Ngân long - Cá rồng Nam Mỹ

Một trong những loài cá được săn lùng nhiều nhất trên thế giới là cá rồng châu Á (mặc dù nó bất hợp pháp ở nhiều nơi tại Mỹ). Nó có nhiều màu sắc: xanh dương, đỏ, tím, xanh lục, vàng và thậm chí tổng hợp của các màu này. Rất dễ để nhận thấy nhu cầu. Ở thị trường châu Á, các biến thể đỏ, vàng và gần đây, xanh dương rất được ưa chuộng. Đấy chủ yếu là vì những yếu tố văn hóa-xã hội gắn liền với những màu này, mà chúng thường được gán cho những khái niệm thịnh vượng, sức khỏe và may mắn.

Hơn nữa, cá rồng có những đặc điểm bề ngoài tương tự như con rồng trong truyền thuyết xa xưa. Theo dân gian Trung Hoa, con rồng là biểu tượng của sự kiêu hãnh, khôn ngoan và che chở. Trong bối cảnh tương tự, cá rồng châu Á (đặc biệt là huyết long và kim long) nghe nói mang lại may mắn và thịnh vượng cho gia đình, nhất là về khía cạnh kinh doanh. Hơn nữa, khi cá chết ở nhà vì bất kỳ lý do gì, thì điều đó thường được xem như là sự hy sinh mà nó hóa giải điềm xấu hay sự xui rủi vốn có thể giáng lên gia đình. Dù bạn tin hay không, đó là quan niệm an ủi mà nó giảm nhẹ cảm giác tiêu cực đi đôi với cái chết. Nó giúp cho người nuôi tập trung vào mặt tích cực của cái chết của chú cá cưng. Trong một thế giới đầy rẫy tiêu cực, tôi chọn đặt niềm tin vào bất kỳ khía cạnh tích cực nào, dẫu nó có mơ hồ hay phi lý đến đâu chăng nữa.



Sai lầm phổ biến

Còn có những loại cá rồng khác nhưng chúng không nổi tiếng bằng cá rồng châu Á. Với thân hình dài ngoẵng, kém sắc và giá thành thấp, nhiều người nuôi cá coi ngân long Nam Mỹ như là “con vịt xấu xí” trong thế giới cá rồng.

Tôi xấu hổ khi công nhận rằng mình từng là một trong số nhiều người vốn không muốn nuôi cá ngân long. Tôi ngụp lặn trong sự cường điệu và phong trào bao quanh kim long và huyết long châu Á. Những con cá đắt đỏ này trông rất đẹp vài ai cũng muốn có chúng. Làm sao không thích cho được? Tôi chẳng bao giờ nghĩ tới ngân long một khi đã có cá rồng châu Á. Với thái độ ngây thơ và ngốc nghếch đó, tôi tự khiến mình tin rằng cá ngân long sẽ khiến cho bộ sưu tập của mình kém giá trị, tương tự như đám chó lai – dân đen mạt hạng. Nhưng chỉ trong vòng vài tháng, toàn bộ quan điểm của tôi về cá rồng và vấn đề nuôi cá đã thay đổi vĩnh viễn.

Trong khi duyệt Youtube để tìm các đoạn video về cá, tôi phát hiện một thủy cung ở Bắc Kinh, Trung Quốc. Tôi bị sốc với sự ấn tượng và kỳ vĩ của bể cá. Trong cái bể kiếng khổng lồ này có hàng trăm con ngân long trưởng thành bơi lượn trên bề mặt. Tôi chưa từng chứng kiến cảnh tượng huy hoàng nào tương tự trong cuộc đời chơi cá của mình. Những con ngân long khủng cùng xòe rộng cặp vây và lướt đi một cách khoan thai trong bể. Đoạn video thậm chí còn trở nên thú vị hơn khi người nuôi thảy thức ăn vào bể. Trong nháy mắt, mọi duyên dáng trong bể được thay thế bằng sự đói khát và hoảng loạn khi từng con một lao vào nhau để tranh giành từng mẩu thức ăn. Thật là một trải nghiệm khó tin khi chứng kiến những sinh vật duyên dáng tấn công thức ăn một cách hoang dại đến như vậy. Lúc đó tôi như bị đóng đinh. Tôi hiểu rằng thật vinh dự khi nuôi những sinh vật tuyệt vời như vậy, nhất là khi tôi có cơ hội được giải cứu một số con vốn trở nên quá cỡ trong hồ kiếng (điều thường xuyên xảy ra với loài này). Mọi thành kiến của tôi đã tan biến theo cách như vậy đó. Việc này đánh dấu sự khởi đầu cho hành trình kỳ diệu của tôi vào thế giới của cá ngân long Nam Mỹ.



