Kê kinh diễn nghĩa (bản chỉnh lý)

Kê kinh diễn nghĩa (bản chỉnh lý)

Trời xuân nương ngọn đèn tà,
Thừa nhân mới tả sách gà Phạm Công,
Dạy rằng chẳng sót vảy lông,
Từ nay mới rõ sách thông phép màu.
Trước phân văn võ làm đầu,
Kim, mộc, thủy, hoả, thổ hầu phân minh.
Ngũ thể đáp ứng ngũ hành,
Tương sanh, tương khắc cho rành can chi.
Long lân qui phụng phải ghi,
Cổ trên cần dưới coi thì cho thông.
Dạy tường từ cái vảy lông,
Hạt mao trước võ tướng thời nên ghê.
Bảo cho thông suốt mọi bề,
Tướng mạo vương pháp ai hề nên đương.
Bất câu đen, xám, ó, vàng.
Một mình năm sắc rõ ràng kinh gan.
Lông đuôi mà có mặt trăng,
Mã dài tới gối thật là tướng linh.
Cánh mà ta đếm là bao,
Hai bên mười tám tài tình xiết bao.
Thuần văn thuần võ làm sao,
Văn pha võ lộn đường nào chỉ cho ?
Mã kim nho nhỏ không to,
Lông thời cho mướt thiệt là thần kê.
Lá tre cho nhỏ vài phân,
Xám khô ô ướt thật là thuần văn.
Phép là văn võ kể ra.
Màu khô mã lại thật là võ tinh.
Văn pha võ lộn hòa minh,
Sắc pha toàn thể phải nhìn cho phân.
Sắc lông đã kể ân cần,
Dạy cho một cách để phân mồng gà.
Mồng dâu, mồng lá văn gia,
Mồng trích, mồng trập văn hòa võ quan,
Mồng sung, mồng lỗ võ quan
Mồng khế, mồng tróc rõ ràng văn khoa.
Ðầu mình đã tỏ gần xa,
Sau này ta sẽ hiểu tường bộ chân.
- - - - - -
- - - - - - - -
Bất câu xanh xám, trắng ngà,
Ðường đất cho nhỏ, vảy mà cho trong.
Ngón dài thắt nhỏ tốt hơn,
Cựa kim đóng thấp thật chân văn toàn.
Khai vương đóng thấp khô khan,
Chân gà như chết võ toàn chẳng sai.
Còn như đại giáp hoành khai,
Ðường đất như chỉ thật là văn khoa.
Hai chân vảy úp no mà,
Ðường đất nó lớn ấy là võ tinh.
Cựa mà nó đóng trung huyền,
Sắc lông như đá võ toàn bằng nay.
Cựa dao mà lớn đóng ngay,
Coi thời cho biết nó là võ khoa.
Văn khoa thắng võ thường mà,
Võ mà thắng đặng văn khoa mới tài.
Văn khoa với võ địch nhau,
Thắng nhau tại vảy ai mà hơn ai.
Vảy lông phải thế một hai,
Tìm vảy bổn mạng thời bày chân ra.
Phải tìm bổn mạng ở đâu,
Cứ vảy ngón giữa kể hầu chẳng sai.
Hăm hai ngón giữa tốt ghê,
Mười bảy mười tám gà thường thiếu chi.
Vảy độ cứ dưới mà suy,
Ðừng cho xê dịch phải ghi vào lòng.
Hậu biên liên lộ song song,
Vảy thời trên dưới cho thông một đàng.
Ðừng cho nứt gối lộn hàng,
Ðứng càng cao nước, lại càng đá hay.
Vảy hậu một đường thẳng ngay,
No nê khỏi cựa mới là bền cho.
Rằng mà khai hậu nhỏ to,
Mà có vấn cán chẳng lo chút nào.
Phép vảy khôn kể xiết bao,
Thương người lầm lỗi phải trao tâm truyền.
Cho tường là vảy tâm huyền,
Cho tường là vảy án thiên chỗ nào.
Câu lân hình tượng làm sao,
- - - - - - - -
- - - - - -
Hoàng thành chi địa ai mà dám đương.
