Câu chuyện về Betta smaragdina I (Precha)

Câu chuyện về Betta smaragdina I
Precha Jintasaerewonge - http://www.plakatthai.com/smarag.html

Giới Thiệu
Vài năm trước, tôi thường nghe về cá chọi ở vùng đông bắc Thái Lan mà chúng tôi gọi là “Isan”. Kế hoạch viếng thăm vùng Isan của tôi bị hoãn nhiều lần bởi công việc làm ăn bận rộn của mình. Bi kịch xảy ra khi tôi rảnh rỗi vào quý cuối của năm, nhưng chẳng may mùa đá cá trong năm đã qua. Trò đá cá bắt đầu mỗi năm từ tháng Ba và kết thúc tháng Chín, vào mùa mưa hay mùa lúa. Sau vài cuộc thảo luận với một người bạn mà tôi quen qua ICQ, tôi lập tức lên kế hoạch thăm vùng Isan và trải nghiệm Betta smaragdina vào tháng Tám năm 2000. Sau đây là câu chuyện chi tiết về trải nghiệm thú vị mà tôi có trong khi quan sát Plakat Thái ở Isan, vùng đất giàu có nhất về di sản văn hóa cổ xưa của chúng tôi.

Cả hai thuật ngữ “Plakat Thái” và “cá chọi Xiêm” đều có cùng ý nghĩa. Khác biệt duy nhất đó là “Plakat Thái” là từ tiếng Thái cho cá Betta và “cá chọi Xiêm” (Siamese fighting fish) là từ tiếng Anh cho Betta Thái (Plakat = chọi/cá chọi, và Thái = Xiêm). Plakat Thái có thể được phân làm 3 loài: Betta splendens, Betta smaragdina và Betta imbellis. Betta splendens là nổi tiếng nhất và cũng được quan tâm nhiều nhất trong ba loài. Thật đáng kinh ngạc, trong quá khứ cả ba loài đều được phát triển bởi nông dân Thái thành cá chọi. Không ai có thể khẳng định loài nào xuất hiện trước. Tôi tin rằng cả ba loài được phát triển đồng thời mỗi địa phương. Ba loài này được lai tạp (interbred) theo mô hình kim tự tháp với Betta splendens ngự ở đỉnh. Điều này được thực hiện qua hoạt động đá cá, vốn đóng một vai trò rất quan trọng trong lựa chọn pha tạp giữa ba loài mà chúng ta gọi là Plakat Thái này.

Các Lò Lai Tạo Plakat Thái
Thái Lan về mặt địa lý bao gồm năm vùng chính: bắc, đông bắc, trung, tây và nam. Với Plakat Thái, có những lò lai tạo tại mỗi tỉnh của Thái Lan. Mỗi tỉnh đều có loài thuần dưỡng riêng của mình và tập trung vào sự phát triển của loài này hơn loài kia. Đông bắc Thái Lan chủ yếu cản Betta smaragdina, trong khi vùng miền trung chủ yếu cản Betta splendens. Miền nam Thái Lan cản Betta imbellis và Betta splendens quanh năm.


Bản đồ Thái Lan

Có rất ít nhà lai tạo ở vùng đông bắc xa xôi nhất của Thái Lan. Về mặt địa lý, miền bắc bao gồm tập hợp các dãy núi và cao nguyên. Thời tiết ở đó se lạnh quanh năm, và chúng ta đều biết thời tiết lạnh lẽo không tốt cho việc lai tạo Betta. Có một giai đoạn nắng ấm ngắn từ tháng Ba đến tháng Năm. Betta splendens và Betta smaragdina hoang dã có thể được phát hiện ngoài ruộng lúa và những vùng lân cận. Tuy nhiên, có nhiều lò lai tạo hơn ở những vùng đất thấp của miền bắc, các đồng bằng và ngã rẽ sông ở miền bắc mang lại nhiệt độ ổn định và đất đai màu mỡ phù hợp với việc ươm nuôi thức ăn tươi sống cho Plakat Thái. Đây là những yếu tố cần thiết nhất cho việc lai tạo và duy trì con giống tốt một cách thành công.

