Màu Sắc và Hoa Văn Cá betta ngày nay xuất hiện ở hầu hết mọi màu sắc và hoa văn có thể tưởng tượng ra, từ trắng tinh qua cầu vồng đến đốm. Mãi đến tận gần đây, điều phổ biến với các nhà lai tạo, những người vốn đang hết sức tập trung vào một màu sắc/hoa văn đặc biệt là gán cho dự án của mình một “tên dòng” nhất định trong nỗ lực nhằm gia tăng năng lực thị trường (marketability) của cá hay để phân biệt với những dòng tương tự khác. Khuynh hướng đã phần nào giảm sút về mức độ phổ biến, chủ yếu là vì nhầm lẫn mà nó gây ra cho người mới gia nhập vào thú chơi, những người vốn không thể phân biệt giữa một màu sắc/hoa văn thực sự được IBC công nhận với một tên dòng cá. Khi đang viết dòng này, chỉ có mười ba thể loại (categories) màu sắc và hai thể loại hoa văn được chính thức công nhận bởi IBC: Đỏ, Đen, Xanh Dương, Xanh Thép, Xanh Lục/Xanh Ngọc, Trong Suốt/Vàng/Cam, Pastel, Opaque, Nhị Sắc Nền Sẫm, Nhị Sắc Nền Nhạt, Grizzled [Muối Tiêu], Metallic Nền Sẫm, Đa Sắc, Bướm (Butterfly) và Marble [Cẩm Thạch]. Chẳng vấn đề gì nếu một nhà lai tạo gọi dòng cá của mình là John's Blueberry Buckle [Thùng Blueberry của John], nhưng nếu anh ta gửi chúng đến một triển lãm betta thì cá sẽ được xếp vào một trong những thể loại này, và được đánh giá theo những tiêu chuẩn định sẵn cho lớp (class) đó. Chương này sẽ mô tả mười ba màu sắc và hai hoa văn chính thức của betta cảnh (show betta), cũng như cung cấp vài lời khuyên về điều gì được và không được mong đợi ở mỗi thể loại. Những nhà lai tạo yêu thích việc nuôi dưỡng betta chất lượng triển lãm phải đặc biệt để ý đến điều mà các trọng tài tìm kiếm trong việc triển lãm IBC. Đỏ (S. Khumhom) Ở cá betta hoang dã, đỏ là lớp màu nằm ngay bên trên lớp đen. Chỉ những màu khác vốn có thể che phủ đỏ là ánh kim xanh dương và xanh lục. Betta đỏ được tạo ra khi sắc tố đỏ bình thường được gia tăng về mật độ và mở rộng về phân bố để bao phủ toàn thân và vây của cá. Gien đột biến này khiến betta có màu đỏ đơn sắc. Đột biến Đỏ Lan (Extended Red) là trội so với gien đỏ bình thường. Các trọng tài được khuyến khích ưu tiên màu đỏ đào (cherry), tươi tắn hơn màu đỏ bình thường. Gien đỏ lan tạo ra một lượng lan tỏa bất thường của các sắc tố đỏ, non-red (và có lẽ cả đen) ở cá betta, tương tự gien ánh kim lan (spread iridiocyte) ở màu ánh kim. Tuy nhiên, bởi có những yếu tố khác ảnh hưởng đến bề ngoài của cá betta (chẳng hạn sự hiện diện của gien non-red vốn quyết định betta thể hiện [kiểu hình] non-red ở những nơi vốn thường là màu đỏ), nên một con betta với gien đỏ lan thậm chí có thể không đỏ! Cũng có vài yếu tố khác (lượng ánh kim, lượng hắc tố, cường độ màu) vốn định hình betta đỏ lý tưởng. Một nhà lai tạo vốn hứng thú với việc theo đuổi cá đỏ lý tưởng phải đối mặt với hai trở ngại chính -- việc loại bỏ viền và vảy đen ở cá, và xu hướng, trong khi làm vậy, làm giảm cường độ đỏ. Hầu hết các nhà lai tạo khắc phục vấn đề vảy đen bằng cách giới thiệu gien cambodian