Châu giáp, huyền giáp phải tường,
Châu hơn hẳn phải, huyền nhường lại châu.
Nhật thần nó đóng ở đâu,
Nó đóng ngay cựa để hầu phóng thương.
Lạc mã là vảy sung tường,
Hoặc thường dưới cựa hoặc thường đóng trên.
Khai vương giữa chậu hai bên,
Chẳng sớm thì muộn không quên đòn tài.
Hai hàng đều cách dặm dài,
Nhứt cách nhứt chiếc quan hoài phải kiêng.
Long ẩn mà nó ẩn huyền,
Nước ba thì thấy đá kiên một đòn.
Con nào ngón giữa ẩn son,
Nước khuya gối chúm bon bon chạy dài.
Bạch giáp điểm đỏ có tài,
Ðá hầu một cước gà ngoài chạy bon.
Hoán châu ba vảy song song,
Ai chịu cho nổi ba đòn giáp công.
Sát cựa một vảy bịt bùng,
Ai thường chịu bại anh hùng phải kiêng.
Bát chỉ nhân tự gà danh,
Ðôi chân nhật nguyệt anh linh phải tường.
Hổ đầu ngón giữa chẳng mơ,
Ðá sỏ chẳng chết cũng ngơ ngẩn đầu.
Liên giáp vảy ấy ở đâu,
Nó đóng ngay cựa ai mà dám đương.
Ðã thông phép vảy phép lông,
Lại dạy một cách cho thông lựa gà.
Thắng thua là bởi tại ta,
Gà hay thất cách ấy là phải thua,
Hiệp cách dầu mấy cũng mua,
Thất cách dù có mang cho không màng.
Bất cầu ô, tía, xám, vàng,
Hãy xem cho kỹ lườn ngang lườn tàu.
Cổ cần đoạn một liền nhau,
Mỏ xuôi, đuôi phụng, mồng dâu, mình đầy.
Hai bên cách biệt hai vai,
Vảy thời cho mỏng chân thời phân ba.
Ðường đất như chỉ đóng xà
Cựa kim đóng thấp thật là tài năng.
Cần tròn hay tạt hay quăng,
Ðùi thời đùi ếch mắt thêm hỏa hồng.
Cần thời cho khuyết làn song,
Lườn sâu xương nặng sắc trông như thần.
Cho hay là thể văn thuần,
Ðịch cùng võ thể mười phần nên công.
Con nào đầu lớn khô lông,
Hình dung vuông tượng, chân thời phân ba.
Khít câu hồng rộng đã là,
Mồng trích mà thấp cựa thì lại vuông,
Mắt thời lớn cả ngoài khuôn,
Vảy thời thô kệch hình dung võ toàn,
Ðá thời động địa kinh thiên,
So cùng văn thể thủ thành đặng đâu.
Thuần văn thuần võ làm đầu,
Văn pha võ lộn sau hầu tùng phong.
Hãy xin giữ dạ nằm lòng,
Thương nhau mà bảo ai mà dám khinh.
Bảo cho đủ thứ gà kỳ,
Đầu đuôi tương cận thấy thời phải kiêng.
Tên là thủ vĩ triều thiên
Cổ trên cánh đứng, đuôi liền cúc cung.
Hình như phụng võ văn trung,
Gà ấy anh hùng chắc hẳn chẳng sai.
Móng rồng mà ngón thật dài,
Chân thời có xấu danh ai chẳng đồn.
Con nào gối chí hậu môn,
Hình như Lữ Vọng câu sông Nhị hà,
Suốt đời cho mãi tới già,
Mỗi trường mỗi thắng, tài mà đồn xa.
Gà đều chân trái bỏ qua,
Tài hay sanh sát biết ra vẹn toàn.
Gà nào vảy đóng hai hàng,
Vảy trên ngang cựa đâm thời thêm ghê.
Bởi mình chẳng biết nhiều bề,
Chẳng thông sanh khắc biết kỳ mạng chi.
Tại mình coi chẳng hay suy,
Có thua rồi trách, sách thì dở hay.
Xin coi hiệp cách như vầy,
Bách chiến bách thắng sách hay đã truyền.