Vùng đông bắc Thái Lan chuộng Betta smaragdina, đặc biệt là những tỉnh nối với sông Khong [Mekong], tại biên giới Thái/Lào. Các nhà lai tạo ở đây bảo tồn truyền thống đá cá như là một hoạt động vui chơi sau-công việc. Không có động cơ lai tạo cho mục đích thương mại, hay nếu có thì rất ít người làm. Cá được bắt ngoài tự nhiên và trao đổi giữa bạn bè thân. Cá được thả về đồng sau khi trò chơi kết thúc.

Mỗi tỉnh ở miền trung và đông Thái Lan chủ yếu tập trung vào sự phát triển của Betta splendens đuôi dài và đuôi ngắn. Bangkok (tên chính thức “Krung Thep”), thủ đô Thái Lan, là trung tâm của đủ loại giao dịch cá cảnh. Tuy nhiên, Betta splendens là phần chính của công nghiệp cá cảnh Bangkok.

Vùng nam Thái Lan có hai loài, Betta splendens và Betta imbellis. Với khí hậu mưa nhiều ở miền nam, thật thích hợp để lai tạo Betta về mọi phương diện. Như các nhà lai tạo ở đông bắc, các nhà lai tạo miền nam cản Betta imbellis để giải trí theo mùa và không quan tâm nhiều đến chất lượng. Tôi sẽ thảo luận việc lai tạo Betta imbellis trong một phần riêng.

Để chiến thắng ở trò đá cá địa phương, một số nhà lai tạo pha (crossbreed) loài địa phương với Betta splendens thuần dưỡng. Ví dụ, các nhà lai tạo vùng đông bắc pha Betta smaragdina hoang dã với Betta splendens thuần dưỡng; và tương tự, cá nhà lai tạo miền nam pha Betta imbellis với Betta splendens thuần dưỡng.

Trong phần này tôi chỉ tập trung vào Betta smaragdina, loài cá cảnh đầu tiên của người Isan. Việc nuôi dưỡng, chăm sóc và đá Betta smaragdina có một lịch sử lâu đời trong văn hóa Isan, và nó bao hàm một động lực xã hội cơ bản vốn là một phần của xã hội Isan trong thời gian rất dài. Sự giao dịch giữa các nền văn hóa Thái khác nhau sau cùng dẫn đến việc trao đổi các dòng Betta để lai tạo.



Betta smaragdina Là Gì?
Betta smaragdina chỉ là một loài trong gia đình cá Betta, hiện hữu ở vùng đông bắc Thái Lan. Đặc điểm chung của cá là vảy và nắp mang xanh lục óng ánh. Thân cá tròn khi quan sát từ mặt bên và mảnh khi quan sát từ bên trên. Kỳ dài và thon, đuôi và vây hậu môn hơi cam nhạt. Vây lưng xanh lục. Dân địa phương gọi Betta smaragdina là “đấu ngư xanh lục” hay “Plakat Keaw” hay ngắn gọn “Pla Keaw”. Kích thước trung bình khoảng 1.5 – 2 inch, chúng nhút nhát về bản chất và dễ hoảng sợ khi bất kỳ người lạ nào tiếp cận mình.

Địa Bàn Tự Nhiên Của Betta smaragdina
Betta smaragdina là cá chọi bản địa của người Isan. Vùng Isan của Thái Lan chiếm hơn một phần ba toàn đất nước, và bao gồm chủ yếu các cao nguyên. Đặc điểm địa lý này rất biệt lập và giúp bảo tồn Betta smaragdina, cũng như ngăn loài khỏi trộn lẫn với các dòng khác. Betta smaragdina, như Betta splendens, có thể được thấy khắp nơi, sống ở ruộng lúa, vũng nông và vùng đất trũng giữa các đồng lúa. Vùng đệm này là không gian tự do mà nông dân dùng để thả cá và cũng để cấp thoát nước cho ruộng lúa của mình. Một cách tự nhiên, vùng này ngập nước quanh năm, ngoại trừ vào mùa khô khi nó có thể chỉ còn lại bùn ướt.


