Betta Ngoài Tự Nhiên – Điều Chúng Nói Với Chúng Ta Về Kích Thước Hồ Tối Thiểu Cho Betta

Betta Ngoài Tự Nhiên – Điều Chúng Nói Với Chúng Ta Về Kích Thước Hồ Tối Thiểu Cho Betta
Matt Pedersen – http://www.bettas4all.nl/viewtopic.php?f=7&t=11649#.WnsMUKiWaM8




Xổ cá đực hoang Betta mahachaiensis. Chúng ta có thể học hỏi gì từ cách mà những cá này sống ngoài tự nhiên?

Gần đây chúng tôi nhận được một bình luận (ở cuối của bài viết không liên quan khác) phản hồi bài đánh giá của tôi về Hồ Betta Deep Blue Professional; điểm then chốt của vấn đề là “những hồ này dường như nhỏ”.

Có không ít tranh cãi về việc một hồ “nhỏ” đến đâu là chấp nhận được ở cá Betta, và bình luận là một niềm cảm hứng được chào đón để nhảy vào và khảo sát vấn đề bởi chính tôi. Một bằng chứng thu thập rất thú vị dưới dạng bộ sưu tập video về cá betta ngoài tự nhiên, thực sự thúc đẩy chúng ta suy nghĩ một cách nghiêm túc về nhu cầu không gian của chúng.

Một trong những vấn đề thảo luận vốn liên tục nảy sinh là không biết Betta, ở địa bàn tự nhiên của mình, có thực sự “sống trong vũng nước” (puddles) chăng. Nói chung, những người tin rằng chúng “sống trong vũng nước” (hay sở thích của riêng tôi, dấu chân trâu), trích dẫn điều này như là một giấy phép để nuôi betta trong các chén nước. Số khác phản bác “vũng nước” bằng cách nói rằng “vũng lúa” (nghĩa là ruộng lúa – rice paddies) không nhỏ, mà là hồ nước thật rộng, có lẽ sâu nhiều feet. Trước khi đi vào các video về betta hoang dã, hãy nghĩ về điều này.

Hiểu về Betta Thuần Dưỡng
Trước hết chúng ta phải hiểu về cá Betta mà hầu hết bạn hữu đang nói về. Chúng chắc chắn không phải là cá hoang dã như những con trong hình trên; chúng là dạng cá cảnh, thuần dưỡng, thường được gọi là Betta splendens, nhưng nhiều khả năng là một lai tạp (hybrid) của nhiều loài; bắt nguồn từ hàng trăm thế hệ lai tạo-trong hồ nuôi (thời gian một thế hệ ở Betta có thể ngắn khoảng 3 tháng).


Betta cảnh thuần dưỡng như con đuôi kép này đã khác xa dạng “hoang dã” nhất có thể!

Lượng nước được cung cấp cho các cá thể betta thuần dưỡng ở các nước nơi chúng được nuôi dưỡng đã được giảm xuống còn 4-8 oz. Cá đực nói riêng được cách ly ở độ tuổi rất non để ngăn ngừa đá lộn và cho phép vây phát triển tốt. Nói chung, cá đực chỉ được cho không gian lớn hơn khi ép.

Betta trong các định chế thương mại thường được được nuôi cách ly trong các cánh đồng chai lọ bất tận, công nhân bước trên chính lọ nuôi. Thức ăn tươi sống được sử dụng để ngừa thối nước.


Ảnh chụp màn hình từ video bên dưới: Giờ cho Betta ăn tại trại ấp của Aquastar 71 – người nuôi thực sự đứng trên các lọ đang đựng cá, cho mỗi lọ bằng thức ăn tươi sống, mỗi lọ một lần.

Giả sử nước được thay rất đều, nhiều lần với bố trí đơn giản và thông minh vốn cho phép các lọ được châm đầy và đơn giản tràn ra, làm sạch phần bên trong.

Một quan sát về trại ấp Aquastar 71 ở Thái Lan cung cấp nội tình về cách thức chính xác mà quy trình này được thực hiện; bắt đầu xem video ở dưới tại 1:40 nếu bạn muốn thấy các lọ khi đang hoạt động.

