Nghệ thuật chọi gà Arturo M. de Castro - http://avengerfarms.netau.net/art.htm Về tác giả: De Castro là một luật gia và đồng thời cũng là một sư kê vào những lúc rảnh rỗi. Ông tốt nghiệp hạng ưu Khoa Luật Trường Đại học Philippines và thuộc nhóm dẫn đầu (hạng ba, kỳ khảo sát năng lực 1970) và hiện là giáo sư của trường luật Ateneo de Manila. Ông lấy bằng thạc sĩ và tiến sĩ luật tại Đại học Michigan ở Ann Arbor, Michigan, Mỹ. Là một sư kê, ông đoạt được vô số chức vô địch ở các giải derby quốc tế. Trong bài viết này, ông trình bày những bí quyết mà cả đời mình thu thập được trong trò chơi này. Chọi gà trui rèn tính cách Chọi gà là trò giải trí của đại đa số người dân Filipino bởi họ tìm thấy niềm vui bất tận từ trò chơi này, vốn được coi là cực kỳ hồi hộp. Chọi gà trui rèn những phẩm chất tốt đẹp vốn hình thành nên tính cách của con người. Tính cách anh hùng của gà chọi khuyến khích lòng dũng cảm và sự kiên trung. Nên nhớ rằng đại đế Napoleon Bonaparte diễn cảnh chọi gà trước những trận đại chiến để khích lệ lòng dũng cảm, sự can đảm và kiên trung của gà chọi sẽ dạy cho binh lính cách chiến đấu đến cùng bằng mọi giá, dù chiến thắng hay thất bại. Quy luật của đời sống chi phối trò chọi gà, mà tự thân nó cũng là một khía cạnh của đời sống. Niềm tin sẽ được tưởng thưởng bằng sự may mắn, trong khi việc thiếu niềm tin sẽ bị trừng phạt. Đây là quy luật bất biến của tự nhiên ảnh hưởng lên con người. Chọi gà cũng được coi như là trò chơi “nguy hiểm về tiền bạc”. Một bài học quan trọng đó là người đam mê chọi gà cần phải học cách tự kiềm chế và tự giải tỏa. Là người cả đời đam mê trò chọi gà, tôi viết bài này để chia sẻ với mọi người những bài học giá trị mà tôi thu thập được qua nhiều năm trời, như là một cách để tri ân bộ môn đã mang lại cho mình niềm tự hào, sự hồi hộp, sung sướng và lợi ích, cả hữu hình lẫn vô hình. Nghệ thuật chọn gà Đâu là con gà hay? Gà hay phải nhanh, mạnh và có lối đâm chính xác. 1) Gà nhanh là con có độ ổn định và cân bằng trong thế đứng, với hai chân dang xa mà nó phải hỗ trợ cho trọng tâm hoặc giúp xoay trở nhanh hơn khi cận chiến. Sẽ tốt hơn nếu gà có đùi dài hơn cán. Gà có cán dài hơn đùi thường chậm chạp. 2) Gà mạnh phải có cần cổ không rụt bởi nếu vậy thì nó không thể xoay trở tốt và thường đưa ngực ra trước làm mục tiêu cho đối thủ. Một con gà mạnh phải có xương lườn phát triển dài và dày hơn. Xương ghim, xương hông và phần cuối xương lườn phải cứng, chúng không được xục xịch khi ấn kiểm tra bằng tay. Để xem phần đầu xương lườn có đủ dài, bồng gà bằng hai tay, với đầu gà hướng vào người bạn. Nếu phần đầu xương lườn không chấm đến ngón tay trỏ, gà không đủ mạnh mặc dù nó có thể bay nhảy tốt. Phần đầu xương lườn của gà mạnh chạm đến ngón trỏ trong vị trí mô tả ở trên. Tiêu chuẩn quan trọng hơn là độ cứng của các xương ở phần đuôi, xương ghim ngay bên dưới bầu dìu, và hai bên xương lườn. Nếu hai bên xương lườn dày và cứng với phần cuối bó sát vào nhau, bạn đang có một chiến kê đá mạnh với độ chính