Thả gà F. R. Glover – Trích “Glover Breeder’s and Cocker’s Guide” (1915) Có hàng trăm bộ luật đá trường khác nhau. Tôi không thể liệt kê tất cả ra đây. Bạn nên mang bên mình một bản thu nhỏ. Tìm hiểu cặn kẽ các điều khoản của luật trường bằng không nài địch sẽ tận dụng sự ngờ nghệch của bạn. Nếu bạn không rành bất kỳ bộ luật nào mà lại có dòng gà hay, gan lỳ, thì hãy giao trước “chỉ khi gà chết hoặc chạy mới tính thua”. Theo thỏa thuận này, chính con gà quyết định sự thắng thua chứ không phải là kỹ năng của nài. Hãy tự thả gà của bạn. Bằng không bạn có thể thua độ vì mánh lới chứ không vì con gà. Nài có thể bẻ chân gà hoặc làm nó bị thương một cách dễ dàng. Hãy đừng để người mà bạn không tuyệt đối tin tưởng bồng gà trước trận đấu, và luôn đặt gà trong tầm quan sát sau khi đến trường. Có thể một vài người xấu, thậm chí không liên quan gì đến phe địch, muốn bạn thua và lén lút giở trò với bạn. Hãy bình tĩnh. Khi cho gà cắn mổ, bồng nó trên cánh tay trái và giữ để nó không đập cánh và mất sức trước khi thả. Tay phải giữ chân và cẩn thận để cựa không đâm vào tay. Hãy để gà địch mổ gà nhà vì nó sẽ nổi khùng và ngay lập tức trả đũa khi được thả. Khi có hiệu lệnh, đặt gà đứng đều trên hai chân hướng về phía gà địch. Nài giỏi là người nhanh tay lẹ mắt, bởi đó là điều quan trọng nhất trong việc tận dụng lợi thế dựa trên luật trường. Kiểm tra cựa phe địch xem có hợp lệ không. Cố gắng buông gà trước khi nghe lệnh thả và sẵn sàng bắt gà một khi bị dính. Nếu gà bạn đâm dính vào gà địch thì để nài địch gỡ. Trong trường hợp này, bạn phải giữ chân gà mình, càng thấp càng tốt đề phòng gà địch vặn chân gà mình. Nếu gà địch đâm dính vào gà nhà thì bạn phải tự gỡ cựa. Luôn thả gà đàng hoàng. Không ai có thể thắng một cách thuyết phục nếu chăm chăm tìm cách lừa đối phương. Nài đểu không chỉ bị xử thua độ mà còn bị làng gà tẩy chay. Nếu gà bạn té ngửa và cần nghỉ ngơi thì cứ để nó nằm đó, bởi ở tư thế này, nó khó bị đâm mà lại dễ hạ thủ gà địch. Nếu gà bạn bị khò vì trúng cựa vào cổ, hãy thả càng nhanh càng tốt. Nếu nó bị chột, hãy giúp gà bạn nhìn thấy địch khi thả. Luôn thả gà bị tang một cách nhẹ nhàng. Việc kéo và vặn của một số nài cũng đủ khiến gà bỏ chạy. Trường hợp ngã, xoa bóp lưng nhẹ nhàng từ hông đến đuôi. Đây không phải là trường hợp mà nhiều nài cho là trật xương, mà là tổn thương trung tâm thần kinh khiến gà bị liệt chân. Vẹo cổ là một ca tương tự gây ra bởi tổn thương tủy sống và cổ bị ảnh hưởng. Một ít nước lạnh áp sau đầu cũng như việc xoa bóp nhẹ nhàng đầu và cổ đôi khi sửa được tang này. Trường hợp cựa hầu (throat cut), lấy máu bầm ra càng nhanh càng tốt để nó không tích tụ và gây nghẹt thở. Banh miệng gà, lắc đầu và cổ hoặc vuốt máu xuống diều. Nếu gà bạn gan lỳ, hãy kéo dài thời gian để gà địch nguội xuống khi nó bị tang. Nếu gà bạn bị tang nặng, khép chân trước ngực và đặt nằm ở tư thế này, và nếu gà địch tiến đến thì gà nhà ở vị trí tốt nhất để đá lông và nó cũng khó bị đâm khi đang nằm trên sàn. Nếu gà bị tang nặng và thả đâu mỏ, đừng để gà địch gác mỏ lên vai hay bờm gà mình. Điều này đem lại lợi thế cho gà địch một cách không công bằng bởi hai con phải ở tư thế “mỏ đối mỏ”.