Sách xem phải nghĩ cho tường,
Hữu trung hình ngoại rõ ràng chẳng sai.
Người hiền xem mạo biết tài,
Dở hay rồi cũng bề ngoài hình dung.
Giống gà cũng thật anh hùng.
Cũng gồm ngũ đức ở trong tam tài.
Cổ liền, lưng thẳng đuôi dài,
Lườn sâu xương đúc, nách hai bên đầy.
Cổ cần càng vắn càng hay,
Khô chân, thắt ngón né hay lạ thường.
Hầu thời đóng thẳng một đường,
Vảy hậu tới cựa có tường hay không.
Vảy thời tới cựa thì chơi,
Bằng không tới cựa thì phiền công nuôi.
Phao câu liền chắc đã rồi,
Lộ hình, qui bối hẳn thời lớn gan.
Xám khô, ô ướt cho toàn,
Tên là nguyệt thạch danh vang hậu truyền.
Đi trên chạy dưới phải bằng,
Cổ tròn mà chắc vóc ngang sàng sàng.
Đánh cho có thế có đàng,
Lặn lội chạy dưới khó tràn lên trên.
Bảo cho các thứ như trên,
Chân hình tốt cả, chắc bền không sai.
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
Bảo cho các thứ thắng thua,
Né lườn cắn gối nên mua mà dùng.
Thứ ấy ai dám địch cùng,
Xa quăng gần đá chẳng xung giao đầu.
Xa quăng cắn ít đặng đầu,
Xé lườn cắn gối cắn nhầu chẳng kiêng.
Gà quăng bảy cước chẳng hiền,
Các thế phải nhượng cả trường đều kinh.
Xét cho gà thế tài tình,
Đòn đá tựa sấm trong mình như dao.
- - - - - -
- - - - - - - -
Thế mà đủ cách đá lòn,
Ðá mé thắng đặng sỏ non nhường đòn.
Ðá ngang thắng mé sỏ non,
Mé rồi lại sỏ thì còn nữa đâu,
Gà sỏ tài chém rất màu,
Dám thắng gà mé thế hầu chẳng sai.
Đá hầu nhường thế một hai,
Sỏ non hầu vậy hầu ngoài thắng trong.
Thế nào giữ thế cho ròng.
Kẻo nó hay phản phép trong không chừng.
Trước đá phân thế xa gần,
Lại truyền phép vảy nhật thần xưa nay.
Dạy cho thứ vảy gà hay,
Tam tài gặp đặng thì hay muôn phần.
Ba vảy kể dưới ân cần,
Ðá cong sỏ mé sức đồng cũng ăn.
Dặm chiếc ba cái độ rằng,
Tam tài thật hiệu mười phần chẳng sai.
Ðóng liền ba vảy kể ba,
Hay đá lịch bái cũng là hay quăng.
Vảy ấy nó ẩn không chừng,
Nó đá một cái thật chân gãy cần,
Hồng sa phủ xuống rất màu,
Cong cong vòng hái thật là độ may.
Nguyệt long vảy ấy trắng dài,
Nó đá lịch bái thấy hoài chẳng không.
Ẩn tinh to nhỏ không chừng,
Nó ẩn dưới chậu gọi là ẩn long.
Thái cực vảy ấy hàm song,
Tài hay lịch bái, thật ròng hay quăng.
Nguyệt phủ là vảy mé trong,
Đóng mà dưới cựa ai hòng coi ra.
Hai hàng cho thẳng thật là,
Hai bên giao lại hiệu danh giao đầu.
Ác tinh vảy ấy cùng màu,
Ðóng bằng hạt tấm đóng đâu cũng tài.
Kể ra mấy vảy cùng hàng,
Đá tài lịch bái rõ ràng chẳng sai.
- - - - - -
- - - - - - - -
Nghịch lân là vảy dữ thay,
Hễ đá lịch bái thì rày phải kinh.
Phân nhau nó đóng dị hình,
Ngũ hành bất luận chịu tình khúc lân.
Nhân tự điều thấy rõ ràng,
Tài ấy bộ dữ sánh cùng thiên lôi.