Giải cứu “Big Momma”

Tôi sẽ không bao giờ quên kinh nghiệm đầu tiên của mình với ngân long. Đó là vào năm 2005 khi người bác đến chỗ tôi để xin lời khuyên. Ông gặp rắc rối với một con ngân long non bởi vì cô nàng liên tục nhảy khỏi cái hồ dài 4-foot [1.2 m] của mình. Không may, việc này dẫn đến rách vây và bong vảy. Hơn nữa, nó còn bỏ ăn và không chịu bơi, thay vào đó nằm bẹp dưới đáy hồ.

Mặc dù là tay nuôi cá khá kinh nghiệm, tôi biết rằng đây là một ca nghiêm trọng. Cá rồng nổi tiếng là loài bơi liên tục dù trong bất kỳ không gian chật hẹp nào. Hơn nữa, chúng phàm ăn đến nỗi phải khống chế lượng thức ăn cho vào. Nhưng hiện tượng nhảy liên tục ngay lập tức cho tôi biết rằng cái hồ đơn giản là quá nhỏ đối với cô nàng kiêu hãnh này.

Không gian chật chội gây ra căng thẳng và sợ hãi thường trực cho cá, và điều này có lẽ rất đúng vì nó bỏ ăn. Ngân long là loài cá rồng dài nhất, lên đến trên 4 foot [1.2 m] vì vậy chúng cần không gian rộng hơn so với các loài cá rồng châu Á và châu Phi. Bác tôi đơn giản không có đủ không gian và điều kiện để nuôi giữ con cá dài 2 foot [0.6 m] này lâu hơn nữa. Ngay lập tức, tôi có cơ hội cưu mang con cá xinh đẹp của ông, mà tôi đặt tên là “Big Momma” [“Mẹ Lớn”, nhân vật trong se-ri truyện tranh nổi tiếng]

“Big Momma” không phải luôn đúng với cái tên của mình. Khi tôi mới giải cứu cho nó cách nay bảy năm, cô nàng trông giống như là một con cá chình lép kẹp. Nó kén ăn trong nhiều tháng và trở nên lép kẹp. Ngay lập tức tôi thả nó vào ao rộng 4,000 gallon [~15 m3] của mình. Nó lép đến nỗi tôi sợ mấy con cá nheo của mình sẽ nuốt chửng nó. May thay nỗi lo này không bao giờ biến thành sự thật.

Với cơ hội mới trong đời, Big Momma lao vào nhà mới và không bao giờ phải hối tiếc. Nó bơi lội liên tục và chủ động tìm mồi chỉ 10 phút sau khi được thả. Tôi quyết định thả vài viên thức ăn, tò mò xem cô nàng phản ứng như thế nào. Trong cơn hung hăng, nó lao vào các viên thức ăn như thể chúng là mồi sống. Tôi sốc và phát hoảng, bởi cá mới về thường bỏ ăn trong nhiều ngày cho đến khi quen thuộc với môi trường xung quanh. Tôi được thuyết phục hoàn toàn rằng Big Momma hạnh phúc với ngôi nhà mới và chấp nhận ngay lập tức. Với một khẩu phần cân bằng bao gồm cá, tôm và thức ăn viên, Big Momma lớn rất mau và trở thành một trong những con to nhất trong ao. Sau việc tái định cư một cách thành công Big Momma, tôi tiếp tục giải cứu nhiều con ngân long khác trong ao của mình.

Ở Malaysia, tôi hiện đang nuôi bốn con ngân long, một thanh long và một kim long Úc. Dẫu tất cả đều chiếm một vị trí đặc biệt trong tim tôi, thì những con ngân long vẫn nổi bật nhất. Chúng duyên dáng nhất, săn mồi hung hăng nhất, và thân thiện với người nhất. Chúng thường ngóng tôi để mong được ăn trong khi để tôi vuốt ve. Chúng cũng là loại cá rồng to và dềnh dàng nhất, điều khiến chúng nổi bật hẳn so với số còn lại.

