Tép cảnh nước ngọt thế hệ mới

Tép cảnh nước ngọt thế hệ mới
Chris Lukhaup - www.practicalfishkeeping.co.uk

Chris Lukhaup tổng duyệt các biến thể tép đời mới như Panda, King Kong và Red Ruby vốn đang tràn vào thế giới tép cảnh nước ngọt như là một cơn bão dữ dội.


Tép Panda tương tự với tép ong đen nhưng màu đen đậm hơn nhiều (King Kong là biến thể mà màu đen hầu như lan toàn thân).

Những con tép nước ngọt đầu tiên xuất hiện trong hồ cảnh ở khắp nơi trên thế giới vài năm gần đây, làm dấy lên và thúc đẩy một xu hướng chơi mới. Từ đó, những loài động vật không xương sống có nguồn gốc nước ngọt như tôm càng (crayfish), ốc, cua và trên tất cả là tép đã chiếm được tình cảm của nhiều người chơi cá.

Nhà vua không ngai của xu hướng này, loài có tên tép crystal* (Crystal Red) Caridina cf. cantonensis, hiện vẫn chưa được mô tả về mặt khoa học. Tuy nhiên, có nhiều lý do để tin rằng đây là một loài riêng biệt.

Dạng gốc của loài tép này xuất xứ từ Tân Giới (New Territories), Hồng Kông nhưng chỉ một số người biết địa điểm chính xác – lý do là để bảo vệ quyền lợi kinh tế của những nhà khai thác địa phương trước bất kỳ đối thủ cạnh tranh khai thác và vận chuyển loài tép này ở khắp nơi trên thế giới.



Thời điểm hiện tại, sự hâm mộ cuồng nhiệt đang bao trùm loài này – cũng tương tự những gì từng xảy ra với cá bảy màu. Có những cuốn sách viết riêng về tép crystal, tiệm chuyên bán tép crystal và nhiều trang web được lập riêng cho loài sinh vật tuyệt diệu này. Các nhà lai tạo và người chơi tép ở Đông Nam Á, Nhật Bản và châu Âu chi hàng đống tiền cho thú đam mê tép - đặc biệt nếu đấy là một biến thể tép mới lạ.

Đó là tép ong đỏ* (Red Bee) từ Nhật Bản, tép Black Tiger từ Đức hay tép King Kong (King Kong Bee) từ Đài Loan, chúng hiện là những biến thể bắt buộc “phải có” bằng bất cứ giá nào đối với nhiều nhà lai tạo.

Giá cả trên trời
Chẳng hạn, tép ong đỏ được chia làm nhiều hạng với chất lượng khác nhau và những cá thể chất lượng cao được biết có thể đạt giá trên trời, đến 9.000 euro (tức 8.300 bảng) mỗi con.

Hầu hết người chơi cá phải đối mặt với một cuộc chiến cân não khi phải quyết định giữa việc mua một con tép với một chiếc xe hơi compact!

Đương nhiên, bạn luôn có thể mua tép, hy vọng thu được rất nhiều tép con và kiếm được nhiều tiền từ những con tép này. Nhưng đừng “đếm cua trong lỗ” - hay đếm tép cũng vậy - trước khi chúng nở bởi vì những con tép này có nhu cầu khá cao và thường chết một cách đột ngột sau vài ngày.

Người mới chơi không chỉ tiếc nuối cho những con tép non mà họ đặt hy vọng vào đó mà còn ở số tiền đầu tư ban đầu. Ở đây, sai lầm chung mà nhiều người chơi cá mắc phải là thiếu kiên nhẫn và không chuẩn bị đầy đủ cho nhu cầu của chúng.


Tép Blue Bolt hay siêu King Kong

Biến thể màu
Những biến thể màu mới xuất xứ từ Đài Loan tạo ra sự kinh ngạc. Những nhà lai tạo gọi chúng là tép Panda, tép King Kong, Blue Bolt (hình trên), Red Ruby hay Golden (hình dưới). Khi những con tép đầu tiên xuất hiện ở Nhật Bản và châu Âu, những tiếng rền rĩ khao khát cất lên từ các diễn đàn và các nhà lai tạo – tương tự với những gì xảy ra xung quanh tép Sulawesi cách đây không lâu.

