Gà tre râu d’uccle Rudi Theylaert - http://www.aviculture-europe.nl Lịch sử giống gà tre chân lông Gà tre râu d’uccle – còn gọi là barbu d’uccle (Uccle là địa danh ở Bỉ) - được lai tạo vào đầu thế kỷ 20 từ những con gà nhỏ, có lông ở chân vốn xuất hiện hàng trăm năm trước trên toàn cõi châu Âu. Trên thực tế, những con gà như vậy từng được Aldrovani mô tả vào đầu thế kỷ thứ 17 trong cuốn “Ornithologica”. Trong đó, Aldrovani phát biểu rằng gà trống có cổ và lưng màu nâu, cánh đen và ngực đen điểm đốm trắng, phần sau với đuôi trắng, mồng hoa (rosecomb) nhỏ và chân vàng với 5 ngón. Dẫu đặc điểm chân vàng 5 ngón không trùng với hình minh họa, những đặc điểm khác đều có liên quan mật thiết đến tổ tiên ban đầu của giống gà tre râu d’uccle. Gà chân lông được mô tả bởi Aldrovani. Từ thời đó chúng ta đã có thể tìm thấy mọi bằng chứng về tổ tiên của giống gà tre râu d’uccle. Vài bằng chứng đáng chú ý: một bức vẽ của Albert Cuyp (1620 – 1691) thể hiện một con gà tre bốt (booted bantam - gọi nôm na la đi ủng, đi bốt) mái. Họa sĩ người Anh Albin vẽ những con gà bốt trông giống như những con mà chúng ta biết ngày nay. Cũng có một mô tả về những con gà nhạn rất nhỏ với lông chân trong “Sách về gia cầm” của Tegetmeyer từ năm 1866. Có một ghi nhận về những con “gà tre nhạn đi bốt” tham gia triển lãm Crystal Palace ở Luân Đôn vào năm 1833. Gà tre d’uccle và everberg, vẽ bởi Delin vào năm 1950. Hugo du Roi, chuyên gia gà người Đức (cái tên tiết lộ gốc gác Pháp của ông), trưng bày 5 cặp “millefleur”(“vạn hoa”) tại Triển lãm quốc gia Đức vào năm 1893. Entwistle viết trong quyển sách “Gà tre” từ năm 1894 rằng ở nước Anh, người ta đã lai tạo giống gà tre nhạn bốt. Hàng chục những phát biểu như vậy xuất hiện trong các sách về gia cầm; tôi chỉ đưa ra một vài ví dụ. Từ đầu thế kỷ 20, những nhà lai tạo bắt đầu tuyển chọn những con gà dễ thương này dựa vào các đặc điểm vốn có của chúng. Gà tre râu d’uccle millefluer ở Hà Lan, 1990. Sự hình thành giống gà tre râu barbu d’uccle Vào năm 1910, có 5 giống gà chỉ khác nhau đôi chút. Người Hà Lan lai giống “sabelpoot krielen” mà ban đầu chúng không có râu, mặc dù vào năm 1910 họ đã nhập giống gà râu từ Bỉ và kể từ đó, gà có râu hay không đều được công nhận. Người Đức tạo ra giống “federfussiges zwerghuhn”, cũng có râu hoặc không râu và chỉ khác giống gà sabelpoot Hà Lan đôi chút. Một giống gà rất giống nữa là “boot bantam” (gà tre bốt) do người Anh lai tạo. Người Mỹ cũng chẳng chịu kém cạnh. Họ lấy cả gà tre râu d’uccle từ Bỉ lẫn gà tre bốt từ Anh và tạo ra giống gà tre bốt millefleur; giống gà trung gian giữa sabelpoot và d’uccle. Một cặp millefleur của tác giả. Michel van Gelder, một người Hà Lan giàu có sống ở Brussels, có một ý tưởng trước mắt. Ông muốn một con gà chân ngắn và mập mạp với lưng ngắn và bộ râu rậm. Hay nói cách khác, một con gà râu antwerp, nhưng chân có lông và mồng lá. Ông trưng bày giống gà mới này lần đầu vào năm 1905. Frans Smets bắt đầu lai tạo biến thể chuối xám vàng (yellow birchen). Dáng đầu của một con gà râu d’uccle chuối xám vàng (yellow birchen). Phải nói rằng van Gelder có khả năng ấp và nuôi dưỡng trên một ngàn con gà mỗi năm và đã từng làm; nhờ vậy ông có rất nhiều gà để lựa chọn. M. van Gelder được Robert Pauwels hỗ trợ và Louis van der Snickt tư vấn cho chương trình lai tạo của ông, người Bỉ nổi tiếng trong việc phát triển mọi thứ từ các giống chó cho đến gia cầm. Ý tưởng gốc của van Gelder là tạo ra giống gà tre râu chân lông antwerp. Ông tìm kiếm gà tre