Nông dân thực sự không sử dụng vùng này để trồng lúa vì vậy may mắn thay, nó không bị phun hóa chất. Vùng nhỏ này rất đa dạng và phong phú. Có đủ loại thực vật, cây cỏ và động vật vốn sinh sống ở vùng này.


Vùng nhỏ này đóng một vai trò rất có ý nghĩa trong đời sống của nông dân. Nó là nguồn thực phẩm trực tiếp, cung cấp rau và cá. Với trẻ em, đây là thiên đường vui chơi của chúng. Đó là nơi để khám phá và tưởng tượng, và lớp học để dạy trẻ em cách thức tự nhiên, chạy nhảy và vui chơi cùng nhau. Vài đứa thậm chí có thể tìm bắt cá nhỏ; dĩ nhiên một trong số đó là Betta smaragdina, "ĐẤU NGƯ XANH LỤC", cá chọi từ vùng đông bắc của Thái Lan.


Bắt Đấu Ngư Bằng Bàn Tay Khum Nhẹ
Để bắt cá hoang khác, vài người có thể dùng lưới rộng vốn được quăng xuống nước rồi chậm rãi kéo lên. Con cá kém may mắn sẽ bị mắc vào lưới và được ngư phủ gỡ ra khỏi đống lùng nhùng rồi bỏ vào giỏ tre. Cá này là thức ăn của anh ta.


Việc bắt Betta smaragdina hoàn toàn khác. Phương pháp này là thật nhẹ nhàng mà không chút tiếng động hay bạo lực nào. Để bắt cá này ngoài tự nhiên, không cần dụng cụ đặc biệt nào, chỉ cần hai bàn tay. Dường như đấu ngư xanh lục chỉ nằm đấy, đợi chờ ai đó bắt nó khỏi tự nhiên và đưa về ngôi nhà mới của mình.

Nếu một chú bé muốn kiếm đấu ngư xanh lục, chú sẽ bước dọc con đường giữa các ruộng lúa và vùng đất ngập. Bằng con mắt kinh nghiệm chú chậm rãi quét những khu vực nơi mà chú có thể tìm ra đấu ngư xanh lục.

Không chút vội vã, chú nhẹ nhàng bước vào vùng nước sâu-10-inch và hướng sự chú ý của mình vào mục tiêu. Thật cẩn trọng, chú chậm rãi vạch cỏ dại, mắt chăm chú tìm tổ bọt. Đa số trường hợp, chú sẽ phát hiện tổ bọt nhỏ của đấu ngư xanh lục.

Chú bé chậm rãi vạch cỏ khắp xung quanh tổ Betta. Không chút vội vã, chú nhẹ nhàng vớt cá vào lòng bàn tay mình và đưa đấu ngư về nhà mới.


Một trong những nhà lai tạo đấu ngư xanh lục mà tôi gặp ở tỉnh Sakon Nakorn bảo tôi rằng việc đá cá ở vùng Isan có thể truy ngược hơn 200 năm trước. Ông 53 tuổi. Ông nói rằng cha mình bảo rằng ông nội là một tay chơi lớn ở trò đá cá. Theo ý kiến cá nhân của ông, đá cá có thể xuất hiện cùng thời với chọi gà hay thậm chí sớm hơn. Nhằm củng cố quan điểm của mình ông nói rằng người Thái xưa và nay luôn có mối quan hệ gắn bó với nguồn nước. Chúng tôi là một xã hội ven sông. Trên 80% người Thái là nông dân, lẽ tự nhiên đời sống của họ thật gắn bó với sông nước. Họ trồng lúa và bắt cá làm thức ăn; trẻ em vui chơi xung quanh và cũng bắt cá nhỏ ngoài ruộng lúa. Vì vậy có khả năng chúng tôi biết đá cá trước khi chọi gà. Câu trả lời này rất tương tự với giả thuyết của người đàn ông 45 tuổi, xuất thân là chủ một tiệm cá cảnh địa phương ở Ubon Ratchathani, cách Sakon Nakorn 119 cây số. Tôi có xu hướng tin vào lời giải thích của họ. Tuy nhiên, vào lúc này tôi đang tạm dừng việc nghiên cứu về nguồn gốc của cá chọi ở vùng đông bắc Thái Lan. Tôi hy vọng rằng bằng việc nghiên cứu sâu hơn về văn bản tôi có thể tìm ra lời giải thích chi tiết hơn với một số nguồn cổ sơ nhằm hỗ trợ nó.