Những biến thể mới được lai tạo từ đột biến ngẫu nhiên xuất hiện ở Đài Loan, trong hồ của một nhà lai tạo chuyên về các biến thể tép ong đỏ. Biến thể tương tự cũng xuất hiện ở Đức, nhưng cho đến nay không có ai lai tạo những biến thể xuất sắc đó.

Vì vậy, sự xuất hiện của những con tép mới đến từ Đài Loan có lẽ là vận may hoặc cả tài năng của nhà lai tạo. Hiện tại, ông đã thành công trong việc tạo ra dòng tép thuần và ổn định ở những biến thể này, từ đó đặt nền móng cho một thế hệ tép ong đỏ mới.


Tép Golden

Khi so sánh nhu cầu của những biến thể và dạng tép khác nhau, bạn sẽ nhanh chóng thấy rằng chúng gần giống nhau trên thực tế. Tuy nhiên, một số loài không khó như những loài khác và sống ổn ở độ pH cao hay nước cứng. Nhưng nếu bạn muốn lai tạo chúng một cách thành công, bạn phải luôn cung cấp thông số nước tương tự như điều kiện môi trường sống của chúng ngoài tự nhiên ở miền nam Trung Quốc, Đài Loan và Hồng Kông.

Thông số nước tương tự
Khi Andreas Karge, Werner Klotz và tôi khảo sát những môi trường này ở miền nam Trung Quốc và Hồng Kông vào năm ngoái, chúng tôi phát hiện thấy thông số nước ở các vùng đều như nhau.

Tép sống chủ yếu ở vùng nước cạn ven các con suối nhỏ, chảy chậm, nơi mà nhiệt độ khá lạnh, chỉ khoảng 16 độ C. Không phát hiện thấy độ cứng carbonate (kH) và độ dẫn điện là 12 µS khiến độ pH chỉ là 5.8.

Môi trường tự nhiên của chúng mang mọi đặc điểm của một nguồn nước mềm điển hình.

Ở hai bên bờ của những con suối rậm rạp có rêu (moss) và dương xỉ (fern), nhưng chúng tôi không thể phát hiện bất kỳ loài thủy sinh nào mọc hoàn toàn trong nước. Nền đáy có cát hay đá và một lượng tương đối lá rụng trong các vũng nước lớn. Chúng tôi phát hiện thấy đa số tép tập trung ở những vùng như vậy.

Do vậy những nhà lai tạo thành công tái lập điều kiện này, càng giống càng tốt, cho các hồ lai tạo của mình.



Đáp ứng nhu cầu
Khi viếng thăm một chi nhánh lai tạo của Đài Loan ở Trung Quốc đại lục thì tôi mới thấy được những gì diễn ra bên trong. Nhờ phỏng vấn một trong những nhà lai tạo hàng đầu người Đài Loan mà tôi có thể rút tỉa được một số bí quyết lai tạo các biến thể tép King Kong, Panda và Red Ruby.

Tại trại, lớp đáy bao gồm đa phần là các viên đất sét nung mà không dùng đất nhờ vậy chất lượng nước không bị ảnh hưởng. Nước rất mềm, độ pH hơi a-xít cho đến trung hòa.

Lớp đáy không được trải trực tiếp lên đáy hồ, thay vào đó được trải bên trên một bộ lọc đáy (undergravel filter) hút bởi một máy bơm mạnh - nối với bộ lọc ngoài, hay kết hợp với một bộ lọc khí (sponge filter).

Hệ thống này được thiết kế và thử nghiệm ở Nhật Bản và giảm được tải hữu cơ nhằm hạn chế mật độ vi khuẩn càng thấp càng tốt.

Không hồ nào mà tôi thấy được nuôi quá nhiều hay nhỏ hơn 80 lít, bởi vì hồ càng lớn thì càng dễ duy trì tính ổn định.

Ở bên ngoài, bạn thường thấy những hồ lai tạo quá nhỏ với lớp nền quá mỏng nơi mà thức ăn và phân nằm lẫn lộn và vì vậy, có một nguy cơ tiềm tàng, đặc biệt là với những con tép bột (shrimplet).



