“Nhiều Thức Ăn... Nhiều Nước Sạch”

“Nhiều Thức Ăn... Nhiều Nước Sạch”
Victoria Parnell – http://bettysplendens.com/articles/page.imp?articleid=718

“Nhiều thức ăn... nhiều nước sạch”. Đó là những gì mà một nhà lai tạo nổi tiếng có lần nói với tôi khi trả lời câu hỏi, “Bạn nuôi những con betta tuyệt vời đó như thế nào?”, và nó hoàn hảo trong sự đơn giản của mình. Betta là loài dễ nuôi… cho chúng món ngon và chỗ ở sạch sẽ và chúng sẽ sống để rạng danh chủ nhân của mình trong nhiều năm trời.

Betta là loài cá ăn thịt (carnivorous). Trong địa bàn bản địa của mình, thức ăn chủ yếu của chúng là lăng quăng, nhưng cá betta ăn hầu như bất kỳ thứ gì vốn lướt qua mũi chúng. Cá betta trưởng thành được nuôi làm cảnh có thể được duy trì hoàn toàn ổn bằng thức ăn đông-khô như trùng đỏ (ấu trùng muỗi lắc Chironomidae), artemia và viên dành cho betta. Cá giống phải được cho một số loại thức ăn đông lạnh và tươi sống (trùng đỏ, trùn kim, artemia trưởng thành, ruồi giấm không cánh v.v.), và về đặc thù cá bột không ăn bất kỳ thứ gì ngoài thức ăn tươi sống, thật nhỏ. Hầu hết cá betta đều chúi mũi vào thức ăn tấm (flake food), và chúng TUYỆT ĐỐI KHÔNG THỂ ĂN rễ cây trong các bình hoa (vases), như *một số tay bán lẻ tuyên bố*.

Chúng tôi cho cá giống trưởng thành của mình ăn hai lần mỗi ngày, một lần bằng thức ăn tươi sống và đông lạnh và một lần bằng viên (pellet) giàu đạm. Chúng tôi cũng có một số cá “cảnh” vốn không phù hợp để ép (nhưng vẫn rất cuốn hút) mà chúng tôi nuôi hoàn toàn bằng viên, bổ sung 3 lần mỗi tuần bằng trùng đỏ (bloodworm) đông-khô, artemia hay tép krill vụn. Betta có xu hướng bị mập khi được nuôi trong lọ, vì vậy việc nhịn ăn (fasting) một lần mỗi tuần có lẽ là ý hay.

Chỉ cho một lượng mà cá có thể tiêu thụ hết trong vòng năm phút, và lấy ngay thức ăn thừa ra. Một ống hút (turkey baster) hay ống nhỏ thuốc (dropper) lớn hoạt động tốt cho mục đích này. Chỉ cần bóp bầu, nhúng vào nước, và hút phần thức ăn thừa ra. Nếu bạn thấy thức ăn thừa bị bao phủ bởi màng trong thì hãy lấy ra ngay. Nó sắp sửa ô nhiễm.

Hãy đảm bảo cá betta của bạn được giữ sạch sẽ. Một con betta quậy tung phân của chính nó khi bơi là không thể chấp nhận. Hồ nửa-gallon phải được thay hai lần mỗi tuần. Hồ một gallon có thể để lâu tối đa một lần mỗi tuần, và hồ càng lớn thì thời gian giữa các lần thay nước càng dài. Nếu betta được nuôi trong hồ 5+ gallon với bộ lọc đầy đủ, việc bảo trì thông thường một lần mỗi tháng hay tương tự là ổn. Dĩ nhiên, nếu bạn thấy thức ăn thừa tích tụ, bạn phải thay nước sớm hơn.

Hãy cảnh giác, có thể có một việc tốt quá đáng, và việc thay nước quá nhiều có thể làm suy yếu cá của bạn, thúc đẩy nó phải thích nghi và tái-thích nghi với điều kiện của mình.

Nước phải được để hả, dẫu tự nhiên hay nhân tạo (các sản phẩm như Amquel và Novaqua làm hả nước máy ngay lập tức, làm nó an toàn để sử dụng cho hầu hết các loại cá cảnh), và cùng nhiệt độ như nước mà nó đang sống trong. Có nhiều phương pháp thay nước:

1) Hai lọ nuôi betta được đặt cạnh nhau, và cá betta sống trong một lọ. Khi đến lúc thay nước, nó được vớt ra và thả vào lọ kia, rồi cái đầu tiên được đổ bỏ, kỳ cọ và tái châm nước. Quá trình được lặp lại vào lần thay nước sau.

2) Chủ nhân cho betta vào một cái ly cùng với một ít nước từ bồn (bowl) cũ của nó (phần thưởng nếu bạn có thể múc betta vào ly khi bạn lấy nước -- không vợt!) trong khi bồn được đổ bỏ, kỳ cọ và tái châm nước. Nếu nước đã xử lý, cá betta có thể được thả về ngôi nhà sạch sẽ của mình ngay khi nước đạt nhiệt độ phòng; bằng không, nó có thể được thả về trong vòng 24 giờ, một khi nước đã “hả” (aged).