xác chết người. Nếu phần cuối nhô hẳn ra, bạn đang có một chiến kê bay nhảy tốt, và gân lực. 3) Lối đâm chính xác của một chiến kê có thể nhận biết qua độ sắc sảo của ánh mắt và qua độ duỗi chân. a/ MẮT - Mắt nên mạnh khỏe với con ngươi to rộng. Nhìn chung, mắt đỏ sắc sảo hơn. Mắt đen giống như đang đeo kính râm, vốn không đá tốt trong các giải derby được tổ chức vào ban đêm. Mắt trắng giống như mắt của người bệnh bạch tạng, vốn quá nhạy cảm với ánh sáng và thường đá dở. Chiến kê mắt sắc luôn quan sát đối phương và chuyển động của chúng. Nó có thể nạp những cú trời giáng và đâm chính xác vào đối thủ, mà không phí sức vào những đòn vô bổ. Chiến kê thông minh có đôi mắt sắc sảo. b/ DUỖI CHÂN SÂU – Đây là bí mật được giữ kín nhằm duy trì sự thành công của những sư kê nổi tiếng và được chia sẻ giữa các sư kê và nhà lai tạo thân cận ở Bacolod và những nơi khác. Chiến kê phải đá chân sâu về phía trước. Bạn có thể quan sát điều này khi xổ gà. Đòn đá phải chạm vào đối phương. Thân mình chiến kê phải vững chãi và tung ra một loạt cú đá thậm chí cả khi thân mình bất động. Gà duỗi chân kém thường đâm không sâu và không thể đá một nhát quyết định trong mỗi lần nạp. Giữ cho gà đối diện với bạn. Nhẹ nhàng kéo chân xuống và về phía trước, bạn sẽ biết chiến kê có thể duỗi chân sâu và lỏng hay không. Lưu ý khi kéo duỗi chân gà về phía trước, gà phải thoải mái và không kháng cự. Để làm vậy, bạn nhẹ nhàng kéo chân gà xuống dưới rồi mới từ từ đưa ra trước, hoặc giữ yên cho đến khi gà duỗi chân tối đa. Độ dãn lý tưởng là nửa vòng tròn từ thân vạch ra phía trước. Một chiến kê với độ dãn này có thể đâm đối thủ thậm chí ở vị trí giao nạp. Một cách kiểm tra xem chiến kê có thể duỗi tốt hay không là luồn các ngón tay vào bên dưới lườn gà, giữa hai chân. Nếu bạn có thể luồn tay vào đó dễ dàng, bạn đang có một chiến kê chém hay. Nếu vùng này chật chội và nông, chiến kê sẽ chém không sâu. Tập duỗi chân cho gà, một lần vào buổi sáng và một lần vào buổi tối và nên đưa bài này vào chương trình huấn luyện gà chọi. Gan lì Gan lì, dũng cảm, tinh thần chiến đấu mạnh mẽ và bền bỉ là những đặc tính mong muốn mà nó phụ thuộc vào một số yếu tố, chẳng hạn như dòng gà, chế độ chăm sóc và biệt dưỡng. Đấy là những vấn đề nằm ngoài phạm vi của bài viết này. Nghệ thuật cáp độ A. Không cần phải có nhiều tiền Bạn không cần phải có nhiều tiền để trở thành triệu phú trong trò chọi gà, tất cả những thứ mà bạn cần là gà chọi hay. Với ngân sách chỉ 1,000 peso, bạn có thể ăn đến 1,024,000 peso nếu cả mười con gà của bạn đều thắng. Hiện nay các giải derby lớn đang thịnh hành với tiền độ (pot money). Giải thưởng lên đến 5 triệu peso, nếu gà của bạn được đầu tư và đội bạn đoạt chức vô địch, thì bạn sẽ được 2 triệu peso với tư cách chủ gà và 1 triệu peso cho tay lắp cựa (5% hay 250,000 peso) và nài (750,000 peso). Là chủ gà, bạn thậm chí không cần phải cáp độ, việc cáp độ là lựa chọn của riêng bạn. B. Cáp tịnh tiến Trong chọi gà, có hiện tượng gọi là Ngày Hên và Ngày