Tép non cũng cần môi trường thật ổn định và di chuyển quanh quẩn ở một vùng nhỏ, nhưng nếu mật độ vi khuẩn cao hoặc có một túi yếm khí ngay tại vị trí của chúng thì hầu hết những con tép non có lẽ không qua khỏi.

Những nhà lai tạo nổi tiếng, những người không dùng bộ lọc đáy phải làm vệ sinh đáy hồ hai lần mỗi tuần.

Một yếu tố quan trọng nữa để lai tạo thành công dường như là sục khí tốt.

Nhiều loài tép chịu đựng kém khi nhiệt độ tăng đột ngột – tép bột “lên đường” trước tiên. Tuy nhiên, nhiệt độ giảm dường như không ảnh hưởng gì. Lưu ý điều này khi bạn vớt tép để thả vào hồ khác.

Điều cũng cực kỳ quan trọng là giúp chúng thích nghi với thông số nước mới một cách thật chậm rãi và từng bước nhỏ sau một thời gian dài, dường như là bí quyết để thành công.

Để lai tạo tép King Kong và những loài khác, độ dẫn phải là 200 microsiemens/cm và độ pH từ 6.4 đến 6.9. Nhiệt độ để lai tạo phải từ 22-24 độ C nhưng chúng có thể sống vô tư ở tầm thấp hơn từ 17-22 độ C, tương tự như nhiệt độ ngoài môi trường tự nhiên.

Hầu như tất cả các hồ lai tạo được trồng rất ít cây thủy sinh, đa phần là rêu (moss) hay một số rong mái chèo Vallisneria. Các hồ còn có cả những mẩu lũa nhỏ để tép ăn tảo bám trên đó.

Biến thể màu mới được nuôi chung với những biến thể màu đã biết khác ở chung một hồ. Nhà lai tạo tiết lộ rằng ông không lai King Kong với King Kong, dẫu đó là cách phổ biến, mà lai chúng với tép ong đỏ Red Bee. Các nhà lai tạo tuyên bố rằng cách này đem lại kết quả ổn định hơn.


Tép Wine Red tương tự như tép Red Bee nhưng tông đỏ sậm hơn, như màu rượu vang (Ruby Red là biến thể mà màu đỏ vang hầu như lan toàn thân).

Tôi tìm kiếm những biến thể màu mới trong số những con tép non trong các hồ. Chỉ có một số ít tép Panda và King Kong trong một số lượng lớn tép non, mà đa phần là tép ong đỏ bình thường cùng với một số Red Ruby và vài con Blue Bolt hay còn gọi là siêu King Kong (Extreme King Kong).

Lựa màu…
Ở Đài Loan cũng như những quốc gia Đông Nam Á khác, tép với tỷ lệ đen cao chẳng hạn Black Diamond hay siêu King Kong được săn lùng rất dữ.

Tuy nhiên, người chơi tép ở châu Âu dường như chuộng những cá thể có màu trắng. Ở Nhật Bản, biến thể Black Tiger của người Đức được đánh giá cao hơn nhiều so với các biến thể Red Ruby, King Kong, Panda hay Blue Bolt.

Ghi chú (vnrd)
* Theo ngữ cảnh của bài viết này, chúng ta phân biệt Crystal Red Shrimp (CRS)=tép crystal với Red Bee Shrimp (RBS)=tép ong đỏ. Nhà lai tạo người Nhật Hisayasu Suzuki đã phát hiện một số cá thể đột biến trong bầy tép ong đen (Black Bee Shrimp/Crystal Black Shrimp – BBS/CBS) và lai tuyển chọn các cá thể này cho ra các biến thể màu mới như đỏ=tép crystal (CRS), sọc đỏ-trắng=tép ong đỏ (RBS) và tuyền trắng. Trong các bài viết khác, người ta thường gọi chung tất cả các biến thể màu này là Crystal Red Shrimp (tép crystal/tép ong đỏ).

* Wine Red và Red Ruby


* King Kong


* Black Tiger


Xếp hạng tép ong đỏ
Sinh sản ở tép nước ngọt
Nuôi tôm quạt
Tép cherry đỏ