chân lông phù hợp ở khắp nơi, thậm chí đến cả Rome. Ông cũng may mắn kiếm được cả tá gà tre chân lông, ít nhiều đều có râu từ bộ sưu tập của gia đình Verstraete. Số gà được chia sẻ giữa ông với người bạn Robert Pauwels. Bắt đầu bằng cách lai giữa gà râu antwerp với gà tre chân lông, tiếp đó là quá trình lai cận huyết nghiêm ngặt, van Gelder đã thành công trong việc tạo ra dạng gà râu antwerp với chân rậm lông và mồng lá. Việc tại sao Van Gelder không chọn loại mồng hoa (rosecomb) hãy còn là câu hỏi với chúng ta sau nhiều năm trời; chỉ biết sau cùng ông nhắm đến việc lai tạo giống gà tre râu antwerp với chân lông. Và nếu chọn kiểu mồng hoa thì việc đó sẽ giúp ông thoát khỏi những thắc mắc dai dẳng. Dẫu sao thì giống gà tre râu d’uccle cũng đã ra đời. Một con gà mái xanh đang nằm ổ. Xuất hiện các biến thể d’uccle Vào năm 1950, L. van der Snickt và M. van Gelder viếng thăm triển lãm Crystal Palace nổi tiếng ở Luân Đôn và mua một số gà tre bốt từ Entwistle. Một số con có râu và gốc gác từ Bỉ; những con khác không râu và gốc gác từ Hà Lan. Với gia sản mới này, van Gelder đã thành công trong việc tạo ra hàng loạt biến thể màu mới cho giống gà râu của mình trong không đầy 4 năm. Đầu tiên là biến thể “millefleur” (“vạn hoa”), nhưng từ năm 1906 ông cũng trưng bày các màu trắng, đen và cú vằn (cuckoo). Tại Hội chợ Quốc tế ở Brussels vào năm 1909, C.S van Gink, một họa sĩ và chuyên gia về gia cầm nổi tiếng người Hà Lan đã kết tội van Gelder lai giống gà sabelpoot của Hà Lan với đặc điểm râu chỉ để gọi nó là “giống gà Bỉ”. Những điều như thế này làm vẩn đục thú chơi, hơn nữa chính người Hà Lan đã nhập gà d’uccle để tạo ra gà sabelpoot râu. Gà râu d’uccle phát triển nhưng không bao giờ phổ biến như gà râu antwerp, có lẽ bởi vì những nước láng giềng cũng có biến thể tương tự. Dẫu vậy nó hết sức được chào đón ở Anh. Sau năm 1912, nó trở nên phổ biến hơn so với gà bốt anh và sau Thế chiến I, “Câu lạc bộ gà tre Bỉ” được thành lập tại Anh và vẫn còn tồn tại đến ngày nay, trưng bày vô số con gà râu d’uccle hàng đỉnh! Sau Thế chiến II, giống gà thoái trào ở Bỉ, mãi đến tận năm 1969, “Câu lạc bộ barbu d’uccle” mới được thành lập với tiêu chí phục hồi sự phổ biến của giống gà. Hiện tại, còn có một câu lạc bộ đặc biệt nữa “De Baardjes” (The Beardeds) với tiêu chí cải tiến ba giống gà râu của Bỉ kể cả các biến thể của chúng nữa. Một con gà mái tơ màu sứ của Ben Verhoork (Hà Lan) tại Triển lãm Avicorni 2007. Cận cảnh màu sứ và hoa văn. Biến thể màu này thường được lai với millefleur (bông) mà nó có thể tạo ra màu lavender trên cánh chậu của gà trống. Đời F1 có màu millefleur nhưng mang gien lavender. Màu nền dường như nhạt hơn, bởi vậy những nhà lai tạo kinh nghiệm có thể dễ dàng nhận ra những con mang gien lavender. Biến thể màu Ở Bỉ, giống gà này được công nhận có hơn 20 biến thể màu mặc dầu hầu hết đều có dạng “millefleur” - với màu nền đậm hơn so với sabelpoot – và dạng màu sứ (procelain). Những biến thể màu khác tương đối hiếm. Vào năm 1969, chúng tôi bắt đầu lai màu sứ trắng-son (cổ màu golden); thực tế đó là millefleur mà màu đen được thay thế bằng màu trắng. Biến thể này có màu sắc độc đáo và xuất hiện với tỷ lệ rất nhỏ. Chúng tôi khuyên bạn nên lai với millefluer, bởi màu trắng có thể lấn lướt màu nền golden red. Chúng tôi cũng lai màu sứ với màu nhạn, kết quả làm xuất hiện màu lavender, mà chỉ bao gồm hai màu isabelline (xám-vàng nhạt) và trắng. Biến thể màu này không ổn định và không được chuộng. Màu sứ trắng son tại