Xui. Vào ngày xui, bạn phải biết cách ngừng lại, cắt giảm hoặc hạn chế thiệt hại. Vào ngày hên, bạn phải biết cách khuếch đại thắng lợi. Khi tham dự một giải derby, bạn phải đóng phí tham dự hay tiền độ, và cáp riêng trên từng con. Trong một giải derby 5-gà, bạn có thể khuếch đại thắng lợi của mình bằng lối cáp tịnh tiến. Nếu mức cáp tối thiểu là 11,000 peso, bạn để dành 11,000 peso cho từng con. Trận đầu, bạn cáp 11,000 peso. Nếu thắng, bạn sẽ có 21,000 peso (11,000 cộng 10,000) tiền ăn độ trận đầu cùng với 11,000 peso dành riêng cho trận thứ hai. Bạn có thể thêm vào 1,000 peso để nâng mức cáp cho trận thứ hai lên 33,000 peso. Nếu thắng trận thứ ba, bạn sẽ có 141,000 peso, rồi bạn lại thêm 7,000 peso vào khoản cáp tối thiểu cho trận thứ tư và bạn có thể cáp tổng cộng 159,000 peso cho trận thứ tư [mỗi trận thắng trả 10% tiền xâu cho biện trường rồi thêm bớt một chút để làm tròn]. Bây giờ đến chức vô địch. Đến đây bạn đã ăn 250,000 peso trong bốn trận [không tính 52,000 peso tiền vốn] với mức cáp tối thiểu 11,000 peso mỗi con. Bạn có thể cáp mức tối thiểu 11,000 peso vào con thứ 5 bởi nến chiến thắng, bạn sẽ gom tiền độ hay tiền thưởng vô địch, cùng với danh tiếng. Hay bạn có thể đặt 1/5 giá trị giải thưởng theo gà địch để bảo hiểm nếu giải thưởng đủ lớn, vì vậy bạn vẫn kiếm thêm tiền nếu con cuối cùng bị thua. Còn nếu nó thắng, bạn trở thành nhà vô địch và chỉ mất một phần nhỏ (1/5) cho việc bảo hiểm. Vào ngày xui khi bạn thua cả năm trận, bạn chỉ mất có 55,000 peso và phí tham dự. Thậm chí nếu bạn thua 2 trận đầu và thắng 3 trận sau, thì bạn vẫn ăn tiền theo lối cáp tịnh tiến. Nghệ thuật cáp tịnh tiến có lẽ phù hợp với đá hàng xáo (trabesiya) tức chơi mà không thuộc đội nào. Bí quyết là cáp tịnh tiến bốn lần liên tục khi đang trong đà thắng. Bắt đầu với 5,000 peso. Nếu bạn thắng trận đầu, nhân đôi số tiền độ thành 10,000 peso, giả sử rằng trận đầu của bạn là kèo đồng (even odd). Nếu bạn thắng trận thứ nhì, cáp 20,000 peso vào trận thứ ba và nếu thắng, cáp 40,000 peso vào trận thứ tư. Nếu thắng trận thứ tư, thì bạn đã ăn đến 75,000 peso từ số vốn 5,000 peso ban đầu. Bạn có nên nghỉ chơi lúc này? Tùy bạn thôi. Nếu bạn thỏa mãn với 75,000 peso, hãy chi 10% hay 7,500 peso cho biện (kristo) rồi nghỉ. Nhưng nếu bạn muốn ăn thêm thì đừng nghỉ. Bởi ngân sách của bạn bây giờ lớn hơn, bạn có thể nâng mức cáp lên 10,000 peso và đặt 4 lượt khi đang trong đà thắng. Tại sao chỉ nên cáp tịnh tiến 4 lần? Bởi vì khả năng chiến thắng đến năm lần liên tục là cực nhỏ, các tay lão thành trong làng gà gọi việc này là Cú Ăn Năm (El Quinto). Khi bạn bắt đầu, chẳng hạn với 5,000 peso và bạn thua ngay trận đầu tiên, thì bạn phải quay về mức cơ bản hay 5,000 peso và lại cáp tịnh tiến bốn lần. Mỗi lần bạn thua, bạn đều phải quay về mức cơ bản rồi lại cáp tịnh tiến. Nếu bạn thắng bốn lần, hãy chọn mức cơ bản cao hơn trước đó và cáp tịnh tiến bốn lần. Một sai lầm trong chọi gà là tăng mức cáp khi bạn đang thua để bù đắp cho số tiền đã mất, và cáp dè