Lymphocystis – Thông Tin và Điều Trị Leebca - http://www.reefsanctuary.com/forum/index.php?threads/lymphocystis-info-and-cure.69537/ Nhiều người chơi cá từng gặp lây nhiễm siêu vi này. Tôi nghĩ mình sẽ cung cấp một số thông tin chung và những gì người chơi cá nên làm. Lymphocystis là lây nhiễm siêu vi phổ biến ở cá cảnh biển (và nước ngọt), gây ra bởi một số virus có quan hệ họ hàng. Hầu hết người chơi cá gọi bệnh này là “Lymph” dẫu thực ra hầu như vì đó là một từ khó để luôn nhớ VÀ phát âm một cách chính xác! Lymphocystis không độc hại trừ phi bị phớt lờ hoàn toàn và cá vốn đang cực kỳ căng thẳng vì bị thương, suy yếu, chất lượng nước và/hay dinh dưỡng kém. Bạn dĩ nhiên muốn chắc chắn rằng mình thực sự đang đối mặt với virus này. Có cả đống hình ảnh trên Internet để bạn xem bệnh này trên cá biển. Nhiều con ở những giai đoạn khác nhau. Nói chung: lây nhiễm siêu vi thể hiện trên cá bằng việc hình thành các khối u (clumps) và mụn (nodes). Chúng có màu từ trắng đến hồng và có hình dạng như bông cải (cauliflower) hay dâu ta (mulberry). Các khối u này xuất hiện trên da cá, thường ở vây, kích thước từ đầu kim đến vài mm. Chúng như thể “mời gọi bạn” gỡ ra! Một số nhỏ -- 1mm hay nhỏ hơn -- đa số có kích thước trung bình -- 2-5mm -- một số lớn hơn. Những virus này có thể sống trong nước mà không cần vật chủ lâu đến một tuần, đến nay điều đó từng được thể hiện trong nghiên cứu. Virus lây truyền qua vết thương trên mô và da (vết cắt và xước). Có lẽ chúng ta thấy mụn nơi virus mới bắt đầu thâm nhập, nhưng đây chỉ là ý kiến của tôi (cũng như bạn biết sự khác nhau giữa quan điểm và thực tế). Tuy nhiên, qua kiểm tra bằng kính hiển vi, những tế bào da khác của cá đều thể hiện sự lây nhiễm. Vì vậy đừng mắc bẫy khi suy nghĩ rằng virus chỉ nằm ở nơi mà bạn thấy khối u -- nó ở toàn thân cá. Một số cá hoang dã và thuần dưỡng được phát hiện mang loại virus âm thầm này trong cơ thể. Bên cạnh điều này, một giai đoạn ủ bệnh dài (lên đến nhiều tháng), và việc dễ lây nhiễm loại virus này, với người thiếu kiến thức và huấn luyện thì hầu như toàn bộ cá đều bị nhiễm. HAY, bởi giai đoạn ủ bệnh kéo dài, trên thực tế không phải mọi cá bệnh đều thể hiện việc nhiễm virus, một số người suy luận rằng bệnh không lây nhiễm! Virus lan truyền qua vết cắt, xước hay lở loét trên mình cá. Nó cần đường để thâm nhập vào da cá, qua lớp nhớt (mucous coating). Bởi vì các vết cắt và xước là tương đối phổ biến khi vớt cá, điều này dường như là lý do chính để cá nhiễm bệnh. Nhưng, thật khó để nói chỉ qua quan sát, rằng cá có bị nhiễm hay không -- cho đến khi nó thể hiện. Cá bệnh có thể không bao giờ thể hiện mụn! Khi cá bị bắt, cầm, vớt, vận chuyển v.v. là khi cá bệnh bị căng thẳng đến mức virus sẽ thể hiện. Trong việc chăm sóc của người chơi, virus có thể biểu hiện khi chất lượng nước, môi trường và thức ăn kém (hay bất kỳ kết hợp nào của những điều này). Virus có thể lan truyền sang cá chưa nhiễm bệnh khác. Nếu cá