Lai tạo – duy trì một bầy gà (Harry Parr)

Lai tạo – duy trì một bầy gà
Harry Parr – http://sabungero.trimp-media.com

(Trích Gamecock Magazine 11/1988)

CÂU HỎI MÀ TÔI THƯỜNG XUYÊN NHẬN ĐƯỢC, đó là làm thế nào để duy trì một bầy gà ở phong độ cao? Làm thế nào mà tôi lai tạo chúng để những phẩm chất tốt đẹp còn lưu giữ mãi? Tôi từng đọc một số bài viết về lai tạo theo đó tác giả mô tả một cách chi tiết cách phối ghép từ thế hệ này qua thế hệ khác, kèm theo cả minh họa và sơ đồ. Những nhà lai tạo tương lai được dẫn dắt theo quá trình từng bước, được đánh dấu bởi những ký tự khoanh tròn và đường nối để bạn có thể thấy ở thế hệ thứ 3, bạn nên cản trống bác (C-1) với mái cháu của bầy E-2 x D-1. Nghe có vẻ tuyệt vời. Mọi thứ được sắp đặt theo công thức gọn gàng. Tất cả những gì mà bạn phải thực hiện là làm theo sơ đồ và chắc chắn thành công. Vấn đề nằm ở chỗ, tôi chưa từng nghe nói có ai làm theo cách đó mà thành công. Chẳng có gì ngạc nhiên, bởi nếu một công thức như vậy mà tồn tại thì ai cũng có thể trở thành chuyên gia lai tạo. Trên thực tế, kết quả mỗi bầy lai phải được đánh giá trước khi thực hiện bầy kế tiếp. Đoạn mở đầu này không có ý lẩn tránh câu hỏi, mà để tuyên bố một cách dứt khoát rằng không hề có câu trả lời chắc chắn cho vấn đề làm thế nào để duy trì một bầy gà.

Nói chung, dòng gà phổ biến nhất hiện nay là “Hatch”. Giả sử nhà lai tạo kiếm được một trio gà này. Trống có quan hệ họ hàng với các mái và các mái là chị em cùng cha khác mẹ (half sister). Để dễ theo dõi, chúng ta gọi là trống #1, mái #2 và #3. Nhà lai tạo lai đơn từng con và dẫu hài lòng với chất lượng gà tơ, ông đặc biệt thích hậu duệ của mái #3. Ông đồng thời cũng có một trống Hatch mua từ nhà lai tạo khác. Ông thấy nó đá trường, thích và mua về. Chúng ta gọi nó là trống #4. Năm kế tiếp, nhà lai tạo cản trống #1 với mái #3 và cản trống #4 với mái #2. Ông cũng chọn ra trống tơ đẹp nhất từ bầy #1 x #3 trước đó và cản nó với 4 mái tơ đẹp nhất tuyển chọn từ bầy #1 x #2. Ông may mắn ấp nở và nuôi dưỡng được một bầy lớn để từ đó tuyển ra 50 chiến kê ngoài dây cột sau khi đã thanh lọc. Mùa kế tiếp, ông đá ba bầy này và thắng hai giải derby và đa số các trận mà ông tham gia. Ông vô cùng sung sướng. Gà chiến và gà tơ đều đá tốt. Chúng mạnh mẽ, gan lỳ và đâm khá hay.

Bây giờ, nhà lai tạo còn khiến trio của mình đá tốt hơn nữa. Ông pha trống Hatch của mình với mái Lacy Roundhead. Nhà lai tạo nghĩ rằng gà pha sẽ khôn hơn, nhanh hơn và đâm tốt hơn so với Hatch thuần, bởi vậy ông quyết định mua vài con Lacy Roundhead. Tuy nhiên, ông nhận thấy giá trị của gà Hatch nên vẫn giữ dòng. Ông làm điều này như thế nào?

Vâng, ông có 4 cá thể gốc, gọi là trống #1, mái #2, mái #3 và trống #4. Chúng tạo ra hậu duệ đạt yêu cầu của ông. Chúng sẽ được duy trì trong nhiều năm nữa, bởi vậy sẽ khôn ngoan nếu lai dòng từng cá thể, để khi chúng già hoặc chết thì sẽ có con khác thay thế. Lai dòng là lai cận huyết theo từng cá thể. Tức “nhân đôi” bộ gien sau mỗi thế hệ, dẫu tỷ lệ này không hoàn toàn chính xác. Bằng cách lai dòng, bạn cố tạo ra một cá thể sao cho càng gần với gà gốc càng tốt. Nhà lai tạo giữ lại một vài mái tốt từ bầy trống #1 x mái #3. Ông sẽ cản những mái tốt nhất về gà cha, tức trống #1. Rồi ông lại chọn mái tơ tốt nhất và cản ngược về gà cha (trống #1). Những năm sau, ông vẫn chọn mái tơ tốt nhất và cản ngược về trống #1. Ông làm mãi cho đến khi trống #1 chết hoặc không còn khả năng sinh sản nữa. Ông luôn giữ một vài trống và mái tơ từ bầy lai sau cùng nên khi trống #1 không còn, ông có gà thay thế với bộ gien gần giống như nó.

Đồng thời, ông cũng lai dòng với mái #2, mái #3 và trống #4 theo cách thức tương tự. Trường hợp lý tưởng, ông sẽ có những cá thể gần giống như gà gốc, và có khả năng tái lập các bầy lai tương tự. Về mặt lý thuyết, điều này có thể được lập lại và là nền tảng để bảo tồn một bầy gà. Nhưng trên quan điểm thực tế, có rất ít cơ hội để thành công. Chúng ta phải xác định rằng mỗi bầy lai đều phải được đánh giá trước khi thực hiện bầy kế tiếp. Giả sử 1) Các cá thể trong một thế hệ lai dòng bị yếu ớt, 2) Một cá thể dùng lai dòng bị chết sớm, 3) Dịch bệnh hay lỗi tật bùng phát, v.v. Do đó, nhà lai tạo chỉ có thể định hướng một cách đại thể mà thôi, và chuẩn bị khắc phục một khi có sự cố. Ông phải có khả năng tìm ra giải pháp thay thế và nếu cần, chấp nhận mất một vài phân dòng. Đặc biệt, ông không được e ngại việc lai cận huyết sâu những cá thể tốt nhất trong bầy. Trong vòng 10 năm, tôi chủ động ghi chép một cách chính xác về huyết thống hai bầy gà của mình, e rằng kiến thức này ảnh hưởng đến quyết định phối ghép của tôi. Đến nay, kết quả cho thấy việc làm này là đúng đắn.