Việc đá cá thường xuyên diễn ra ở nhà của bất kỳ thành viên nào. Thông thường, các trận đấu được tổ chức vào Thứ Bảy và Chủ Nhật. Thời gian bắt đầu khoảng 10 am, với vài người đến muộn tham gia vào sự kiện trễ hơn một chút trong ngày. Trò chơi bắt đầu muộn vào buổi sáng để mọi người có thể hoàn tất công việc hàng ngày của mình và thưởng thức cuộc chơi thoải mái. Mọi người bắt đầu tụ tập quanh các lọ đá cá. Một lọ thủy tinh vuông cao được đặt ở chính giữa nhóm người. Cách thức nhóm họp này là một biểu tượng vốn thể hiện tính cộng đồng và cho thấy sự gắn kết của người Isan. Đá cá đóng một vai trò rất có ý nghĩa trong quan hệ xã hội giữa mọi người vào cuối tuần. Không ai quan tâm hay lo lắng đến công việc trong tuần; mọi người trong nhóm đều cười nói ầm ĩ với khuôn mặt rạng rỡ.


Khi đá Betta smaragdina, người chơi dùng vợt nhỏ để dời đấu ngư sang lọ đá, khác với đá Betta splendens, khi chúng ta dùng vợt gáo (coop) nhỏ để dời cá. Người Isan làm điều này để cuộc đấu công bằng, một số người bỏ hóa chất vào nước của họ và dời thứ này sang lọ đá bằng vợt gáo. Một khi đấu ngư thứ nhì được thả vào lọ đá, địch thủ đang chờ đợi sẽ nhào vô, xòe rộng nắp mang xanh lục xinh đẹp của mình. Rồi cả hai sẽ sừng vây của chúng trong nỗ lực nhằm đe dọa và lừa địch thủ của mình tin rằng chúng lớn hơn, hung dữ hơn và mạnh mẽ hơn. Với dáng vẻ nghiêm túc, chúng sẽ vờn lẫn nhau một cách chậm rãi. Mắt chúng ghim vào nhau, cả hai sẽ sừng vây của mình để khiến địch thủ sợ hãi, nhưng không con nào thoái lui. Bất ngờ một con sẽ tấn công chớp nhoáng và ngay lập tức xoay lại để sừng vây nhằm phô trương sức mạnh của mình, khi điều này xảy ra, cá kia phải đáp trả nó tức thì.

Betta smaragdina “đập” (swinging) thân của mình để đẩy đối thủ ra xa (trong tiếng Thái, chúng tôi gọi việc này là “tec” hay đạp) ít hơn so với Betta splendens, vốn cố gắng thúc đẩy địch thủ nhằm khiến chúng mất kiểm soát. Lối đá của Betta smaragdina nghệ thuật hơn và nhiều đòn lối hơn giống như vật cổ truyền, môn thi đấu không nhằm mục đích giết chóc hay làm tổn thương. Sau trận đấu, không con nào bị thương quá nặng. Chúng sẽ phục hồi tình trạng bình thường sau trận đấu mà không cần thuốc thang.

Trận đấu kết thúc trong khoảng nửa giờ. Nếu trận đấu kéo dài cả giờ và không con nào bỏ chạy, thì trọng tài sẽ bảo người chơi bắt cá mình từ lọ đá và trận đấu được tuyên bố hòa. Trung bình trận đấu chỉ kéo dài 15 phút. Một số trận chỉ mất 5-10 phút và một con sẽ bỏ chạy với thương tích rất ít. Con bại trận được thả về ruộng lúa, và con thắng trận có thể đá lại sau khi hồi phục, khoảng 1 tuần. Thật thú vị, kẻ thắng trận có thể phát triển kỹ năng thi đấu của mình và đá tốt hơn trong trận kế tiếp. Trò đá cá diễn ra từ tháng Ba đến tháng Chín trong giai đoạn trồng lúa khi các cánh đồng đầy nước. Bất kể cá là kẻ thắng hay bại trận, tất cả đều được thả về địa bàn tự nhiên của chúng sau khi mùa đá cá kết thúc.