dặt khi đang chiến thắng vì sợ thua. Trong trò chọi gà, có ngày hên và ngày xui. Nếu thiếu sự tự-chủ và tự-kiềm chế, bạn có thể mất hết toàn bộ gia sản vào một ngày xui rủi. Hãy cáp lớn tiền chỉ khi nào bạn đang trên đà thắng. C. Cáp đồng theo xu hướng Người vận dụng kỹ thuật này có nhiều khả năng ăn độ vào bất kỳ ngày nào. Có hai lựa chọn trong mỗi độ gà – bên llamado, vốn là bên có đa số người theo, do đó là bên được chuộng và bên dehado. Khi bạn vào đấu trường, hãy xem độ trước đó bên thắng có phải là llamado hay không. Nếu đúng, hãy đặt bên llamado trận kế tiếp, chẳng hạn với 1,000 peso và chừng nào mà llamado còn chiến thắng, hãy đặt 1,000 peso bên llamado. Khi bên dehado thắng, thì bạn chuyển qua đặt bên dehado, và cứ giữ như vậy chừng nào mà dehado còn thắng. Bạn chuyển qua llamado chỉ khi bên llamado thắng, và bạn cứ theo llamado chừng nào mà bên llamado còn thắng. Hiếm khi nào mạch thắng chuyển từ llamado sang dehado rồi lại về llamado, rồi lại sang dehado một cách tuần tự. Nhưng một khi điều này xảy ra, bạn sẽ nắm được xu hướng và bạn có thể cáp theo. Với kỹ thuật này, bạn có xu hướng ăn độ nhưng không nhiều. Xu hướng bình thường là một loạt llamado chiến thắng trước khi chuyển sang dehado, và ngược lại, một loạt dehado chiến thắng trước khi chuyển sang llamado. Bạn sẽ ăn nhiều hơn thua, và nếu bạn cáp cùng số tiền mỗi trận, thì bạn sẽ có tiền ăn độ khi về nhà. Tử vi gà chọi Quan niệm cho rằng hành vi cũng như số phận của mọi sinh vật trên trái đất bị tác động bởi vị trí của mặt trăng theo chu kỳ tuần trăng có phần đúng. Từ niềm tin này, và từ những kinh nghiệm được truyền lại qua nhiều thế hệ, bảng tử vi gà chọi dựa trên màu lông và màu chân của chiến kê tương ứng với mỗi tuần trong tháng ra đời. Theo nguyên tắc chung, trong kỳ trăng non khi bầu trời tương đối tối tăm, chiến kê với màu lông và màu chân sẫm sẽ thắng thế. Trong kỳ trăng rằm, khi trăng sáng và bầu trời sáng về đêm, chiến kê với màu chân vàng hay trắng và màu lông sáng sẽ thắng thế. Theo kinh nghiệm cá nhân, môn tử vi gà chọi đúng đến 80%. Một chiến kê hợp màu theo bảng tử vi có thể thất bại, nếu gà đối phương, dẫu kém màu hơn nhưng lại có vảy hay hoặc quý tướng. Vảy hay - gà quý Có quan điểm cho rằng năng lực và sự may độ của chiến kê thể hiện qua vảy vi (kaliskis) giống như chỉ tay ở người, và cả những đặc điểm của gà linh, gà quý. 1. Vảy vấn đóng ngay chậu (knuckle) (buo sa kamao – phủ địa), sau hàng vảy thứ năm tính từ cựa. Vảy này phải đóng ở cả hai chân, và sau đó càng nhiều càng tốt. Chiến kê có vảy này sẽ ăn nhiều độ. 2. Vảy vấn (whole-unbroken scale) đóng ngang cựa (vấn khâu) và tại hàng vảy trên cùng (án thiên). 3. Vảy tam-thất (Tres Siete) – vảy thứ ba ở ngón ngoại gồ lên ngang hàng với vảy thứ bảy ở ngón ngọ. Tới nay, đây là vảy bách chiến bách thắng. 