Một quan sát tuyệt vời khác về chăn nuôi betta được thể hiện trong bộ phim tài liệu bằng tiếng-Đức của AquaNet.tv. Video này không có bản đầy đủ trên Youtube, vì vậy chúng tôi yêu cầu bạn bấm vào đường dẫn (link) để xem nó. Bắt đầu khoảng thời điểm 2:40 để xem những cánh đồng chai lọ bất tận và cách mà chúng được sử dụng.

Dàn xếp Tranh Cãi Kích Thước Hồ
Bằng cách so sánh với những cánh đồng chai lọ bất tận như trên ở Thái Lan, những hồ mà tôi đánh giá cung cấp cho cá nhiều không gian hơn hẳn. Bất kể, những hồ không-lọc này thực sự đòi hỏi việc thay nước nhiều, định kỳ để kiểm soát chất thải, và do đó không dành cho tất cả mọi người, nhất là người chơi cá lười nhác.

Chúng ta nhất định có thể phản bác bằng câu hỏi “kích thước hồ tối thiểu mà Betta cần là gì?”. Thực ra, không hẳn có câu trả lời trắng hoặc đen. Rõ ràng, có một mức “tối thiểu” đích thực… chẳng hạn cá phải có khả năng di chuyển và đảo mình và… nhưng để thiết lập một mức tối thiểu khắt khe như “2.5 gallon” là độc đoán và hơi giống với câu thần chú “1 inch cá mỗi gallon” khi cố gắng đạt đến những hướng dẫn thả cá (stocking guidelines) cho một hồ.

Chúng ta phải tránh nhân cách hóa (anthropomorphism) khi khảo sát câu hỏi này, bởi không ai trong chúng ta thực sự chắc chắn về “trạng thái cảm xúc” của cá. Tôi không nghĩ bất kỳ ai trong chúng ta đủ tư cách khẳng định sự tồn tại của một con cá là “bức bối” (bleak) hay gì khác, nhất là từ quan điểm của cá. Khẳng định đó là áp đặt chủ quan của riêng bạn lên cá. Dĩ nhiên bạn được chào đón để cảm thông với cá, nhưng thực ra cá có thể hoàn toàn thiếu khái niệm và cảm xúc mà bạn gán cho nó. Tôi có thể thừa nhận rằng cá có thể cảm nhận cuộc sống của mình trong lọ kiếng là sự “bức bối”, nhưng theo quan điểm cá nhân tôi, được tôi luyện qua nhiều thập kỷ nuôi cá, cho rằng điều này không phải vậy.

Thay vào đó, khoa học có lẽ cho chúng ta thái độ tốt hơn để giải đáp câu hỏi này. Chúng ta có thể quan sát sức khỏe, hành vi và tuổi thọ của cá, và cân nhắc điều đó với chế độ chăm sóc được cung cấp bởi người nuôi. Đây là tại sao người nuôi Betta ở Thái Lan hoàn toàn có thể nói rằng 4 oz nước mỗi con là NHIỀU, trong khi người mới chơi ở thế giới phương tây vốn ghét việc thay nước thường xuyên và xem cá như là vật trang trí vốn cần đến một hồ 5-gallon với bộ lọc để cung cấp sự bù đắp (buffer) cho kỹ thuật chăm sóc thiếu kinh nghiệm và tập trung.

Nhu Cầu Không Gian như một Chức Năng Sinh Học – Điều Chúng Ta Thấy Ngoài Tự Nhiên
Nhưng tất cả những quan điểm này hiện đã công bố, nên tôi phải quay lại điểm khởi đầu và áp dụng kiến thức mà chúng ta có được từ việc quan sát cá ngoài tự nhiên.

Trước hết, một ví dụ - cá hề biển. Một số có thể phản bác rằng cá hề ở rạn san hô có “toàn bộ đại dương” để vùng vẫy, và do đó việc đặt chúng vào một hồ nanocube 6-gallon là sự tra tấn…

Xin lỗi, không. Tại sao?