chưa nhiễm bệnh đang ở điều kiện tốt nhất về chất lượng nước, chúng sẽ không nhiễm bệnh. Cũng vậy, thậm chí cá mạnh khỏe, không căng thẳng vẫn nhiễm bệnh, nó có thể không bao giờ thể hiện ra. Bằng cách này, virus này có một số điểm tương tự với virus cảm lạnh phổ biến ở người. Việc phơi nhiễm với người bị cảm lạnh không khiến bạn bị cảm lạnh. Nhiều người có virus cảm lạnh trong cơ thể, nhưng trừ phi bị căng thẳng hay “xuống sức” triệu chứng không thể hiện. Một điều tương tự nữa ở đây là việc nghĩ rằng cảm lạnh ở người chỉ ở mũi bởi vì đó là nơi triệu chứng xuất hiện. Như đã nói ở trên, nếu chỉ vì bạn nhất thời thấy mụn trên vây, thì không có nghĩa rằng đây là nơi virus trú ngụ. Nhóm virus này là bất thường. Thứ nhất, chúng là loại virus thuộc ngành “tự-giới hạn” (self-limiting). Khi các điều kiện cho cá được cải thiện, virus thoái lui (regression). Không cần phải chữa trị, nhưng cá sẽ không nổi mụn nữa. Việc ngăn ngừa sự thể hiện của virus này bằng cách cung cấp chất lượng nước tốt, dinh dưỡng và môi trường phù hợp (thay nước, bảo trì bộ lọc, quy trình vệ sinh, cộng đồng nơi cá được an toàn và không bị ức hiếp v.v.) là tùy thuộc vào người chơi. Một đặc điểm nữa của chúng đó là chúng là dạng cao hơn của virus điển hình. Không phải loại đơn giản mà trẻ em được dạy ở trường. Tôi có hàng trăm con cá biển thể hiện Lymphocystis qua nhiều năm. Điều đầu tiên mà tôi làm với cá bệnh là loại bỏ căng thẳng tối đa, hay chí ít làm giảm sự căng thẳng một cách đáng kể. Nghĩa là: 1) Cách ly (quarantine) cá nếu bất kỳ điều nào dưới đây xuất hiện: i) Cá nổi mụn ở nhiều vùng; ii) Cá đang bị đe dọa bởi cá khác; iii) Mụn trên miệng cá ngăn cản nó ăn uống bình thường; và/hay iv) Cá thể hiện dấu hiệu lây nhiễm cơ hội hay bội nhiễm 2) Cải thiện chất lượng nước; và 3) Cải thiện môi trường (vệ sinh, bảo trì đúng đắn, kiểm tra bộ lọc và giữ sạch sẽ, vệ sinh mùn bã trong toàn hệ thống v.v.) Điều kế tiếp để làm là cải thiện khẩu phần của cá bệnh và toàn bộ cá. Điều này có nghĩa: a) Cung cấp khẩu phần phù hợp và cho ăn đầy đủ, một cách thường xuyên; b) Sử dụng chất bổ vitamin và chất béo, đặc biệt loại vitamin C đúng đắn (xem link dưới) [loại được dãn nhãn "ổn định" (stabilized) tức đã được đệm pH dành cho cá biển]; c) Sử dụng thuốc kích thích hệ miễn dịch (immune boosters) (https://web.archive.org/web/20140406235628/http://www.reefsanctuary.com/forums/fish-diseases-treatments/67943-fish-immune-boosters.html) và d) Đợi cá lành bệnh. Nên nhớ rằng, một con cá thể hiện bệnh này bởi vì nó phải chịu đựng chế độ chăm sóc (kém cỏi) của bạn hay của người trước bạn vốn nuôi cá này. Cá bị căng thẳng, có lẽ hơi tổn thương. Việc giúp cá khỏe mạnh hơn sẽ đòi hỏi việc thực hiện TOÀN BỘ hành động ở trên, chứ không chỉ chọn ra những cái mà bạn thích. Nếu người chơi nắm vững tất cả những điều trên và thực hiện siêng năng, thì cá sẽ ngừng thể hiện bệnh Lymphocystis ở bất kỳ đâu từ vài tuần đến vài tháng. Nếu cần