Điều này góp phần vào thực tế rằng Big Momma là một trong số những con cá nổi tiếng nhất của tôi, mang lại hàng ngàn “view” cho kênh Youtube “MyAquaticDiary” của tôi. Cô nàng nổi danh là một trong những con ngân long dài nhất trong môi trường nuôi nhốt, với chiều dài đến trên 120 cm đo bằng thước dây. Nó là con dạn nhất trong hồ, để tôi vuốt ve và dễ dàng ăn ngay trên tay tôi. So với việc từ chối nuôi cá ngân long của tôi trước đây, thật nên thơ khi cô nàng chiếm được vị trí trung tâm trong trái tim tôi.



Nuôi ngân long

Câu chuyện thành công của Big Momma dạy tôi rất nhiều về việc làm thế nào để nuôi một con ngân long mạnh khỏe và hạnh phúc. Yếu tố quan trọng nhất là kích thước của hồ nuôi. Dựa trên kích thước dềnh dàng của nó, ao rộng là lựa chọn tốt nhất (bên cạnh môi trường tự nhiên) để nuôi một trong những loài động vật kiêu hãnh này. Lý thuyết này được phát triển khi tôi khởi sự nuôi thanh long, kim long Úc và những con ngân long khác trong một hồ cá. Thậm chí trong hồ 9-foot [2.4 m], đám cá rồng cũng hoạt động cầm chừng và ăn uống kén chọn. Chúng dễ bị hốt hoảng và có khuynh hướng tự va vào thành hồ.

Không lâu sau, tôi chuyển chúng sang ao 13,000 gallon [~50 m3]. Ngay lập tức có sự khác biệt: bầy cá hoạt bát hơn nhiều, phàm ăn và bớt lờ đờ. Trên thực tế, tôi vinh hạnh lưu ý rằng tất cả cá rồng của tôi đều dạn người, chấp nhận được vuốt ve và ăn từ tay. Tôi đoan chắc rằng chẳng thể đạt được những kết quả tức thì này nếu không chuyển chúng sang ao rộng.

Một phát hiện quan trọng khác là việc những con ngân long của tôi thích bơi ngược dòng chảy tạo ra bởi máy bơm, giống như tập máy chạy bộ (treadmill). Sau khi tìm hiểu về hiện tượng này, tôi phát hiện ra dòng nước đưa ô-xy hòa tan đến mang của chúng, giúp chúng hô hấp mạnh hơn. Hơn nữa, chuyển động ngược dòng giúp chúng tập luyện thường xuyên. Việc này gia tăng sự trao đổi chất, cải thiện tiêu hóa và do đó khuyến khích cơ bắp phát triển.

Một vấn đề quan trọng cần lưu ý khi nuôi ngân long là xu hướng nhảy lên. Giống như bất kỳ loài cá rồng nào, ngân long khét tiếng trong việc nhảy khỏi hồ. Ở lưu vực sông Amazon, ngân long nhảy cao đến 4 foot [1.2 m] khỏi mặt nước để bắt mồi đậu trên cành lá bên trên. Sẽ tự nhiên khi cho rằng ngân long là loài nhảy nhót bẩm sinh.

Không may, đặc điểm kỳ diệu này không phải là điều tốt đối với người nuôi cá bình thường. Chỉ một thoáng hoảng hốt hay thức ăn, chúng bèn nhao khỏi hồ, dẫn đến những chấn thương nghiêm trọng hoặc thậm chí tử vong. Điều cực kỳ quan trọng là dằn nắp hồ bằng vật nặng để ngăn ngừa việc này xảy ra.

Dựa trên nhiều năm kinh nghiệm nuôi loài cá này, hai nguyên nhân chính khiến cá rồng nhảy là căng thẳng và thức ăn. Nguyên nhân phổ biến gây ra căng thẳng là khi cá lớn quá cỡ so với hồ. Trong không gian chật chội, cá cảm thấy bị tù túng. Bản năng sơ khai của chúng là nhảy để thoát ra. Nhằm giảm thiểu khả năng này, điều quan trọng sống còn là cung cấp đầy đủ không gian và môi trường cho chúng.

Ngân long là loài cá rồng lớn nhất. Do đó, chúng đòi hỏi nhiều không gian hơn đám họ hàng cá rồng châu Á của mình. Theo kinh nghiệm của tôi, ao là nơi tốt nhất để ngân long phát triển bởi vì nó gần giống với môi trường tự nhiên. Một kỹ thuật khác mà tôi thủ đắc là tập cho cá rồng ăn mồi mà không khuyến khích chúng nhao lên mặt nước. Ngoài tự nhiên, cá rồng được biết thường nhao lên mặt nước để đớp côn trùng và thằn lằn nhỏ. Bằng việc tập cho cá rồng ăn hầu hết các loại thức ăn viên (pellet), thịt cá và tôm [đông lạnh], chúng không còn xu hướng săn đuổi con mồi nữa.