Cá hề (clownfish) Black Ocellaris sống và sinh sản trong hồ nanocube 6-gallon trong… nhiều năm.

Khi bạn xem xét cá hề hoang dã, đặc biệt những loài nhỏ, có thể gần như không bao giờ rời bỏ hải quỳ (anemone) mà chúng coi là nhà, bạn hiểu ra rằng chúng không sử dụng “toàn bộ đại dương” hay chúng chẳng cần đến nó. Chúng có thể chỉ cần một foot vuông hay ít hơn để hoàn toàn hạnh phúc trong môi trường nuôi nhốt… chưa kể những con vốn được sinh ra trong môi trường nuôi nhốt từ ngày đầu. Nói đơn giản, sinh học và hành vi tự nhiên của chúng quyết định nhu cầu thực sự của mình về không gian. Đấy là tại sao tôi chẳng gặp vấn đề với việc nuôi dưỡng và lai tạo cá hề Black Ocellaris trong hồ nanocube 6-gallon trong nhiều năm (vật chủ Hải Quỳ Red Bubble Tip của chúng sau cùng lớn đến mức đầy cả hồ).

Và như cá hề, chúng ta phải khảo sát bản chất của cá Betta, đặc biệt là cá đực. Chúng ta nhận thấy rằng chúng là loài xác định lãnh thổ (territorial) nhưng cũng bị giới hạn về địa điểm (site restricted) theo lựa chọn. Trong khi chúng có thể sống ở các cánh đồng lúa rộng lớn vốn có thể bao gồm cả arce nước và hoàn toàn sâu ở một số vị trí, betta tự chúng có thể không bao giờ di chuyển quá vài inch khỏi tổ bọt của mình. Sau cùng, dẫu có cả đống không gian nước có sẵn cho mình, cá betta không thực sự sử dụng sự rộng rãi này.

Bằng Chứng Nằm Trong Video – Một Cái Nhìn Thấu Đáo về Betta loại-Splendens Ngoài Tự Nhiên
Một ví dụ thật tốt vốn mang vấn đề này về nhà là xem có bao nhiêu loài Betta mahachaiensis sống ngoài tự nhiên. Cá đực thực sự trải qua phần lớn đời mình trong các bẹ dừa nước… những hốc nhỏ và nước. Kiểm tra video này về việc bắt Mahachai Betta bằng tay; hết sức để ý đến những vị trí thực sự nơi người bắt cá đang tìm kiếm và phát hiện những cá này.

Kế đến, việc đánh bắt Betta smaragdina; video này không thể hiện hành động vớt cá thực sự, nhưng điều mà nó minh họa rõ ràng là quá trình định vị betta hoang dã bằng cách tìm kiếm tổ bột. Lưu ý đến lượng nước và không gian xung quanh tổ, và nhận ra rằng có một cá đực ngay bên dưới nó… vốn dễ dàng được vớt lên (cả đống Smaragdina hoang “hợp nhãn” sau khi chúng bị bắt).

Xem xét cái vũng đầy cỏ ở Thái Lan nơi chúng ta xem bộ sưu tập Betta splendens hoang dã (nói chung, các loài được gán cho dạng thuần dưỡng của chúng ta).

Tôi không chắc loài được thể hiện trong video kế tiếp này; có vẻ lại là B. smaragdina. Trong khi video cực kỳ mất tiêu cự [nhòe] khi chiếu gần, thật thú vị khi thấy mọi thứ thực sự “nhỏ” như thế nào. Tổ bọt đầu tiên mà bạn thấy trong video thực sự như thể nó có rất nhiều không gian xung quanh mình… cho đến khi bạn thấy kích thước của bàn tay người bắt khi nó nhấn chìm mọi thứ mà bạn thấy trong khung hình.