vào dòng đỏ lan của mình. Trong khi việc này có tác dụng loại bỏ màu đen, nó cũng làm nhạt màu thân cá. Thành công lớn hơn thường có thể đạt được bằng cách sử dụng gien blonde [hoe] vốn bảo tồn màu đỏ-huyết (blood-red) nhưng sẽ không loại bỏ được toàn bộ màu đen. Về mặt lý thuyết, có thể loại bỏ màu đen khỏi tất cả các dòng đỏ lan bằng cách gia tăng sự lan tỏa (spread) của màu đỏ để bao phủ toàn bộ lớp đen, hay loại bỏ hết lớp đen. Thuyết đầu được dựa trên mệnh đề rằng cambodian truyền thống được tạo ra không chỉ bởi một gien, mà là hai. Gien đầu là kiểu Mendelian đơn giản vốn loại bỏ hắc tố trên mọi bộ phận của cá ngoại trừ mắt; gien sau là kiểu non-Mendelian vốn quy định sự lan tỏa của màu đỏ ở cá. Ở cambodian truyền thống, gien này tự thể hiện như là màu đỏ chỉ trên các vây của cá. Cá betta đỏ lý tưởng (ideal red) không được dính ánh kim. Điều này có thể là vấn đề hóc búa, bởi vì nhiều nhà lai tạo, muốn cải thiện bộ vây dòng cá đỏ của mình, đã pha với cá ánh kim vây-khủng (powerfully-finned) rồi cản ngược về dòng đỏ. Về mặt logic, bước kế tiếp sẽ là loại bỏ sự hiện diện của ánh kim khỏi dòng đỏ, và điều này có thể đạt được bằng một số cách khác nhau. Phương pháp đầu tiên và rõ ràng nhất là pha với một dòng đỏ ít ánh kim hơn. Cách hay nữa để làm là pha với một dòng vàng (non-red) chất lượng, ưu tiên con mang gien đỏ lan và không cambodian. Nhà lai tạo khác mà tôi biết đã thành công trong việc tạo ra một dòng đỏ gần như hoàn hảo bằng cách pha chúng với cam. Betta đỏ lan (J. Sonnier) và betta đỏ lan cái. Cá đỏ có thể đặc biệt đáng thất vọng bởi xu hướng thể hiện mép (edge) trắng hay trong suốt ở các vây của chúng, phổ biến nhất là đuôi. May thay, mép ngoài nhợt nhạt này thường được lấp đầy khi cá trưởng thành. Nhưng trong một số trường hợp nó lưu lại, khiến nhà lai tạo phải nghiến răng và đấu tranh với cám dỗ cắt bỏ phần không đạt của vây bằng một chiếc kéo mũi-tù. Màu đỏ cũng có thể lên chậm. Thông thường, nó bắt đầu bằng các vạch (streak) đỏ ở vây, cho đến khi các vây được phủ hết và cá trông giống như cambodian truyền thống. Rồi thân bắt đầu ửng đỏ, và tôi nhận thấy những con vốn bắt đầu ửng đỏ sớm nhất đều kết thúc với màu đỏ đậm nhất. Những con khác trông như thể chúng sắp sửa bảo lưu cambodian hay chuyển sang vàng, nhưng rồi bất ngờ lên màu. Đấy là những con vốn có tông đỏ mịn màng (satiny) nhất, nhưng thường nhạt hơn nhiều so với mức “lý tưởng”, và là bằng chứng cho tác động của gien cambodian. Cá đỏ có thể cũng nảy sinh một vấn đề trong hồ ép, vì chúng có nhiều khuynh hướng thể hiện ngay sự hung dữ. Thật căng-thẳng khi quan sát cặp tình nhân tương lai xé nát vây lẫn nhau một cách hồ hởi, nhưng điều đó dường như là bài bản với cá đỏ. Khi sau cùng bạn cho chúng sinh sản xong, hãy chuẩn bị lên lọ cá đỏ non sớm hơn nhiều so với cá đực non ở hầu hết những màu khác. Thậm chí ở giai đoạn còn non, cá đỏ là những gã tánh tình dữ-tợn, được thấy cùng các loại marble.