phải cách ly cá, thì điều trị bằng kháng sinh. Kháng sinh không chữa bệnh Lymphocystis, nhưng sẽ ngăn cản vi khuẩn hay mầm bệnh cơ hội khác thâm nhập. Tôi đề nghị điều trị bằng Maracyn Two cho cá Nước Mặn. Chỉ cần làm theo hướng dẫn trên thuốc. Những điều vốn không tác dụng hay làm ngừng phát sinh vấn đề bao gồm: i) Thử đưa cá hay tép vệ sinh (cleaner) để làm sạch cá bệnh; ii) Cố hòa thuốc vào nước hay điều trị cá; và iii) Cạo sạch mụn bằng móng tay hay dụng cụ (việc này sẽ làm vỡ mụn và đưa virus vào nước với số lượng lớn, và có lẽ gây ra nhiều vết lở loét hơn ở da cá vốn chỉ đồng nghĩa với việc nhiều vùng lây nhiễm hơn VÀ làm cá căng thẳng hơn). Những điều vốn có tác dụng nhưng không nhất thiết phải làm: i) Loại bỏ hẳn khối u (điều này đòi hỏi việc gây mê và giải phẫu cá); ii) Tách riêng cá (vào một hồ cách ly) -- không nhất thiết trừ phi a) áp dụng mọi điều ở trên, b) CÁCH LY TẤT CẢ CÁ VỚI LÂY NHIỄM SIÊU VI MẠNH HAY CÓ BIỂU HIỆN LÂY NHIỄM CƠ HỘI; iii) Nếu tách riêng trong hồ cách ly, bôi mụn bằng chất sát trùng Betadine mỗi cách ngày (điều này đòi việc gây mê cá); và iv) Thả Neon Blue Goby (Elacatinus oceanops). Những cá này đôi khi thực sự ăn sạch một số mụn ở cá biển (không điều trị, chỉ nhất thời loại bỏ những gì bạn thấy). Thật là một người chơi kém cỏi khi đòi hỏi một loài cá biển “chữa trị” cho loài cá khác hay vấn đề của hồ, ngoại trừ đội vệ-sinh (clean-up crews). Vì vậy đừng chạy ngay ra và mua một con Goby. Chỉ nắm vững những điều mà bạn cần và, như cảm lạnh ở người, đợi nó qua đi. THÔNG TIN KHÁC Lymph không phải một virus [đơn lẻ]. Đó là một nhóm virus tương tự. (tôi không nói rằng toàn bộ nhóm lây nhiễm cùng lúc -- đó có thể là một hay bất kỳ số nào thuộc nhóm đó). Những virus này không phải là những con thông thường. Chúng ta không biết nhiều hơn những gì mà chúng tôi chia sẻ ở trên. Đó không phải là virus được nghiên cứu một cách cặn kẽ. Sau cùng, nó thường không gây ra bất kỳ tử vong nào ở nhóm cá mà nó lây nhiễm và dễ dàng thoái lui. Sự ủ bệnh (incubation) của virus có thể từ nhiều ngày đến nhiều tháng! Vì vậy nó dường như không lây nhiễm đối với một số người quan sát. Nó cũng đòi hỏi cá ở trong điều kiện căng thẳng nhất định. Vì vậy việc không thấy biểu hiện nhiễm bệnh ở một nhóm cá khi một con thể hiện bệnh trong hồ, sẽ là chuyện đồn thổi (anecdotal) mà những người khác sử dụng để tuyên bố nó không lây nhiễm. Đây là một trong những vấn đề của việc dựa vào chuyện đồn thổi. Tuy nhiên (việc này là quan trọng), trong một hồ vốn bao gồm một con cá thể hiện bệnh Lymph, người ta phát hiện những virus này trong nước. Sau cùng, phương tiện lây truyền đã được nhận diện một cách đáng kể. Nó lây nhiễm. Vì vậy, tại sao không cách ly tất cả cá với tình trạng như thế này? Bởi vì nhiều khả năng cá khác đã bị lây nhiễm từ nó vào thời điểm bạn thấy mụn trên một con HAY chúng không bị nhiễm bởi chúng không có vết lở loét HAY chúng không thể hiện ra ngoài vì không bị