Chắc chắn betta cũng có thể được phát hiện ở các vùng nước rộng hơn. Kiểm tra bộ sưu tập Betta imbellis (và để ý vị trí chính xác mà cá nằm khi chúng bị bắt):

Vậy Betta Hoang Dã Nói Gì Với Chúng Ta?
Rõ ràng, betta hoang dã, trong trạng thái tự nhiên của chúng, không có nhu cầu lớn về không gian. Nó thực sự bị giới hạn về địa điểm do lựa chọn hay bản năng, và sống ở nơi có cấu trúc dày đặc và do vậy phần nào chật hẹp. Nên nhớ rằng những con betta này bỏ hầu hết thời gian của mình ẩn náu trong đám thực vật rậm rạp, có lẽ thường làm tổ trực tiếp trên lá và mảnh vụn quanh mình (dẫu điều đó khiến bạn bức bối, đây là điều mà Betta làm). Chúng không phải là những tay lơi lội hăng hái, lăng xăng tới lui. Từ quan sát này, tôi nghĩ các quan sát tự nhiên rõ ràng hỗ trợ cho quan điểm “vũng nước” về sự tồn tại của chúng.

Vậy sau cùng, khi chúng ta hỏi: Kích thước hồ tối thiểu cho một con betta là gì?, không có câu trả lời chắc chắn (phải chăng đó là điều bình thường trong thú chơi cá cảnh?). Thậm chí giữa những nhà lai tạo kinh nghiệm, không có sự đồng thuận tuyệt đối, và vì mỗi người nuôi betta chỉ có trách nhiệm riêng tư, cá nhân về điều mà chúng ta cảm thấy là đạo đức và hợp lý. Tôi tin sẽ công bằng khi nói rằng những cá này có thể chỉ cần một “vũng” nước, như được chứng tỏ qua các video về cá này ở địa bàn bản địa, tự nhiên của những.

Tuy nhiên, mặc dù dạng hoang dã của loài này sống ở nơi nhỏ hẹp tiềm tàng, và việc thực hành ép cá betta tạo ra những cá thể vốn phát triển trong lượng nước thực sự nhỏ, có một nhu cầu bảo trì vốn đi cùng lượng nước nhỏ như vậy trong môi trường nuôi nhốt. Vẫn vậy, để nói rằng việc nuôi nhốt betta ở nơi chật hẹp là phi tự nhiên, có vẻ là sai lạc như được chứng minh bởi hành vi và địa bàn hoang dã của chúng. Để nói rằng việc nuôi nhốt cá betta trong lọ nhỏ không-lọc là độc ác, là sự suy diễn quy chụp – với betta, dường như rõ ràng rằng lọ nhỏ chỉ “độc ác” khi không có sự chăm sóc phù hợp.

Vì vậy, nếu bạn không thể cung cấp chế độ chăm sóc bài bản cần thiết hay nếu bạn thiếu kinh nghiệm, hiển nhiên rằng một hồ nhỏ, không-lọc là không thích hợp với bạn. Và nhất định, nếu bạn cảm thấy một “Betta splendens” điển hình đòi hỏi hồ rộng hơn, bằng mọi giá hãy kiếm một cái. Điều này không có nghĩa rằng tôi khuyến khích các độc giả cho cá betta của mình “hồ nhỏ nhất có thể”, mà để đơn giản nhận ra rằng không gian nhỏ là được, trong tay đúng người, với chăm sóc phù hợp, và cá hầu như chắc chắn sẽ mạnh khỏe, và với một chút bạo dạn, tôi dám nói rằng chúng thậm chí còn có thể “hạnh phúc”.

Source: http://www.reef2rainforest.com/2014...-tell-us-about-minimum-tank-sizes-for-bettas/


================================


Ghi chú

Cá lia thia thực sự có thể sống trong các vũng nước nhỏ. Sau khi thu hoạch, nông dân rút nước ra khỏi đồng, cá lia thia bị kẹt lại trong các vết chân bò, chân trâu. Chỉ một khoảng không gian bé tí xíu cũng đủ để chúng sinh sản và cầm cự cho đến khi đồng có nước trở lại. Các hình dưới được chụp tại Bàu Đồn – Tây Ninh. (Bàu là vùng trũng nơi nước tụ về vào mùa khô).