trại của Ben Verhoork (Hà Lan). Cận cảnh biến thể màu sứ trắng son. Khi màu nền son/vàng trở nên quá nhạt, Ben lại lai với millefleur. Có lẽ d’uccle màu cút (quail) được nhập khẩu từ Anh, sau này chúng ta không thấy nhiều ở đây nữa, nhưng lại thấy trong các triển lãm tại Anh. Biến thể màu cút làm giàu cho giống gà Bỉ, đặc biệt bởi vì nguồn gốc của màu này vốn từ các giống gà Bỉ, ngoại trừ gà tre Hà Lan (dutch bantam) cũng công nhận màu cút. Gà tre râu màu cút tại trang trại của Frans Smets (Bỉ). Gà trống màu cút & cút xanh. Đặc điểm phân loại Vào đầu thế kỷ 20, giống gà d’uccle được đặt một cái tên rất lãng mạn “fleur vivante de nos jardins” (nghĩa là “những bông hoa di động trong vườn”); cái tên cho thấy giá trị của chúng. Như đề cập ở trên, nguyên nhân khiến giống gà xinh đẹp này kém phổ biến – theo chúng tôi - là bởi sự cạnh tranh của giống gà barbu d’antwerp ở Bỉ cũng như những giống gà tương tự khác ở các nước láng giềng. Tuy nhiên, việc đánh giá – không phải lúc nào cũng ổn định – cũng là một trong những nguyên nhân. Không muốn ra vẻ “ta đây”, chúng tôi chỉ xin được đưa ra một nguyên tắc chủ yếu để phân biệt hai giống gà như sau: nếu kẻ một đường thẳng giữa hai chân, nhìn từ mặt bên. Với sabelpoot bạn sẽ thấy một hình ảnh rất hài hòa và cân đối, với một nửa nằm phía trước và một nửa nằm phía sau. Nhưng ở gà d’uccle lại khác: khoảng 60% nằm phía trước còn 40% nằm phía sau. Hơn nữa, barbu d’uccle có vẻ nhỏ nhắn và thấp hơn. Ba thùy râu rất đầy đặn và hướng về phía sau để kết hợp với lông bờm cong – mà chúng ta gọi là “boule” (“trái banh”). Thời trước người ta thường gọi đây là “đầu cú” (tête de hibou). Hình phân biệt sự khác nhau giữa hai giống gà, đặc biệt là cái lưng dài ở sabelpoot. Bên trái là gà tre râu d’uccle do Delin vẽ, bên phải là gà sabelpoot do Van Gink vẽ. Phân giống Có một phiên bản gà d’uccle gọi là barbu de’everberg. Phân giống gà này tương tự như d’uccle về mọi khía cạnh nhưng hoàn toàn không có lông đuôi. Phiên bản này biến mất ngay sau Thế chiến II nhưng được tái tạo vào năm 1970. Cho đến tận ngày nay, rất ít người chuộng phiên bản này. Gà mẹ millefleur với gà con millefleur và sứ. Một cặp d’uccle sứ với bầy con. Mặc dù có râu nhưng gà trống vẫn lộ tích, có lẽ được lai với sabelpoot. Bông (mottled) là một biến thể sẫm màu của millefleur. (Hình đen trắng một con gà tre râu d’uccle millefleur trên tạp chí SBHD tháng 3 năm 2003). Do vậy hai biến thể màu này có quan hệ rất gần gũi. Chăm sóc Để kết thúc, tôi xin nói rằng giống barbu d’ucccle đẻ tương đối tốt, trứng màu trắng nặng khoảng 35 gram. Gà mái có xu hướng nằm ổ và chăm con tốt. Giống gà không quá yếu ớt, mặc dù nên nhốt trong chuồng có mái, nền lót cát (khô ráo). Chạc có đường kính tối thiểu 5 cm và không đặt cao quá sàn 25 cm mặc dù chúng bay rất giỏi. Để tham khảo thông tin về tiêu chuẩn, mỗi nước đều có tiêu chuẩn riêng, hãy tìm kiếm bản Tiêu chuẩn lưu hành ở nước bạn. Qua bài viết, tôi hy vọng sẽ khiến bạn yêu thích giống gà xinh đẹp này, giống mà tôi đã lai tạo trong suốt 58 năm qua. Gà bông tại trang trại của Ben Verhoork. Gà mái tơ millefleur của Ben Verhoork. Giới thiệu website: Vereniging ter Promotie van Belgische Neerhofdieren: http://users.telenet.be/jaak.rousseau/ (có cả tiếng Anh) The British Belgian Bearded Bantam Club: http://www.jatman.co.uk/belgians/ The Dutch Rare Belgium Bantam Breeders’ Club: http://www.zobk.nl/ (có cả tiếng Anh) The Belgian bantam Club of Australia: http://users.tpg.com.au/channan/index.html