Cựa và lắp cựa F. R. Glover – Trích “Glover Breeder’s and Cocker’s Guide” (1915) Trước khi đá, bạn nhất thiết phải có một cặp cựa tốt. Dùng cựa càng nhẹ càng tốt so với trọng lượng gà. Gà nặng cân có thể mang cựa nặng hơn so với gà nhẹ cân hay gà tơ. Có nhiều ý kiến về độ cao phù hợp của mũi cựa nhưng tôi tin rằng có đến 26% khả năng đúng như những gì mà bạn thấy ở cựa 1 ¼ inch. Độ cao của mũi cựa quan trọng hơn độ lệch [side set – tức chỉnh gai hay chỉnh ngay]. Gà đá chậm không bao giờ được đá cựa dài bất kể lối đá ra sao. Gà nạp lùa, tốc độ nên đá bằng cựa dài và gà dội bom (sparring), đá đầu, cổ nên đá bằng cựa ngắn. Tương tự, gà nạp lùa nên chỉnh cựa cao hơn so với gà dội bom, gọng cũng cong hơn. Chẳng có bí mật nào trong việc lắp cựa. Hãy bình tĩnh và tranh thủ thời gian. Khi lắp cựa, dùng một mảnh da chắc, cắt khoảng 2 inch vuông và lỗ ½ inch chính giữa. Tròng lên gốc cựa xương và quấn chặt xung quanh chân. Kế đó, quấn sợi dây da hẹp, dài độ 1 ½ inch xung quanh gốc cựa xương cho đến khi đế cựa lắp vừa khít, và đảm bảo rằng nó cũng vừa khít với chân khi áp vào tấm da đầu tiên. Với chỉ sáp dài 2.5 foot (76 cm) cột cựa chặt ở bên trên và bên dưới đế và đảm bảo rằng chân gà không bị đơ. Để nó đi lại và xem có đứng vững chãi và cử động các ngón chân một cách thoải mái hay không. Khi lắp cựa, bạn phải vận dụng cảm quan chung một cách tối đa bởi không con con nào giống con nào, nhưng bạn có thể áp dụng nguyên tắc sau đây để có kết quả tốt. Cựa 1 ¼ inch (3.2 cm), chân trái chỉnh theo mép trong của sợi gân (inside line of leader), chân phải chỉnh theo mép ngoài của sợi gân (outside line of leader). Cựa 1 ½ inch (3.8 cm), chân trái chỉnh giữa chân (center of leg), chân phải chỉnh theo mép ngoài của chân (outside of leg) [có lẽ tính tại gối]. Cựa 2 ¼ inch (5.7 cm), chân trái chỉnh theo mép sau của gối (back edge of knee joint), chân phải chỉnh ra sau gối (back of knee joint). Với cặp cựa tốt được chỉnh theo lối này, lúc nào bạn cũng có quyền mong đợi tiền độ chảy vào túi. Cựa càng dài thì càng phải chỉnh ngay (farther). Để xác định sợi gân gối, hãy kéo ngón thới và bạn sẽ thấy sợi gân trồi lên sụt xuống tại gối. Cột cựa chắc chắn nhưng cẩn thận không cột quá chặt làm đơ cẳng gà. Điều này khiến các ngón bị quắp và không thể điều khiển như ý. Bạn nên thả cho gà vận động sau khi lắp cựa để nó làm quen với cựa vừa được lắp. Để lắp cựa chân trơn (slip-leg), bạn cần một miếng sáp đánh giày (shoemake’s wax) và một đoạn băng keo dài 18 inch. Nặn miếng sáp theo hình dạng gốc cựa và đặt vào đúng vị trí. Cột chặt bằng băng keo dính và lắp cựa theo cách tương tự. Cách này sẽ cho kết quả tốt.
Chăm sóc gà sau trận đấu F. R. Glover – Trích “Glover Breeder’s and Cocker’s Guide” (1915) Gà sau trận đấu, nếu bị tang nặng, thường bị sốt, miệng lở loét và sẽ trở thành tàn phế hoặc chết, trừ phi chúng được chăm sóc một cách thích hợp. Ngay sau trận đấu, bạn cho gà ăn một chén bánh mì và sữa gầy, nếu bạn không kiếm được sữa gầy thì sử dụng sữa hộp (sweet milk) cũng được nhưng sữa gầy tốt hơn nhiều. Nó sẽ giảm sốt và làm dịu toàn bộ cơ thể và là thứ tốt nhất mà bạn có thể làm cho gà bất kể bạn có gì trong tay. Vết thương của nó nên được bôi bằng thuốc mỡ (ointment) dành riêng vào mục đích này và đặc biệt hạp với da thịt của gà, nhưng nếu loại mỡ như vậy không có sẵn, thì hãy rửa vết thương và bôi dầu vaseline hay nhựa thông và dầu ô-liu (sweet oil), hai phần bằng nhau. Mỗi sư kê phải đến bên sới để chuẩn bị chăm sóc từng con khi nó ra khỏi sới. Sau khi nó cống hiến sinh mạng cho tiền bạc của bạn thì bạn chẳng thể không hết lòng với nó sau đó. Nếu gà bị gãy chân, gắn nó lại như cũ và với thanh gỗ mỏng, rộng bằng chân, nẹp hai bên để quấn băng. Khi bạn quấn băng, rắc một lớp mỏng bột thạch cao và rảy nước lên băng để làm ướt, rồi quấn vào. Cột chặt nhưng không thắt chân. Quấn lớp băng dày hơn đè lên lớp băng này và trong một lúc, thạch cao sẽ cứng lại và bạn có thể gỡ bỏ lớp băng dày. Để yên lớp băng bên trong cho đến khi chân lành hẳn. Cánh gãy có thể được điều trị giống như chân gãy. Lông bị nhổ khỏi nơi cánh gãy và thông thường không thể dùng nẹp (splint) nhưng sau khi quấn băng nhúng thạch cao, cánh sẽ bó vào thân ở vị trí tự nhiên và nên để yên cho đến khi lành hẳn. Gà bị lở loét trong miệng hoặc được điều trị bằng thuốc chống lở hoặc cắt bỏ và chấm vết thương vào nhôm và lưu huỳnh cháy. Trống bị mù tạm thời nên được gội đầu thường xuyên bằng nước lạnh. Thỉnh thoảng thêm chút muối cũng chẳng hại gì.