Kỹ Thuật Lai Tạo Betta smaragdina
Triết lý khi lai tạo Betta smaragdina là “bảo tồn các đặc điểm của đấu ngư sao cho càng gần càng tốt với dạng hoang dã, được phát hiện ban đầu ngoài tự nhiên của nó”. Để thực hiện điều này, nhà lai tạo cố gắng giả lập địa bàn tự nhiên của Betta smaragdina bằng cách thả cá bột về những địa điểm riêng biệt ngoài tự nhiên. Nhà tai tạo sẽ thả cá bột một cách bí mật vào ban đêm bởi ông không muốn đối thủ phát hiện ra nguồn đấu ngư của mình. Đối thủ có thể bắt một con cá của anh và dùng nó chống lại anh. Môi trường hoang dã chậm rãi đào luyện Betta smaragdina cản nhà (human bred) thành đấu ngư hoang dã thực sự cứng cáp. Qua sự đấu tranh để sinh tồn, để sống sót trước đủ loại săn mồi, giai đoạn ngoài tự nhiên này dần dà dạy dỗ đấu ngư xanh lục cách chiến đấu và bảo vệ lãnh thổ của mình. Chỉ con mạnh nhất sống sót. Con yếu phải chết. Đây là quá trình chọn lọc tự nhiên. Môi trường hoang dã sẽ nhào nặn cấu trúc của chúng cho càng gần càng tốt với tổ tiên của mình. Khác biệt duy nhất đó là chúng không phải là dòng được chọn lọc tự nhiên; chúng là dòng được con người kiểm soát. Chính xác hơn, chúng là cá lai tạp giữa Betta smaragdina và Betta splendens. Chúng giống như Arnold trong Kẻ Hủy Diệt (Terminator), dòng cá mới. Siêu đấu ngư được tuyển chọn.



Từ mô hình lai tạo ở trên, bạn có thể thấy rằng các nhà lai tạo đã cố gắng nhào nặn dòng cá chọi cho tương tự với dạng gốc của nó. Vì mục đích thắng trận, nhà lai tạo giới thiệu máu Betta splendens vào các dòng Betta smaragdina. Kết quả của việc pha tạp này là dòng cá chọi Betta smaragdina. Bạn rất khó chỉ ra sự khác nhau giữa dòng cá chọi Betta smaragdina và Betta smaragdina hoang dã. Tuy nhiên, một nhà lai tạo bảo tôi ba khác biệt chính mà người ta có thể nhận ra:

● Xương sọ của đấu ngư xanh lục tuyển dày và chắc hơn, trong khi cá hoang dã lại nhỏ và trông cân đối với thân hình mảnh mai của chính nó.
● Môi của đấu ngư cản nhà (human bred) dày và sắc hơn về dáng, trong khi cá hoang dã có môi mỏng hơn.
● Màu của đấu ngư xanh lục cản nhà sẫm hơn, và màu vây không trơ trụi (clear cut), trong khi màu của cá hoang nhạt nhưng vảy lại sáng và lấp lánh hơn. Nhà lai tạo thông minh nhất có thể cản đấu ngư với cấu trúc, hình dạng và màu sắc rất gần với Betta smaragdina hoang dã.

Từ Mô Hình Lai Tạo Betta smaragdina Đến Sự Phát Triển Của Betta splendens
Bằng phương pháp khoa học, các nhà ngư loại học đã đặt tên mỗi loài Betta theo sự khác biệt của chúng với loài khác. Trong quá khứ, các nhà lai tạo Thái không có bất kỳ kiến thức khoa học hay trình độ học vấn hiện đại nào, và họ phân loại cá chọi chỉ thành hai loại: Plakat Pah, hay Betta hoang dã, và Plakat Morh (cá chọi trong hũ đất) hay đấu ngư thuần dưỡng. Phương pháp đặt tên loài này dựa vào nơi cá được phát hiện, và phổ biến trong cộng đồng nông dân trên toàn thế giới. Các nhà lai tạo ở miền trung đất nước có khả năng phát triển thành công Plakat Pah (vốn là Betta splendens hoang dã) thành Plakat Morh và rồi mở rộng sự phát triển thậm chí xa hơn thành dòng cá chọi Xiêm đuôi dài mới. Những cách tân hứa hẹn này trong sự phát triển của dòng cá chọi tuyển thông qua các hoạt động xã hội có thể được ghi nhận cho riêng nông dân Thái. Điều này thực sự đáng kinh ngạc bởi vì nông dân không hề có phương tiện giáo dục hay nghiên cứu.

