Cá vàng lan thọ Peter J. Ponzio – Hội cá vàng Mỹ (GFSA) Lan thọ là con cá vàng không có vây lưng đầu tiên. Đây là một đột biến từ dòng cá vàng thân tròn, hình trứng với bướu nổi trên đầu. Qua quá trình lai tạo, đặc điểm bướu trên đầu được nhấn mạnh và dạng thân trở nên tròn trĩnh hơn. Dưới đây là hướng dẫn phân loại của GFSA đối với cá vàng lan thọ. Mô tả: cá vàng lan thọ (lionhead) có thân ngắn, tròn và không có vây lưng. Độ rộng thân bằng 5/8 chiều dài thân. Sống lưng hơi cong từ sau đầu cho đến gốc đuôi. Khi quan sát từ bên trên, sống lưng và gốc đuôi phải thật to và gốc đuôi không nên quá dài. Đuôi phải là dạng đuôi kép và các phần đuôi tách biệt trên 25%. Chiều dài đuôi bằng 1/4 đến 3/8 chiều dài thân, các thùy đuôi phải tròn. Vây ngực và vây bụng nên ngắn và tròn tương ứng với đuôi. Vây hậu môn có hai thùy, hình dạng tương ứng với đuôi, vây ngực và vây bụng. Điểm đặc trưng của dòng cá này đó là các bướu nhỏ nổi lên một cách đều đặn trên đầu, mặt và nắp mang. Có hai loại vảy là ánh kim và bán kim. Vảy ánh kim gồm cam, đỏ-trắng, đen và trắng. Vảy bán kim gồm nhị sắc, tam sắc và vải hoa (có hay không có các đốm). Có rất nhiều biến thể lan thọ bao gồm cao đầu, đầu hổ (bướu chỉ nổi trên đầu và mặt) và hạc đỉnh hồng. Đặc điểm nổi bật của lan thọ là bướu trên đầu mà nó bao gồm ba phần: phần trên đỉnh đầu, phần trên mặt và phần trên nắp mang. Ở cá lan thọ, cả ba vùng đều phải có bướu và phải đều. Bướu phải cân đối sao cho đầu cá tròn trịa như hình vẽ. Lưng cá lan thọ hầu như bằng phẳng, chỉ hơi cong một chút ở gốc đuôi nơi thân nối với đuôi. Không được có dấu vết hay gờ thể hiện dấu vết của vây lưng. Khi nhìn từ bên trên, gốc đuôi hơi hẹp vào nhưng không được tóp. Ở một số cá, gốc đuôi hơi dài khiến cá trông không được cân đối. Vây hậu môn có hai thùy và đuôi nên nhô ra. Độ nhô từ 25% đến 75% chiều dài đuôi nhưng miễn sao phải vừa mắt chớ không nên cố tuân theo một con số cụ thể. Độ nhô ở đuôi quyết định khả năng bơi của cá. Nếu độ nhô dưới 25%, đuôi cá sẽ rủ xuống và cá sẽ bơi lúc lắc sang hai bên. Nếu độ nhô trên 75%, đuôi sẽ xòe quá rộng khiến cá bị trĩu xuống khi bơi. Đuôi phân tách trên 50% sẽ khiến cá bơi tốt nhất. Lưu ý rằng bộ vây cá lan thọ ngắn hơn rất nhiều so với dòng cá tổ tiên của chúng, cá vàng thân tròn. Hình dạng thân cá phải hơi vuông vức và không được dài. Vào những năm 1960 - 1970, cá vàng lan thọ nhập vào Mỹ vốn có thân rất dài, điều khiến mọi người tin rằng thân dài là đặc điểm của cá vàng lan thọ. Gần đây, những con lan thọ nhập có thân hình gọn gàng hơn so với những con mà chúng ta từng thấy ở thế kỷ trước. Lưu ý rằng cá này có bướu nổi rất đều nhưng gốc đuôi hơi dài – sách Cá vàng Trung Hoa. Trên lý thuyết, lan thọ có tất cả các màu sắc thường thấy ở cá vàng mặc dù màu đuôi hoa rất hiếm. Các màu thông thường ở cá lan thọ gồm đỏ, đỏ-trắng và đen. Lan thọ có thể lớn đến 20-25 cm mặc dù đa số cá trưởng thành đều đạt 12-15 cm. Lan thọ có kích thước lớn nên bộ lọc cần phải đủ tốt để duy trì môi trường hồ nuôi. Hơn nữa, chúng cần nhiều dưỡng khí bởi vì bướu phát triển mạnh trên mặt. Ở Trung Quốc, cá lan thọ được nuôi trong các ao nước thấp (sâu từ 10 đến 25 cm). Mặc dù có bề ngoài khác lạ, cá lan thọ rất mạnh khỏe cá có thể được nuôi ngoài trời vào các tháng mùa hè, chúng nên được đem vào nhà khi mùa đông đến. Cá lan thọ cần được cung cấp thức ăn giàu dinh dưỡng để bướu phát triển đều (tương tự như ranchu và oranda) và cả thức ăn tươi sống. Loại thức ăn chứa 40-50% chất đạm và chìm rất thích hợp với chúng và phòng ngừa bệnh bong bóng bơi. Việc đánh giá cá lan thọ dựa trên sự phát triển toàn diện của bướu và độ cong nhẹ ở lưng. Hiệp hội cá vàng Mỹ khuyến khích đánh giá cá cả bằng quan sát mặt bên lẫn quan sát từ mặt lưng mặc dù phần lưng cá không đẹp bằng cá ranchu. Đánh giá từ mặt lưng có thể phát hiện lỗi gốc đuôi dài ở cá lan thọ. Lan thọ thường được xếp chung vào một thể loại với cá ranchu trong hầu hết các cuộc triển lãm và thường không được ưu ái bằng ranchu. Với mục đích cải thiện dòng cá lan thọ, sự thiếu công bằng này đang được điều chỉnh dần. Một con lan thọ hai màu đỏ-đen – sách Cá vàng Trung Hoa. Lưu ý phần lưng hơi cong và gốc đuôi rất ngắn. Gần đây, cá lan thọ được lai với ranchu để tạo ra dòng cá có lưng cong giống như ranchu nhưng bướu trên đầu lại to như lan thọ. Những con cá này chưa được xem là một dòng cá vàng nhưng đã đoạt nhiều giải thưởng quan trọng ở Mỹ. Chúng được gọi là lionchu (hay “lan-chu” cũng được ) và trở nên phổ biến tại các cuộc triển lãm nội địa. Một con “lan-chu” có lưng cong như ranchu và đầu to như lan thọ. Đặc điểm độc đáo của lan thọ cùng với sức sống mạnh mẽ khiến chúng được chấp nhận rộng rãi trong giới nuôi cá vàng.
