho nhiều nhà lai tạo nghiêm túc khác trong IBC. Một trong những con marble gốc của Walt Maurus (J. Sonnier) Marble gần như là gien trội với mức độ biểu hiện biến thiên, vì vậy việc pha marble với cá đơn-sắc có thể cho bạn hầu hết hậu duệ đơn-sắc, với có lẽ một mớ cá thể mang hoa văn marble. Nếu cha mẹ đơn-sắc mang gien marble thì phần trăm cá con marble tăng lên. Gien marble tác động lên màu đơn sắc theo cách thức không thể dự đoán được, tạo ra những hoa văn khả dĩ và kết hợp màu sắc mới. Tuy nhiên, nhà lai tạo có lẽ phải trải qua nhiều thế hệ (và nhiều thanh lọc) trước khi đạt được thứ mà anh hay cô ta có trong đầu, và sau đó đối mặt với thách thức khiến màu mới cản thuần (breed true). Việc cản marble với marble thường cho bạn một số đơn sắc nền-sẫm, đơn sắc nền-nhạt, butterfly và marble. Butterfly đơn-sắc từ một bầy marble sẽ có cùng đặc điểm di truyền của của một cá đơn sắc vốn xuất phát từ một dòng marble; khi butterfly được cản vào đơn sắc cùng màu vốn xuất phát từ một dòng đơn sắc, thì tất cả cá con đều mang gien butterfly trội một phần. Các bầy đơn sắc nền-nhạt hay đơn sắc nền-sẫm từ cá marble sẽ tạo ra một số marble, đơn sắc và vây dị sắc (variegated). Nếu gien marble được giới thiệu vào cá đơn sắc cản-thuần thì sẽ cực khó để nhà lai tạo phục hồi cá của mình về thể loại đơn sắc thuần. Nhìn chung cá dường như luôn té ra một số marble hay lạc sắc (parti-colored). Một bầy pha của cá mang gien marble (marble geno) thuộc một thể loại màu có thể tạo ra hiệu ứng marble ở màu sắc của cá thuộc loại không-marble đó. (S. Khumhom) Một trong những nguyên tắc cơ bản mới được phát hiện gần đây trong ngành di truyền đó là sự tồn tại của “yếu tố di chuyển” hay còn gọi là “gien nhảy”. Có nhiều bằng chứng cho thấy gien nhảy hay yếu tố di chuyển chịu trách nhiệm về màu marble ở cá betta. Đặc tính di truyền của gien marble có thể được giải thích bằng giả thuyết này. Một trong những phát hiện cơ bản gần đây nhất trong khoa học di truyền là sự tồn tại của “yếu tố dịch chuyển” còn được biết như là “gien nhảy” (jumping gene). Có nhiều bằng chứng cho thấy gien nhảy hay yếu tố dịch chuyển gien có lẽ chịu trách nhiệm cho đặc điểm được biết như là marble ở cá betta. Di truyền của đặc điểm marble có thể được giải thích bằng lý thuyết này. Có hai loại Marble, Marble Truyền Thống (Traditional) (hay Vá - Piebald) vốn thể hiện màu trắng hay màu thịt kết hợp với màu đen, và Marble Màu (Colored) vốn có nhiều màu khác thay vì sự kết hợp Đen/Thịt/Trắng. Mặc dù cellophane đôi khi được xem như là một biến thể marble xét về mặt di truyền, nó lại không được xếp vào thể loại marble về kiểu hình. Thân và vây phải thể hiện ít nhất hai màu. Những màu này phải bao gồm sự kết hợp giữa sẫm và nhạt. Cá thể hiện sự tương phản sắc nét về hoa văn marble được ưu tiên hơn những con với màu sắc hòa trộn (blended colors). Marble đen là loại marble vốn cũng được coi là Marble Truyền Thống. Nó hoàn toàn khiếm khuyết các màu đỏ, xanh lục, xanh dương và xanh thép vốn xuất hiện ở Marble Màu. Các vây cũng không có những màu đó. Ở Marble Màu, vùng mặt/cằm bảo lưu đặc điểm marble màu trắng hay màu-thịt nhưng thân và vây có khả năng thể hiện sự pha trộn của đỏ, xanh lục, xanh thép và xanh dương. Thân của những con Marble Màu này có thể bao gồm bất kỳ màu nào trong số đó, nhưng phải bao gồm màu trắng hay màu-thịt. Marble Màu với pha trộn màu sắc tương phản hơn được ưu tiên. Mặt của marble vá (piebald) luôn có màu nhạt hơn so với phần thân còn lại (S. Khumhom) Vá (piebald) là thuật ngữ được dùng để mô tả marble betta thuộc bất kỳ màu nào với mặt/đầu trắng hay bợt và thân có màu.