Ngày 15 tháng Mười Hai, 2001
Tôi lại đến vùng Isan từ 28-30 tháng Chín, 2001. Mục đích của chuyến đi này là bổ sung một số khúc mắc mà tôi bỏ lỡ vào chuyến viếng thăm trước của mình. Tôi muốn thấy cách thức nhà lai tạo nhân giống dòng cá chọi tuyển Betta smaragdina. Nếu điểm này được làm rõ, thì việc hiểu về quá trình phát triển của Betta splendens đuôi ngắn hay Plakat Thái cũng tự phơi bày ra ánh sáng. Tôi sẽ cố gắng công thức hóa ba biến số (variables) chủ chốt, bao hàm việc lai tạo mới và chơi trò đá cá thực sự: kiểm soát chiến thắng (controlling wins), thương mại và uy tín xã hội. Ba biến số này đều liên quan với nhau; mỗi biến số đóng vai trò như là nan hoa ở xe đẩy, dần tiến lên trước cùng đoàn Plakat Thái. Chúng không chỉ đóng vai trò ý nghĩa trong hoạt động lai tạo cá chọi hiện đại của người Isan, mà trên thực tế, chúng còn là nòng cốt chủ lưu của toàn bộ quá trình phát triển của Plakat Thái nói chung. Tôi viết bài này dựa trên giả thiết rằng một sự kiện lịch sử tương tự trong cùng môi trường và không gian lịch sử có thể đại diện hay được gán ghép cho sự kiện lịch sử đang tìm hiểu khác. Tôi đang cố gắng thuyết phục và trình bày với độc giả rằng sự phát triển của hoạt động lai tạo cá chọi ở Isan sẽ làm sáng tỏ quá trình phát triển của Betta splendens.

Quan hệ ba biến số này có thể được gộp thành mô hình nguyên mẫu (prototype) nhằm thể hiện bức tranh toàn cảnh về lịch sử Plakat Thái, tái hiện câu chuyện vốn bị mai một.

Kiểm Soát Chiến Thắng
Năm năm trước, các nhà lai tạo Isan thả cá thắng trận vào ruộng lúa riêng và thả con thua trận về vùng đất ngập chung. Vào mùa sau, nhà lai tạo trở lại địa điểm riêng để bắt bầy của con thắng trận mùa trước. Hy vọng rằng, chúng sẽ tốt bằng, hay thậm chí tốt hơn con thắng trận mùa trước.

Như mọi trò chơi, mục đích tối thượng của người chơi là chiến thắng mọi trận. Nhưng để luôn là kẻ chiến thắng giống như việc thách thức số phận. Người chơi sẽ không bao giờ biết kết quả cho đến khi trận đấu kết thúc. Trong trận đấu, người chơi cố gắng đạt kết cục mong đợi, nhưng con đường đi đến kết cục luôn biến động và khó dự đoán kết quả. Nói cách khác, người chơi không thể kiểm soát hay lập trình kết quả trận đấu. Bạn chỉ có thể chuẩn bị nó thật tốt và riêng thời gian mới cho thấy kết quả. Đây là sự hấp dẫn của cuộc chơi vốn khiến nó công bằng với cả hai tay chơi; cả hai đều đợi chờ số phận và kết quả của trận đấu.