Ngân long và bệnh sụp mắt

Một lưu ý quan trọng khi nuôi ngân long là tình trạng phổ biến gọi là chứng sụp mắt (drop-eye). Đây là tình trạng xảy ra ở hầy hết các ngân long hàng trại [farm-bred, sinh sản tại trại cá, không phải cá đánh bắt từ tự nhiên] bày bán ở các tiệm cá cảnh và có một lớp mỡ tích tụ dưới mí mắt, khiến mắt trông như bị sụp.

Có ba hướng giải thích chính về nguyên nhân gây ra tình trạng phổ biến này. Hướng đầu tiên lên án việc lai cận huyết vô tội vạ để đáp ứng nhu cầu của thị trường cá cảnh. Lai cận huyết thường dẫn đến các khuyết tật về di truyền, mà một trong số đó là tình trạng sụp mắt. Hướng thứ hai tập trung vào các loại thức ăn nhân tạo mà chúng ta dùng để nuôi cá rồng vốn có hàm lượng chất béo cao. Hầu hết các trường hợp như vậy là cá vàng và nhái. Vì hàm lượng chất béo tăng, cá rồng tích tụ một bọng mỡ xung quanh mắt, dẫn đến tình trạng sụp mắt. Hướng giải thích thứ ba cho rằng cá rồng trong hồ kiếng nhân tạo bị thúc ép một cách phi tự nhiên (bởi chúng là loài săn mồi bề mặt) phải liên tục nhìn xuống để tìm kiếm thức ăn và nhìn vào hình phản chiếu của chính mình. Lối sống lệch lạc này dẫn đến khuyết tật được gọi là sụp mắt.

Trong khi cả ba hướng giải thích dường như đều có lý, thì không có bằng chứng khoa học chắc chắn nào khẳng định cái này đúng hơn cái kia. Trái ngược với niềm tin phổ biến, cá rồng có thể sống hoàn toàn bình thường thậm chí sau khi chúng xuất hiện tình trạng này. Trong khi có những phương pháp giải phẫu và điều trị để chữa bệnh này, thì mức độ rủi có có lẽ còn cao hơn nhiều so với tiềm năng chữa trị.

Vẻ đẹp tiềm ẩn

Nhìn chung, tôi cảm thấy may mắn khi có cơ hội được nuôi loài cá kỳ diệu này. Không gì diễn tả nổi cảm giác của tôi khi cho ăn bằng tay một cách thành công hay hay khi lớp vảy cứng như áo giáp lướt qua những ngón tay. Mức độ tương tác với con người của chúng hơn hẳn các loài cá khác (hay các loài cá rồng khác) mà tôi biết. Dẫu các bậc phụ huynh kiêu hãnh thường tránh khoe con cái của mình, thì rất khó để tôi che dấu những con cá khủng này.

Như lưu ý ở trên, cá ngân long dĩ nhiên không dành cho tất cả mọi người. Chúng cần đủ không gian sống kèm sự ổn định lâu dài (trên 50 năm nếu điều kiện phù hợp). Nhưng nếu bạn là một trong số ít người muốn nuôi loài cá này, thì trải nghiệm một đời đang chờ bạn khám phá. Thông thường, nhiều khả năng bạn phải giải cứu một con cá quá cỡ so với hồ nuôi của mình, làm giàu kho kinh nghiệm của mình về ngân long.

Trong khi rất dễ để cảm nhận vẻ đẹp mà ai cũng nhìn thấy, chúng ta phấn đấu để nhìn thấy vẻ đẹp mà người khác không nhận ra. Những con cá này đã góp phần dạy cho tôi bài học quan trọng về cuộc sống này. Tôi chỉ hy vọng rằng nhiều người trong số các bạn sẽ trải nghiệm những ký ức không bao giờ phai nhạt trong tâm trí tôi về loài ngân long kỳ diệu. Giống như truyền thuyết về vịt con xấu xí, cá ngân long Nam Mỹ của tôi thực sự hóa thân thành một con thiên nga tuyệt vời.



============================================================



Kênh hướng dẫn của tác giả trên Youtube: MyAquaticDiary


Một số hình ảnh về hồ nuôi cá 13,000 gallon [~50 mét khối] của tác giả trong một bài viết khác: