Hồ cá khổng lồ của Jack Jeremy Gay – nguồn www.PracticalFishKeeping.co.uk Jeremy Gay viếng thăm một độc giả, người xây dựng một bể cá tư nhân có lẽ lớn nhất ở vương quốc Anh – ngay trên sàn nhà của mình! Wow! Đó là từ tôi hay thốt lên khi viếng thăm hồ và phòng nuôi cá của mọi người, nhưng bể cá này thực sự rất ấn tượng. Với những gì tôi biết về thế giới cá cảnh, tôi chưa từng thấy một hồ cá tư nhân nào lớn đến như vậy và tự hỏi rằng đây phải chăng là hồ cá nước ngọt tư nhân lớn nhất ở vương quốc Anh. Trước khi đi, nữ biên tập viên Karen Youngs đã chỉ thị rằng, vì chúng tôi thường rất bận rộn với việc ra báo nên tôi chỉ cần để ý tới những yếu tố như “hồ to”, “cá Pacu” và “cấu trúc” là đủ. Tôi nghe cô ấy mô tả về cái hồ có dung tích tới 600 gallon Anh (khoảng 2.700 lít) nằm ở chân cầu thang và người chủ nuôi những con cá rất to mà vốn chỉ thấy ở hồ cá biển. Khỏi phải nói, tôi hầu như quên mất mọi thứ khi cảm thấy vô cùng hào hứng để đi xem tận mắt. Bây giờ tôi cảm thấy tội nghiệp cho cô bạn gái Sarah – tôi luôn thích hồ thật lớn và cô ấy nói rằng khi nào chúng tôi có một ngôi nhà rộng rãi thì tôi có thể làm một cái, cho đến giờ cả hai đều hiểu rằng giấc mơ của tôi chỉ ở mức hồ có kích thước 300 x 60 x 60 cm là cùng. Nhưng hiện tại, tôi không còn nghĩ như vậy nữa. Bây giờ thì cái hồ này mới được xem là to! Khi viếng thăm các tiệm cá cảnh, tôi hay đùa với những khách hàng mua cá to về hồ cá mà họ cần phải có để nuôi chúng: nội dung chuyện đùa thường là trét kín phòng sinh hoạt và xả đầy nước vào đó để nuôi cá – nhưng với hầu hết mọi người chúng ta, đó chỉ là một giấc mơ vu vơ. Rồi tôi gặp Jack Heathcote người đã biến tầng hầm thành một hồ cá khổng lồ để nuôi những con cá lớn và cả cá đuối… Khi đi từ cầu thang xuống tầng hầm, bạn được chào đón bởi một con cá phổi khổng lồ trong hồ có kích thước 210 x 73 x 71cm – nó sống ở đó một mình và được đặt tên là “Lungy”. Đó là một con cá phổi châu Phi, Protopterus annectens, dài hơn 60cm và to như cẳng chân của bạn. Tôi thích cá phổi và phát hiện thấy Lungy trông rất đặc biệt nhưng hãy còn nhiều thứ khác nữa để xem. Rồi tôi bước xuống tầng hầm và cái hồ đập vào mắt tôi. Bạn nhìn sang bên trái và thay vì một bức tường bình thường, bạn lại thấy một bức tường bằng kiếng và đằng sau nó là những con cá lớn nhất mà tôi từng thấy, tất cả trông rất hạnh phúc khi được sống trong hồ cá đặc biệt này và đều tăng trưởng. Cái hồ này - nếu bạn có thể gọi như vậy – kéo dài từ mặt tường bên này sang mặt tường bên kia, từ nền tới trần nhà trông như là một màn ảnh rộng treo trong phòng. Ngồi hay đứng ở ghế bành phía trước hồ có cảm giác cực kỳ thú vị. Tôi đã không thể thốt lên lời. Một khi đã quen với khung cảnh trước mắt, tôi tập trung vào những cư dân sống trong đó và ngay lập tức để ý đến hai con cá Pacu – nhưng không phải cá Pacu bình thường. Không, đây là hai con cá linh động và mập mạp nhất mà tôi từng thấy, và cũng khá to, mỗi con dài trên 60 cm. Quan sát kỹ, tôi thấy Jack cũng có một bộ sưu tập cá đuối khá đẹp nằm rải rác trên nền hồ bằng tấm sợi thuỷ tinh màu đen. Nền đen làm nổi bật màu sắc của chúng, và tôi ước lượng trong đầu rằng chúng nằm ở độ sâu phải trên 2.1 m, và vài con trong số chúng thực sự l-ớ-n. Nhiều con có kích thước cỡ nắp thùng đựng rác và dày khoảng 15 cm hay hơn khi nhìn từ phía sau. OK, hãy quay trở lại vấn đề chính: cái hồ. Tôi vẫn gọi nó là cái hồ, nhưng tôi cho rằng nó trông giống như một cái ao nhiệt đới lộ thiên khi nhìn qua khung cửa từ phía bên trong. Tức là ở bên dưới ngôi nhà. Đây rồi. Hồ có kích thước 381 x 388 x 213 cm tương đương với kích thước của phòng sinh hoạt nằm ngay phía trên. Thực tế, khi ngồi trên phòng sinh hoạt nhìn qua khe của những tấm lát sàn bạn có thể thấy anh sáng toả ra từ cái hồ ở bên dưới. Và làm sao để vào hồ? Lối duy nhất để chui vào hồ là cái lỗ trên sàn nhà khi giở tấm nắp hồ lên. Một tay trộm giỏi chắc cũng e ngại khi phải chui qua cánh cửa này vào ban đêm. Hãy tưởng tượng nếu bạn rơi thẳng xuống nước và nếu bạn có thể tránh được những con cá đuối thì rồi lại phải đối mặt với một con cá sấu hoả tiễn dài đến 120 cm! Hồ cá chứa đến 18.160 lít nước và có dạng bậc thang từ ngoài vào trong, nghĩa là không gian ngay phía sau cửa sổ sâu 178 cm, phần còn lại được ngăn bởi cái gờ làm thành bệ bên dưới nắp hồ. Và đây: ba mặt vách hồ thực tế là tường nhà. Khỏi nói, Jack đã tính toán kỹ lưỡng như thế nào, đặc biệt là khi anh phải lưu giữ đến 18 tấn nước đàng sau những tấm kính. Mặt hồ phía trước được làm thành bởi 4 tấm kiếng dày 25 mm lồng trong khung thép. Khung thép có kích thước 100 x 100 mm và được chôn vào bê tông. Diện tích cửa sổ quan sát trên thực tế là 304 x 213 cm, rộng hơn rất nhiều so với những hồ lớn khác nhưng nên nhớ rằng chiều dài thực sự của nó là 365 cm từ đầu này đến đầu kia. Mặt hồ phía bên trong được gia cố bằng nhựa polystyrene, ván ép và tấm sợi thuỷ tinh. Bộ lọc tự chế có kích thước 240 x 120 x 90 cm được Jack đặt ngoài trời và che chắn để tránh ảnh hưởng của thời tiết. Nó được nạp đầy chất liệu lọc sinh học hiệu Alfagrog và được bơm bởi hai máy bơm hiệu OASE Profimax 30.000 để đạt công suất 60.000 lít/giờ. Hồ được sưởi ấm ở 27 độ C bằng đầu nhiệt 6 kw. Jack cho rằng điểm thuận lợi khi xây hồ cá cỡ lớn dưới tầng hầm là ở chỗ lực ép lên tường được gia cố bởi nền đất bao xung quanh nó, vì vậy trên lý thuyết thành hồ không thể bị đẩy bung ra. Áp suất nước trên mặt kính là 2 tấn/ m2 ở chân của những tấm kiếng. Anh cân chỉnh mặt kiếng trước khi lắp đặt vào đúng vị trí bằng cách chèn vật nặng dưới chân. Và bây giờ thì xả đầy nước vào hồ, anh kiểm tra khả năng chịu lực của nó bằng cách chống một cây gậy thẳng vào mặt kiếng. Tính trên thể tích thì hồ này rất rẻ. Jack mua hết £700 tiền kiếng và £800 tiền tấm sợi thuỷ tinh (khoảng 3000 đô la). Kiếng sử dụng là hiệu Design A Glass. Anh trang trí rất đơn giản với những tảng đá cuội lớn và nhẵn nhụi. Nếu đặt gỗ lũa thì chúng sẽ bị lọt thỏm trong không gian rộng lớn vì thế Jack chặt một cây mận* làm hai và thả chúng vào hồ. Mặc dù nuôi rất nhiều cá, nền tấm sợi thuỷ tinh và máy bơm cỡ lớn loại dùng trong hòn non bộ có ưu điểm là lọc nước rất trong và không hề có cặn. Để chiếu sáng, anh kết hợp hàng loạt đèn huỳnh quang, đèn tròn và đèn ngủ xen kẽ để làm dịu ánh sáng và tiết kiệm điện. Ngoài ra, cá cũng không thích đèn quá sáng. Khi làm vệ sinh, Jack phải lặn vào trong hồ - và tôi nghĩ là anh thích làm như vậy. Anh rất tận tình khi minh hoạ việc này bằng cách lặn ngay vào nước! Tôi rúm cả người khi thấy anh suýt đạp lên một con cá