4. Vảy dặm (diamond inset) (sudya) đóng ở bất kỳ vị trí nào, mặt trước hoặc sau cán, trên chậu hay phần trước của ngón ngọ và ngón nội, hay sau hàng vảy thứ nhất của ngón ngọ. Vảy này xấu nếu đóng sau hàng vảy thứ 5 (el quinto) của ngón ngọ trừ phi đóng ở cả hai chân. Nó cũng xấu nếu đóng trên ngón ngoại (dặm ngoại), đặc biệt từ hàng vảy thứ 3 đến thứ 5, trừ phi đóng ở cả hai chân. 5. Liên giáp nội (double inside scale) đóng ngay cựa (hổ khẩu). 6. Chân hai hàng trơn (Tres Andanas) – Mặt trước có hai hàng vảy liền lạc từ trên xuống dưới. 7. Ngón thới chỉ có 3 vảy. 8. Nứt (broken scale) trên vảy chót ở tất cả các ngón. 9. Nứt hay vảy dặm sau vảy đầu tiên ở ngón ngọ hay ngón nội (uno y media). 10. Vảy vấn sáo (baretahan) – hàng vảy vấn liền lạc trông giống như cột điện (post-like). 11. Ngón nội dài hơn ngón ngoại. 12. Chiến kê có tinh hoàn đen. Đặc điểm này phụ thuộc vào dòng gà. 13. Chiến kê có một lông nhỏ dặm ở mặt trong của chóp cánh (lông thép). 14. Gà quạ tha (Dagit Lawin) – Chiến kê hồi nhỏ từng bị quạ tha và làm rớt. 15. Chiến kê có lông phụng lớn (cong hình trái tim). Nghệ thuật lắp cựa Lắp cựa là một khía cạnh quan trọng trong trò chọi gà. Chính cựa dao là vũ khí triệt hạ đối thủ. Nó quyết định việc thành bại. Bài học quan trọng nhất, mà trên thực tế tất cả các cao thủ lắp cựa đều biết, là cách sử dụng dao ngắn và dao dài. Chiều dài dao không được vượt quá chiều dài cán, không tính gối. Dao ngắn hạ sát đối thủ nhanh hơn là dao dài, đặc biệt là trong các trận đấu cận chiến và dằng dai. Dao ngắn không có lợi thế khi giao nạp trên không bởi những vị trí yếu nhược của đối thủ nằm ở xa. Vị trí lắp dao phụ thuộc vào kiểu chân: tihaya (gối ưỡn), bình thường, kubkob (khuỳnh gối) hay piki (chụm gối). Nhưng dù thuộc kiểu chân nào thì nguyên tắc chủ yếu là nương theo hình dạng thực tế của chân. Hướng của dao phải xuôi theo mặt trong chân trái, nơi gắn dao. Khi thả gà để hai ngón nội chạm móng, mũi dao phải hướng vào gốc đùi chân phải. Hơi kéo chân ra phía trước để co gối, mũi dao phải trỏ thẳng vào giữa thân, bắt đầu từ bầu dìu (scrotum). Kéo chân về phía sau và nhấc cao lên, hướng dao phải trùng với hướng chân trái. Nếu mũi dao trỏ lên trên bên trái, nó phải được điều chỉnh theo hướng của mặt trong chân trái bằng cách hạ đệm (paunan). Thế đứng sau khi gắn dao, dao phải theo hướng giữa ngón ngoại và ngón ngọ chân trái, về phía sau. Nếu lắp theo hướng ngón ngoại thì cựa ăn vào trong quá sâu (masyadong pasok). Nếu lắp theo hướng ngón ngọ thì cựa ăn ra ngoài quá xa (diretsa). Nếu mũi dao trỏ về bên trái thì bị lệch (labas). Tất cả những cách lắp này đều nên tránh. Nếu cựa ăn vào trong quá sâu thì sẽ đâm không nghiệt khi nhập nội. Nếu cựa ăn ra ngoài (diretsa) hay bị lệch (labas) thì sẽ không thể đâm sâu. Để kiểm tra hướng lắp cựa, quấn vòng dây từ trước cẳng, qua giữa ngón ngoại và ngón ngọ, vòng về phía sau qua sống dao. Vòng dây sẽ cho thấy hướng của cựa. Mũi dao phải nằm ngang mức gốc cựa xương. Kết luận Chọi gà là thú chơi truyền thống lâu đời ở Philippines, với đặc điểm hồi hộp, thú vị và giàu tính đối kháng. Tôi hy vọng rằng bài viết trên sẽ giúp ích phần nào cho các sư kê hiện tại và tương lai.