3) Hầu hết nước trong bồn được đổ hay hút ra một cách cẩn thận cho đến khi bồn còn một nửa, rồi nước sạch, đã hả được bổ sung. Cách này được gọi là “thay nước một phần” (partial water change), và có thể rất hiệu quả; tuy nhiên nó cần được thực hiện thường xuyên hơn thay nước toàn phần (full water change). Tôi đề nghị phương pháp hút (siphoning), bởi vì việc đổ nước thường không lấy hết được cặn bã tích tụ ở đáy bồn.

Đây là ba phương pháp thông dụng nhất, nhưng mỗi người sau cùng sẽ tìm ra một phương pháp thay-nước vốn phù hợp với mình. Sẽ đến lúc, bạn có quá nhiều cá non trong lọ vốn cần được thay nước hai lần mỗi tuần, nên chúng ta làm việc đó theo kiểu dây chuyền-lắp ráp -- Mở nắp, đổ cá vào vợt, bắt cá, bỏ nó vô lọ mới, đậy nắp, lặp lại [với lọ khác]. Chúng ta phải có số lọ trống bằng với số lọ đựng cá, để mà nước luôn được để hả và ở nhiệt độ phù hợp. Ngày nay, nhiều nhà lai tạo khai thác một hệ thống “kệ” (barracks) cho những con betta cách ly của mình, nơi mà nước sạch chảy nhỏ giọt (drips) vào từng lọ riêng và nước cũ tràn vào một máng nước (gutter), rồi đổ vào một bồn chứa (reservoir) nơi mà nó được lọc và bơm trở lại [các lọ]. Đây là cách tuyệt vời để nuôi cá betta trong nước sạch, nhưng nó cũng có thể tạo điều kiện lây lan bệnh tật.

Nên nhớ rằng cá betta cũng có thể nhảy. Một ý tưởng tốt là đậy lọ betta của bạn, bằng không nó có thể kết thúc bằng trò thần phong (kamikaze) [cảm tử]. Hãy đảm bảo có những lỗ thông khí nhỏ trên nắp; một lỗ kích thước cỡ đồng mười xu (dime) cung cấp đủ ô-xy và khiến việc cho ăn nhẹ nhàng. Trường hợp cá betta của bạn nhảy khỏi lọ của mình, hãy thả nó về ngay lập tức. Dẫu nó đã ở ngoài một lúc, và trông có vẻ khô, quắt, và đã chết, cá betta có thể sống lại nếu được thả về lọ của mình. Dĩ nhiên, nếu nó khô quắt như một miếng Doritos [khoai tây chiên] thì đã quá trễ . Tôi về nhà một ngày nọ để thấy cái lọ trống rỗng nơi mà một trong những cá đực giống của mình lẽ ra ở đó. Tôi bèn tiến hành cuộc săn lùng ráo riết tất cả các kệ thấp hơn và sàn nhà, và mười lăm phút sau, cuối cùng tôi phát hiện nó nằm co quắp cạnh chân kệ. Cho rằng nó đã chết, tôi miễn cưỡng nhặt nó lên và thả nó về lọ của mình, nơi nó vật vờ dưới đáy, bất động. Tôi cho cá khác ăn, và khi tôi quay lại để đổ bỏ tay nhảy nhót, tôi bị sốc khi phát hiện nó đang bơi lờ đờ quanh lọ của mình! Vào tối hôm đó, nó đã ăn một chút, và vào ngày hôm sau nó đang xây tổ bọt. Vì vậy, chẳng thể biết được đâu.

Betta có thể dễ trở nên buồn chán và phiền muộn nếu chúng không được cho bất kỳ sự kích thích nào. Cây cung cấp chỗ để ẩn náu, và đôi khi chúng sẽ tự ngả mình trên các phiến lá rộng và nghỉ ngơi một chút. Các lâu đài và vật trang trí hồ cảnh cho cá những hang hốc nhỏ để bơi qua và chốn ẩn dật (hidey-holes) nếu nó muốn bế quan (uncommunicative). Tôi cũng từng thấy cá betta vui chơi bất tận với bong bóng phát ra từ bộ lọc treo (corner filter) hay cục sủi chỉnh nhẹ. Việc đặt kiếng ở gần sẽ cho nó điều gì đó để vênh váo, và nó sẽ bỏ hàng giờ nhìn ngắm chính mình trong đó như thể một tay ái kỷ (narcissist).

Cá betta chuộng nước ấm -- từ 72 đến 80 độ F. Tôi phát hiện thấy 72-74 độ F là tốt nhất cho việc nuôi cá betta, và tôi giữ nhiệt độ ổn định ở 82 độ F cho việc ép và nuôi dưỡng cá bột. Cá betta được nuôi ở nhiệt độ rất cao hay rất thấp có xu hướng trở nên bớt hoạt bát, và sự biến thiên quá nhiều có thể làm suy giảm sức đề kháng của chúng với bệnh tật và ký sinh.