đuối như sự kiện vừa mới diễn ra gần đây**, tôi chưa hề thấy điều gì tương tự như thế này trước đây. Để làm việc dưới đáy hồ được dễ dàng, anh sử dụng một cái đai nặng và nín thở trong khi kỳ cọ mặt kiếng phía bên trong. Anh thay đến 9000 lít nước mỗi lần và ngay với một vòi nước cực mạnh cũng mất đến 6 giờ để xả đầy hồ trở lại. Về Jack Jack đã nuôi cá được 27 năm - tất cả bắt đầu sau khi cậu bé được đi xem hồ cá ở Blackpool. Anh nuôi một con cá chuột đuôi đỏ (red-tail shark) và những con cá gai lưng (stickleback) ở trong ao. Khi được 10 tuổi, cha anh đem về một hồ kiếng dài 120 cm và Jack gắn thêm vào đó những thanh chịu lực. Anh đã thiết lập một hồ cá cảnh nhiệt đới nhưng lại muốn có cả hồ cá biển vì vậy cha mẹ mua thêm cho anh một hồ khác nữa. Không lâu sau đó anh bắt đầu thích những thứ lớn hơn, và khi chúng xuất hiện, cha anh bảo rằng anh có thể sử dụng khoảng trống sâu 60 cm dọc theo ga-ra để đặt hồ. Đúng là Jack, anh lấp đầy 335 cm chiều dài ga-ra bằng một hồ 335 x 60 x 60 cm và nuôi cá tai tượng, cá tai tượng Phi, cá ngân long và cá sấu hỏa tiễn chấm. Rồi anh sử dụng khoảng trống phía dưới để đặt hồ cá biển 93 x 73 x 55 cm nuôi cá bướm và cá thần tiên. Bộ lọc chỉ đơn giản là lọc đáy. Ở ngôi nhà kế tiếp của mình, anh xây dựng một hồ cảnh nhiệt đới trong nhà nuôi 12 con cá đuối. Khi phải bán nhà, hai nhà môi giới bất động sản cảm thấy cái hồ có thể cản trở việc mua bán nhưng người thứ ba lại nói rằng nó có thể giúp bán nhà nhanh hơn. Họ đã mạo hiểm khi quảng cáo cái hồ như là một đặc điểm độc đáo – rồi ngôi nhà đã bán được. Và bây giờ thì tầng hầm của anh là một hồ cá. Vâng, những con cá đuối vẫn nằm ở nhà cũ trong khi Jack xây dựng hồ ở nhà mới. Khi hồ làm xong, anh thả cá Pacu và cá Pangasius hypophthalmus mà anh và bạn gái mua từ một bể cá công cộng về - cái hồ mới to làm sao! Ngoài những con cá tra, tất cả cá đều được mua từ Wharf Aquatics ở quận Nottingham. Và với kích thước của bộ sưu tập của mình, Jack không thể mua thứ gì nhỏ hơn 60 cm – không phải ai cũng có thể nói rằng những con cá nhỏ nhất trong bộ sưu tập của họ là cá tai tượng và cá nheo ngựa vằn (giraffe catfish). Cá Nhờ có hồ cá rất lớn, Jack có thể nuôi những loài cá mà thường chúng ta được khuyên là không nên nuôi chúng tại nhà, và tôi phải nói rằng tôi thực sự thích thú khi ngắm những con cá lớn vùng vẫy trong không gian rộng rãi xung quanh. Hồ cá bao gồm cá Pacu, cá Pangasius, cá hồng vịt, cá nheo ngựa vằn, cá tai tượng, cá sấu hỏa tiễn, cá chạch, cá đuối và hai con ba ba sông - loại sống hoàn toàn trong nước trông giống với rùa biển với chân hình mái chèo thay vì có màng giữa các ngón như ở loài rùa thông thường. Dù ba ba sông có kích thước rất lớn khi trưởng thành nhưng chúng đang ở trong môi trường đủ lớn để chúng sống suốt đời. Những con cá đuối đã sinh sản – Jack chỉ vào một con cá cái đang mang thai trong tầm nhìn của tôi, lưng nó phồng hẳn lên mà anh nói đó là cái thai. Anh cũng chỉ tôi một con cá đuối mới sinh mà anh bắt ra nuôi riêng để tránh con sấu hỏa tiễn ăn thịt vì nó đã ăn rất nhiều cá đuối con mới sinh. Jack bảo rằng nếu anh có chuyển nhà lần nữa thì anh sẽ tháo hết nước ra và bán nó như là một phòng tắm. Anh sẽ lại làm hồ dưới tầng hầm bởi vì nó có ưu điểm là chịu lực rất tốt. Anh nói “Tôi muốn