Tật choãi chân và vẹo ngón ở gà con: nguyên nhân và điều trị

Tật choãi chân và vẹo ngón ở gà con
Kathy Shea Mormino – www.grit.com

Tật choãi chân là gì?

Choãi chân (spraddle leg/slayed leg) là một dạng tật ở chân, với các chân choãi ra hai bên thay vì hướng tới trước, khiến cho việc đi lại khó khăn nếu không muốn nói là không thể. Nó sẽ thành tật vĩnh viễn nếu không được chữa trị kịp thời.



Nguyên nhân

Một nguyên nhân gây ra tật này là sàn nhà trơn trượt khiến gà mất thăng bằng khi bước, các chân choãi ra từ hông và giữ mãi vị trí đó nếu không được chữa trị. Những nguyên nhân khác bao gồm: biến động nhiệt độ trong quá trình ấp, nở khó khiến chân bị yếu, chân hay bàn chân bị thương, úm quá nhiều hay thiếu vitamin.


Valentina (nở vào ngày tình yêu) bị mẹ bỏ rơi khi đang ấp. Trứng không còn ấm khi tôi phát hiện ra. Còn nước còn tát, tôi đem ấp bằng máy, khi đó đã cận ngày nở. Nó thoát ra khỏi vỏ rất khó khăn và cần đến trợ giúp. Tật ở chân hoàn toàn dễ thấy. Nhiệt độ biến động trong quá trình ấp và việc nở khó rõ ràng là những nguyên nhân gây ra tật choãi chân. Nó không thể di chuyển trong tình trạng này.

Phòng ngừa

Cột dây chằng chân là cách tốt nhất để tránh choãi. Gà con không nên bước trực tiếp trên giấy báo khô. Lựa chọn tốt nhất là giấy ăn (paper towel) hay thảm chùi chân cao su trên phủ giấy báo.



Điều trị

Gà con được điều trị càng sớm thì càng có nhiều cơ hội phục hồi. Bằng không, nó có thể chết vì không thể tự di chuyển đến máng ăn và khay nước. Nếu được chữa trị, gà có thể học cách tự đứng dậy và bước đi trong vòng một tuần, có khi còn sớm hơn. Các chân phải chằng để mang lại sự ổn định, cơ và xương phát triển và cố định đúng vị trí.

Bất cứ vật liệu nào cũng có thể dùng để chằng, từ băng cấp cứu cho đến dây thun, từ sợi len cho đến băng keo điện. Tôi thích dùng băng VetWrap. Nó dễ sử dụng, dính chặt, thoáng khí, không hại da hay lông, dễ tháo và co dãn vừa phải để gà tập đi.



Tôi quấn hai mảnh nhỏ VetWrap ở mỗi bên chân, ngay bên dưới gối, cẩn thận không quấn quá chặt. Vì băng tự dính với nhau, không cần dán băng keo. Tôi thấy nhờ hai điểm tựa này mà việc thay dây chằng dễ dàng hơn.



Kế tiếp, tôi cắt một đoạn dài (cỡ 6-7”) để chằng hai chân với nhau. Các chân buông xuôi, hơi rộng hơn thế đứng bình thường và để dây hơi chùng một chút để gà bước đi. Dây chằng phải được thay mỗi ngày để đánh giá sự tiến bộ cũng như tái điều chỉnh nếu cần. Điều quan trọng cần lưu ý là phần tiếp xúc với các chân không được ngăn cản máu lưu thông. Nếu chân gà hằn dấu thì có nghĩa dây cột quá chặt. Một khi chân gà mạnh lên, dần dần thả lỏng dây chằng cho đến khi hoàn toàn không cần đến nữa.


(dây chằng ở trên không phải là quá đẹp, nhưng hình chụp dễ thương đến nỗi không thể không chia sẻ với các bạn “cảnh sát đây, giơ tay lên và bước ra!”)



Gà đang trong giai đoạn điều trị cần được theo dõi khi uống nước bởi chúng có thể chết đuối. Ban đầu, chúng cần được giúp đỡ mỗi khi uống. Tôi bỏ ít đá vào nước cho an toàn (cái phễu ngăn gà không nhảy vào máng ăn… cho đến khi chúng học được cách mổ, dĩ nhiên).



Vật lý trị liệu

Công đoạn vật lý trị liệu giúp phát triển cơ bắp và thăng bằng. Hỗ trợ cơ thể và để gà tự đứng dậy và lấy thăng bằng. Một khi nó có thể giữ thăng bằng, giảm dần sự hỗ trợ cho đến khi nó tự đứng được. Một phút tập luyện mỗi lần, tập 6-8 lần trong ngày đầu tiên rất quan trọng.

Thảm chùi chân cao su giúp gà bám chắc khi đứng.


Đây là video của Valentina vào cuối ngày điều trị đầu tiên. Còn đây là video cập nhật tình trạng của Valentina chỉ sau khi điều trị 24 giờ.



Thật ấn tượng, trong vòng 4 giờ sau khi chằng dây, Valentiana có thể tự đứng dậy.

Vẹo ngón

Hầu hết những nguyên nhân gây ra tật choãi chân ở trên cũng gây ra vẹo ngón. Theo Gail Damerow trong cuốn “The Chicken Encyclopedia”, tật vẹo ngón cũng có thể hình thành khi gà con mới nở có quá nhiều không gian trong lồng ấp; vì cố gắng đứng lên trong khi xương cốt còn mềm, chúng tự làm vẹo ngón. Vẹo ngón không tác hại như tật choãi chân, nó rất dễ sửa.

Đây là Windy, một trong số những con Blue Splash Maran của tôi trong điều kiện nhiệt độ ấp biến động vì mất điện 8 giờ.


Windy không được chữa trị tật vẹo ngón vì lúc đó tôi không để ý đến. Hiện tại, tật vẹo ngón không ảnh hưởng lắm đến chuyển động của nó.


Để kéo thẳng ngón: làm dép sandal cho gà bằng tấm các-tông mỏng và quấn xung quanh ngón chân (dạng dây hay bao kín). Cắt que xiên, que kem hay que cọ (cẩn thận tránh đầu nhọn) theo chiều dài của ngón. Dùng một đoạn VetWrap mảnh, cột que với ngón chân đủ chặt để nẹp không xê dịch nhưng đủ lỏng để máu lưu thông. Đặt dép các-tông dưới cùng và cột nó vào bàn chân.



Băng VetWrap cung cấp độ bám để tránh trơn trượt và dễ bước đi hơn những vật liệu khác, chẳng hạn như băng keo. Nói chung, gà càng nhỏ thì cơ hội phục hồi càng cao. Các ngón chân có thể vẫn cứng đơ sau một vài ngày hay có khi cả tuần trước khi xương tự điều chỉnh về đúng vị trí.