Huyền châm lông tượng dữ thôi,
Cáp gà ta phải xem cho khỏi lầm.
Vảy son gặp nó cũng lầm,
Son thắng vảy mực, mực còn thắng dương.
Dương thắng nhật tự thường thường,
Nhật thắng công tự cho tường vảy may.
Công thắng bán nguyệt tỏ bày,
Bán nguyệt ngoại lệ thắng rày kim qui.
Kim qui thắng khẩu tự di,
Khẩu tự thắng nó kể chi cúc bồn.
Cúc bồn là vảy đàn em,
Tuổi xanh phải chịu thua thầm vảy kia.
Vảy son là vảy phải ghê,
Phải truyền cho biết kiêng vì kẻo thua,
Vảy nhỏ thì thắng vảy to,
Vảy dưới thì phải chịu nhường vảy trên.
Vảy khô thắng ướt khó quên,
Nhỏ biên thắng được to biên là thường.
Dạy coi vảy độ cho tường,
Ðóng trên ngón độ một đường thẳng lên.
Gà mang vảy độ châu toàn,
Mấy vảy mấy độ thắng thua chưa chừng.
Nhơn tự hoặc chỉ ngoài nơi,
Hoặc nhằm ba vảy như là tự nhơn.
Mấy vảy mấy độ là chừng,
Thắng rồi mấy độ thì đừng đem ra.
Vảy may vảy rủi chỉ ra,
Như thấy dặm ngoại thật là chẳng may.
Chỉ ngoài một hai vảy này,
Ấy là vảy rủi đã bày chớ nuôi.
Quấn ngang trên cựa rủi rồi,
Tam tài yến nguyệt khó bồi đặng đâu.
Tam tài ngang dưới thêm sầu,
Ngang trên thắng độ đá đâu may hoài.
Áp khẩu đường chém chẻ hai,
Chỉ trên các vảy sổ dài xuống ngay.
Ấy vảy nó chỉ ra vầy,
Vảy ấy là nó như bầy cây kim.
Hoặc ngoại hoặc chính trung tâm,
Nuôi thời tốn lúa, lại thêm thua tiền.
Ðã phân vảy rủi vay duyên,
Lại dạy lựa ngón móng viên, móng rồng.
Đầu tằm, đầu trạch đầu hung,
Ngón trên chắc vảy ai phòng dám qua.
Lưỡng nghi vảy ấy nở ra,
Ðóng toàn trên dưới vẹn toàn đệ huynh.
Vảy chẻ nhân tự đóng xuyên,
Vảy nguyên mà chẻ như hình chữ nhân.
Nguyệt luân vảy đóng trên hơn,
Hoặc trên hoặc dưới cựa thần dụng thông.
Nhân tự thấy nó song song,
Nguyệt luân ngang cựa cũng ròng khóa đôi.
Móng rồng đã ẩn mà thôi,
Giao đầu nhập nội thường thường đá ngay.
Nhập nội thế ấy cho toàn
Hàng vảy mé ngoại để tràn về trong.
Trong không mà ngoại cũng không,
Thượng hạ có vảy giữa không có gì,
Vảy nghiêng vảy úp bỏ đi,
Ðá ẩu họ thấy cũng vì sợ chân.
Vảy úp sạch sẽ rành rành,
Vảy cái nó đóng như hình cúc biên.
Vảy chân một sắc cho toàn,
Nó giáng một cái sắc liền biến đi.
Bát nhân chánh hiệu phải ghi,
Hai bên đều có vậy thì phải kiêng.
Hai bên vảy cúc hai bên,
Hiệu là song cúc đá liên đá chồng.
Dưới cựa ba vảy song song,
Hai dặm một vảy lại nằm một bên.
Nó là tứ chánh có tên,
Hậu ngang quá cựa đi trên cho tường.
Trên thời có khuyết đá ngang,
Dưới thời đá bộ, lại càng hầu chơi.
Ngón giữa vảy đóng an nơi,
Tường trong là hiệu đời đời vang danh.
Ngư khẩu là vảy dặm ngang,
Vảy dư ra khỏi nó càng hay quăng.
Gà người hầu lớn mấy phân,
Lớn xương lớn vảy nên phân rõ ràng.