xây một hồ cá cỡ 15 x 5 x 3 m để nuôi những con cá lớn. Tôi muốn tạo ra một cái hồ mà mọi thứ đều được xây ở bên trên!” Nếu điều này trở thành sự thực thì với cái hồ 225.000 lít , tôi sẽ là người đầu tiên xếp hàng để được chiêm ngưỡng! Nếu có làm hồ lớn nữa, Jack nói là sẽ xây hồ cá biển to tương đương với hồ cá nước ngọt mà tôi chắc là nó sẽ rất đặc biệt. Không mấy người có quyết tâm, óc quan sát và hiểu biết để xây dựng loại hồ như thế này. Và Jack biết cách phải làm sao để những con vật khổng lồ của anh được hạnh phúc! Những điều cần tránh Đừng mua một con cá có thể trở nên rất lớn khi trưởng mà không chuẩn bị hồ “đủ to” để nuôi nó. Trong hầu hết mọi trường hợp, điều này là không thể được bởi vì xây hồ lớn rất tốn tiền cùng với những chi phí phát sinh khác. Một số hồ cá công cộng đành phải nuôi cá quá lớn so với hồ chứa chúng – và nhiều con cũng sống rất lâu. Vậy nếu bạn không thể nuôi chúng một cách thích hợp ở nhà thì đừng mua về làm gì. Ghi chú (VNRD) * Cây mận (Damson): tên khoa học Prunus domestica, miền nam gọi là cây mận Đà Lạt hay mận Hà Nội để phân biệt với cây mận thông thường (còn cây mận thông thường miền bắc gọi là cây “roi” Java Apple Syzygium samarangense, đặt tên trái cây như vậy để con nít khỏi dám vòi vĩnh đòi ăn!) ** “Sự kiện gần đây”: tức vào tháng 9/2006, nhà thám hiểm nổi tiếng người Úc Steve Irwin bị gai của một con cá đuối biển đâm vào ngực và chết khi anh cố gắng tiếp cận đàn cá đuối để quay phim. Về các tên cá, xin được chú thích như sau: - Cá Pacu là các loài thuộc chi Colossoma, xuất xứ từ Nam Mỹ, kích thước tối đa 88 cm, ở ta gọi là “cá chim trắng” (Colossoma brachypomus) và cá chim đen (Colossoma bidens). Chúng là cá nước ngọt có họ hàng gần với cá piranha mà một thời báo chí đã đưa tin rất nhiều. Đây là cách đặt tên “ăn gian” vì “cá chim” xưa nay vẫn được dùng để gọi một số loài cá biển có thịt rất ngon. Vì vậy, tốt hơn hết là cứ dùng tên “cá Pacu” để khỏi nhầm lẫn. - Cá đuối: những con cá đuối ở đây là cá đuối nước ngọt họ Potamotrygonidae xuất xứ từ Nam Mỹ, đường kính đĩa to đến cả mét. Cá đuối nước ngọt bán ở thị trường Việt Nam thường là loài thông dụng và rẻ tiền Potamotrygon motoro. - Cá sấu hỏa tiễn (alligator gar): tức loài Atractosteus spatula, kích thước tối đa 3 m. Họ cá sấu hỏa tiễn Lepisosteidae gồm hai chi và bảy loài phân bố ở Bắc Mỹ. Không rõ cá sấu hỏa tiễn bán ngoài thị trường cá cảnh ở ta là loài nào. - Pangasius hypophthalmus: "cá tra nuôi" vì được chăn nuôi ở qui mô lớn để lấy thịt. Phân bố ở lưu vực sông Mekong và Chao Praya, kích thước tối đa 1.3 m. Có tài liệu xếp loài này vào một chi riêng Pangasianodon cùng với cá tra dầu P. gigas. - Cá nheo ngựa vằn (giraffe catfish): tên khoa học Auchenoglanis occidentalis, phân bố ở lưu vực sông Nile và hồ Chad, châu Phi, kích thước tối đa 70 cm. Khi còn nhỏ, trên mình cá có hoa văn vằn vện nhưng hoa văn mất dần đi khi cá trưởng thành. - Cá hồng vịt (redtail catfish): tên khoa học Phractocephalus hemioliopteruscon, xuất xứ từ Nam Mỹ, kích thước tối đa 1.34 m. Loài này đuôi màu đỏ và có bán ở Việt Nam. - Ba ba sông (fly river turtle hay pig-nose turtle): loài ba ba nước ngọt xuất xứ từ miền bắc châu Úc và miền nam New Guinea, tên khoa học Carettochelys insculpta, kích thước tối đa 56 cm.