Có hai từ cần được xem xét ở đây: chắc chắn (certainty) và kiểm soát. Hai từ này luôn được kết nối và ám chỉ gì đó lẫn nhau. Nếu cần kết quả chắc chắn hơn, thì phải thiết lập nhiều chức năng kiểm soát hơn. Chúng ta có thể sử dụng từ khác để thể hiện quan hệ này, “sự nghiêm túc”. Nhà lai tạo càng nghiêm túc về kết quả thi đấu thì anh càng kiểm soát lai tạo nhiều hơn. Kết quả thi đấu càng tác động nhiều đến người chơi thì nhà lai tạo càng cố gắng đạt cùng kết quả. Điều này ám chỉ rằng, trong quá khứ nhà lai tạo không nghiêm túc về kết quả thi đấu khi họ sở hữu đấu ngư tốt từ địa bàn tự nhiên của chúng. Vì vậy chẳng có mấy kiểm soát lai tạo khi nhân đàn đấu ngư. Dĩ nhiên, bất kể bao nhiêu nhà vô địch được nhà lai tạo thả về ruộng, đã có sẵn Betta smaragdina bản địa ở đó. Bạn đọc có thể tưởng tượng ra kết quả của việc phối giống thiếu kiểm soát và chất lượng của hậu duệ. Đá cá là để cho vui và danh tiếng giữa nhóm bạn thân.

Ngoài sự may mắn, nhà lai tạo nhìn vào chất lượng cá chọi tuyển của mình qua các thông số sau: Lối Đá, Răng Sắc, Độ Bền và Cấu Trúc hay Hình Dạng Hoàn Hảo. Các thông số này là tất cả những yếu tố góp phần để một đấu ngư thắng trận. Hai thông số đầu là chủ công trong khi còn lại là thông số phòng thủ.

● Lối Đá: Một đấu ngư có khả năng đánh lừa địch thủ, nó cũng phải có khả năng gây tổn thương nhiều hơn mình nhận được.
● Răng Sắc: Để một đấu ngư có thể khoan vào vảy của địch thủ và khiến cá kia đau đớn.
● Độ Bền: Để một đấu ngư muốn đá trong thời gian dài hơn cho dù nó có thể bị thương nặng hơn địch thủ của mình.
● Cấu Trúc hay Hình Dạng Hoàn Hảo: Để một đấu ngư có thể giành lợi thế tự nhiên về mọi phương diện cáp đá, cho nó cơ hội thắng trận tốt hơn.

Sau đây là những điểm mà nhà lai tạo phải hoàn thành trong nhiệm vụ lai tạo của mình.

● Làm thế nào bảo tồn và nhân bản cá chọi thuần dưỡng (captive bred) vốn có cùng cấu trúc và hình dạng như bản sao hoang dã của mình.
● Làm thế nào nhân bản cá chọi thuần dưỡng vốn có cùng năng lượng hoang dã như các dòng tự nhiên. Cá thuần dưỡng thường mập, lười và chậm.
● Nếu nhà lai tạo có khả năng hoàn thành hai nhiệm vụ trên, thì nhiệm vụ kế tiếp là phát triển lối đá của cá thuần dưỡng và mong muốn đá trong thời gian dài, đồng thời có khả năng tự thích nghi với môi trường mới. Hầu hết Betta hoang dã đều là loài nhút nhát, sống chui rúc. Một số nhà lai tạo thậm chí giới thiệu dòng cá chọi Betta splendens vào giống chọi của riêng mình.

Gắng sức tuyển chọn con giống cha mẹ tốt nhất, nhà lai tạo thực hiện ba nhiệm vụ ở trên bằng cách mô phỏng môi trường hoang dã trong hồ ép có kiểm soát của mình. Sau đây là quy trình lai tạo cho các dòng cá chọi tuyển.

Để gia tăng tỷ lệ thắng trận, nhà lai tạo tuyển chọn cặp cá tốt nhất từ những con thắng trận ngoài trường, ghép chúng và sửa soạn một hồ ép với bố trí càng gần càng tốt với địa bàn tự nhiên của đấu ngư.