Hình thù vảy đóng hàng ngang,
Thấy nó đi điệu ai thời biết chi.
Vảy nào chỉ tỏ một khi,
Hình như nhân tự phải ghi kinh hoàng.
Trên cựa nó khấu rõ ràng,
Hoặc đâm con mắt mười phần chẳng sai.
Trên cựa dưới cựa ân cần,
Thấy nó đâm mắt mười phần chẳng sai.
Vảy hình kẽm đóng ngang bề,
Chỉ ngay là vảy chữ đề bình an,
Vảy nào nó thấy đóng ngang,
Ðá nhằm một cái sụm bên cán cần.
Ðôi vảy tràn vào tự nhân,
Chỉ là áp khẩu nên thân đâu là.
Ngón giữa thấy vảy chỉ ra,
Gà thắng mấy độ thì ta để dành.
Vảy độ chỉ xuống rành rành,
Gà thời thắng độ lời lành bảo ta.
Vảy độ mấy vảy như là,
Gà thắng mấy độ xem qua thời tường.
Dạy cho phép vảy mọi đường.
- - - - - -
- - - - - - - -
Phong thần nó bóng bây giờ mới linh.
Tùy cơ ứng biến tất kinh,
Ai thắng nhiều độ bởi mình tinh, chuyên.
Màng chi tấm bạc đồng tiền,
Xét rồi mới đá kẻo phiền công lao
Lựa cho hiệp cách con nào,
Ðá thời phải thắng phép trao phải hành.
Dám khuyên những khách hùng tâm,
Sách này phải nhớ gia cầm bằng chơi.
Gà tía mạng hoả tánh trời.
Nhạn kim, xám mộc, ô thời thủy sanh.
Gà vàng thổ vượng đã đành,
Gà ó cũng vậy ngũ hành định phân.
Gà thông, gà nổ, ó vàng,
Gà lau, gà chuối cũng hàng giống kê,
Lựa theo sắc chánh mà đề,
Ngũ hành đúng sắc chẳng hề giáng công.
Xám son, cú chuối, nổ lông,
Thật là chính sắc lựa trong chính toàn.
Giả như xám trổ màu lông,
Đoán cho sắc mộc màu vàng kể chi.
Nổ lông ô tía đen sì,
Màu gì chẳng kể, kể thì gà ô.
Như vàng mà chuối xen vào,
Kể là mạng thổ chuối nào làm chi.
Gà tía lau trổ một khi,
Đích thị mạng hỏa ai thì kể chi.
Nhạn mà chẳng trổ màu vàng,
Chính mạng kim thật ai hầu vàng chân.
Sắc giáng cũng thắng sắc toàn,
Tương sanh tương khắc rõ ràng mà truy.
Hoặc là thủy vượng hoả suy,
Nó cùng xung khắc bốn mùa mà suy.
Mùa xuân mộc vượng vô cùng.
Gà màu xám ấy chẳng phòng kị ai.
Mùa hạ hỏa thịnh khơi bày,
Ó vàng phải mạng ai nay dám bì.
Mùa thu kim khí gặp kỳ,
Gà ô nay gặp sanh thời xấu đâu.
Mùa đông thủy phát nước sâu,
Thật là gà tía sanh đâu phải mùa.
Ó vàng hai sắc tài đua,
- - - - - - - -
- - - - - -
Kim nhờ thổ vượng nó rày sanh kim.
Kim mà sanh thủy chẳng hiềm,
Thủy sanh đặng mộc, mộc tầm hoả sanh.
Tuy là tứ quý ngũ hành,
Tương sanh tương khắc cho rành phân minh.
Phải coi sắc mạng tương sanh,
Lại nhằm tương khắc bởi mình sai đi.
Ô thủy thắng tía sá chi,
Tía thắng kim nhạn vậy thì chẳng lâu.
Nhạn thắng xám mộc phải âu,
Xám mộc khắc thổ, ó vàng nào thua.
Cho hay phản khắc nhiều đường,
Ô thời khắc tía, vàng thời khắc ô.
Nhật thần thắng đặng cũng cho,
Can chi hiệp nó không lo nỗi gì.