căng thẳng. Dạng âm thầm của virus này được coi như hiện hữu ở nhiều loại cá, cả hoang dã lẫn thuần dưỡng. Đó là, virus chỉ chờ đợi để trở nên hoạt động (cũng đã nói ở trên). Sau khi cá bị nhiễm, thể hiện, rồi thể hiện mất đi, một số cá dường như có một kháng thể tạm thời với virus. Số khác sẽ tái thể hiện mụn khi bị căng thẳng. Cách ly hay không? Lối “chánh đạo” là cách ly cá. Nhưng với tỷ lệ [phát bệnh] trễ được coi là cao, giai đoạn ủ bệnh kéo dài, nguyên nhân khiến nó căng thẳng (và sau đó có khả năng kiểm soát) và thực tế rằng nó không gây ra tử vong, tôi tin rằng cá khác sẽ không thể hiện bệnh này nếu người nuôi hành động để hạn chế căng thẳng và cải thiện dinh dưỡng cho toàn bộ cá trong hồ. Vì vậy, tôi không đề nghị hay nhấn mạnh người nuôi phải đưa cá bệnh vào hồ cách ly. Có những ngoại lệ cho đề nghị này, mà tôi đã nói ở trên tại điều 1). Đôi khi việc cách ly là vì lợi ích tốt nhất của cá. Nếu người chơi muốn trở nên bảo thủ, thì việc đưa cá vào hồ cách ly là ổn -- không hại gì. Chỉ nhớ rằng cá bệnh đôi khi có thể là con được chọn lựa bởi những con vốn mạnh khỏe, vì vậy người chơi phải kiên nhẫn quan sát để đảm bảo rằng cá bệnh không bị bạo hành trong một hồ cộng đồng. Nếu người chơi không chắc về việc phát hiện điều này, không thể, không muốn hay không có khả năng làm điều này, thì hãy thực hiện việc thả cá vào hồ cách ly. Rủi ro thực sự của lây nhiễm này đó là nó có thể dẫn đến lây nhiễm cơ hội. Cá đang cảnh báo rằng nó bị căng thẳng. Nó có thể hay từng bị thương gần đây. Điều này chỉ “cầu viện” mầm bệnh cơ hội và ép buộc tiến vào và chiếm nơi cư trú. Hy vọng bài này giúp ích! Ghi chú *Một nghiên cứu về bệnh mụn cóc ở cá cờ Macropodus cho thấy nguồn gốc gây bệnh là Iridoviruses hay còn gọi là LCDV (lymphocystis disease virus) bao gồm các chi Ranavirus, Megalocytivirus, Lymphocystivirus, Chloriridovirus và Iridovirus. https://link.springer.com/article/10.1007/s00705-014-2060-0 *Theo một bài viết của Dr. Adrian Lawler (2005) trên aquarticles.com, bệnh Lymphocystis làm phì đại các tế bào ở da và vây. Các mụn phì đại trở thành nhà máy sản xuất virus. Bệnh trải qua một chu trình 4 tuần hay lâu hơn tùy thuộc loài virus và nhiệt độ nước. Khi bị nhiễm bệnh, cá có thể chậm, yếu, và dễ bị tấn công. Sau khi mụn rụng đi, các tế bào lành lại. Nếu mang bị nhiễm, cá sẽ bị khó thở. Virus trong nước sẽ lây nhiễm cho cá khác cùng loài hay có quan hệ gần. *Vitamin C được hòa vào và ảnh hưởng đến nước theo hai cách: acid hóa và nồng độ. Loại dành riêng cho cá đã được "đệm" (buffer) để ngăn ngừa sự sụt giảm pH và có nồng độ phù hợp. Dường như loại Vitamin dùng cho người có nồng độ quá cao, phải điều chỉnh lại. Theo thông tin trên mạng, nồng độ phòng bệnh là 5ppm, nồng độ điều trị là tăng dần từ 5 đến 50 ppm trong vòng 10 ngày hay hơn (có thể ngâm đến 100 hay 150 ppm hai lần trong ngày nếu bệnh nặng). *Công thức trộn Vitamin C vào khẩu phần thức ăn là 180-200 mg/mỗi kg thức ăn.