Bắt đầu bằng việc đặt một chậu đen tròn ở giữa hồ xi măng lớn hơn. Bỏ đất sét vào chậu và nhất định trồng rong và cây hoang. Mực nước chỉ nên cao hơn đất sét khoảng 2 inch. Độc giả có thể dễ dàng thấy rằng không có sự khác biệt giữa chậu đen bên trong và hồ xi măng bên ngoài. Cặp cá được nhốt trong chậu tròn để đảm bảo rằng chúng giao phối ở địa điểm và thời gian nhất định, nó cũng khiến nhà lai tạo trông nom tổ bọt và thực hiện vài ghi chép về bầy của mình được dễ dàng. Điều này cũng có thể gia tăng tỷ lệ sống của cá bột mới nở. Sau khi cá bột nở, chúng sống ở không gian hạn chế trong một tuần. Vào ngày thứ bảy, nhà lai tạo đơn giản bổ sung nước vào hồ cho đến khi mực nước hơi cao hơn đỉnh của chậu tròn. Rồi cá bột có khả năng di chuyển chậm rãi khỏi chậu tròn ra không gian rộng hơn vốn được cung cấp sẵn trong hồ xi măng, nhà lai tạo sẽ đảm bảo cung cấp nhiều bo bo để nuôi cá bột. Chúng sẽ sống trong hồ này khoảng một tháng trước khi được dời sang hồ lớn hơn.



Sau một tháng, không gian hồ mới khoảng 5x5 mét với độ sâu khoảng 30 cm. Đấu ngư non sẽ sống trong hồ này khoảng 2-3 tháng. Việc này nhằm đảm bảo chúng có khả năng sống sót ngoài môi trường hoang dã. Khi đấu ngư non đủ lớn, nhà lai tạo sẽ dời chúng sang ao đất nhân tạo vốn được bố trí sẵn như địa bàn tự nhiên của Betta smaragdina.



Ao đất nhân tạo giống hệt địa bàn tự nhiên của Betta smaragdina. Nhà lai tạo cứ để đấu ngư tự đấu tranh sinh tồn. Không thức ăn nào được cung cấp bởi nhà lai tạo. Chỉ những đấu ngư mạnh nhất được bảo tồn và tiếp tục sinh sôi.

Bây giờ vấn đề là; làm thế nào nhà lai tạo phân biệt những đấu ngư tốt nhất trong số hàng ngàn con sẵn có trong ao? Làm thế nào anh bắt được những đấu ngư tốt nhất từ hồ lớn như vậy mà không khuấy động những sinh vật sống khác trong ao? Phương pháp bắt những đấu ngư tốt nhất là rất đơn giản đồng thời cực kỳ thông minh.



Nhà lai tạo đặt một lóng tre bên bờ ao. Vào sáng sớm, anh chỉ việc nhấc lóng tre lên và kiểm tra xem có đấu ngư bên trong lóng tre hay không. Dĩ nhiên, gần như chắc chắn 100% anh sẽ bắt được một đấu ngư trong ống mà anh đặt ngày hôm qua.

Sự thông minh đằng sau phương pháp này cần được giải thích thêm. Chỉ những đấu ngư mạnh nhất mới có khả năng chiếm giữ ống tre, bởi đó là địa điểm tốt nhất để xây tổ bọt và đợi chờ tình yêu mới của mình. Ống tre được xem như là mái che mạnh mẽ và tốt nhất để trú ẩn bởi vì nó bảo vệ tổ bọt mong manh khỏi gió và mặt nước bất tĩnh. Nói ngắn gọn, chỉ con cá mạnh nhất mới có thể chiếm giữ địa điểm tốt nhất để sinh sản. Và nhà lai tạo bắt con đó để đá ngoài trường.

Từ quá trình lai tuyển chọn ở trên, độc giả có thể thấy rằng cặp tuyển chọn được lấy từ những con thắng trận ngoài trường trước đây, vì vậy chúng ta có thể giả sử rằng chúng vốn đã dạn dĩ với tiếp xúc của con người. Cá bột cũng sẽ trở nên dạn dĩ với hoạt động của con người trong vòng hai tháng đầu đời. Khi nhà lai tạo bắt chúng về từ môi trường hoang dã, chúng chắc chắn sẽ thích nghi dễ dàng hơn với môi trường nhân tạo mới của mình.


===================================

Tổng quan về cá chọi Xiêm hay Plakat Thái

===================================