Giáp ất thuộc mộc chánh vì,
Bính đinh ngày ấy hoả thì chẳng sai.
Canh tân thuộc vế kim đài,
Nhâm quí thuộc thủy ai ai chẳng tường.
Mậu kỷ thuộc thổ trung ương,
Tương sanh mạng nó, nó càng thêm hay.
Ngày giờ lựa thế mà suy,
Kim, mộc, thủy, hoả, thổ thì phải coi.
- - - - - -
- - - - - - - -
Giả như ngày gặp kim toàn,
Tía hỏa thắng đặng, xám vàng phải thua.
Tía hỏa ngày mộc tranh đua,
Gà nhạn thì khắc đâm đầu chạy ngay.
Gà nào thuộc thủy bằng nay,
Gà ô thì thắng, tía này phải thua.
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
- - - - - -
- - - - - - - -
Ai dầu thuộc được sách này,
Phải xem cho thấy công này mà thương.
Phong lưu những bậc cao cường,
Đạo gà xét được cho tường định phân.
Chữ rằng độ vật tự nhân
Tiên tri hậu giác ân cần văn chương.
Phép gà có biết có tường
Thắng thua khôn dạy rõ ràng tại ta
Phân cho rõ hết con gà
Tri kỷ tri bỉ mới là đặng an
Tuy trong sách bảo rõ ràng
Binh thì chấp pháp, y thì chấp phương
Cứ theo nhu nhược thời tường
Ai mà nóng nảy can cường ắt thua
Đã đành mưu trí hữu dư
Tùy cơ thời vận nên hư mà dùng
Ai ai chí khí anh hùng
Người nào suy nghĩ cho cùng trước sau
Sách này truyền dạy bảo nhau
Phải coi cho kỹ thua đau bạc tiền
Mấy lời tiên giác hậu hiền
Chép vào một bản để truyền mà coi.


--------------------------------------------------------------------


Ghi chú (vnrd)

*Bản “Kê kinh diễn nghĩa chỉnh lý” hay còn gọi ngắn gọn là “Kê kinh” ở đây được trích từ sách “Cách chọn gà đá” của tác giả Vũ Hồng Anh. So với bản gốc, phần màu xanh là nội dung đã được thay đổi và điều chỉnh, phần gạch trống là đoạn bị lược bỏ và phần màu đỏ ở cuối bài là nội dung được bổ sung thêm.

*Theo chúng tôi, đây là bản được lưu hành và sưu tầm trong dân gian. Ngoài việc thay đổi câu chữ, lược bỏ những phần rườm rà, tác giả khuyết danh còn chỉnh sửa một số từ dường như là lỗi sắp chữ của nhà in. Điều này chứng tỏ rằng sự khác biệt so với bản gốc không phải là lỗi “tam sao thất bản” mà đã qua suy tính một cách cẩn trọng của tác giả khuyết danh. Đặc biệt, chữ “công” trong từ “Phạm công” ở bản gốc được viết hoa thành “Công”. Về sau mọi người đều viết “Phạm Công” và hiểu như tên riêng.

*Riêng phần về ngũ hành, tác giả khuyết danh mạnh dạn cắt bỏ toàn bộ những đoạn rườm rà và tối nghĩa mà có lẽ do lỗi sắp chữ của nhà in. Rất tiếc, tác giả cắt luôn đoạn nói về “vận tam lâm” tức là những kiêng kị liên quan đến nhật thần (xem ở đây).

*Cũng trong sách của tác giả Vũ Hồng Anh, xin trích một đoạn ở phần kết như sau “Đừng nói chi đâu xa, trước đây độ ba bốn mươi năm thôi, khi “luận” về gà nòi thì các ông già bà cả chỉ biết đọc vanh vách từng câu thơ trong sách gà Phạm Công của đức Tả Quân Lê Văn Duyệt, để làm... luận chứng. Vì đây là cuốn Kinh kê duy nhất mà họ được biết, và cứ thế mà cứ học thuộc lòng”. Đây có lẽ là khởi nguồn của thuyết cho rằng Tả Quân chính là tác giả của bản Kê kinh.