Lai dòng Dr. Charles Everett & Craig Russell - http://ultimatefowl.wordpress.com Nghiên cứu của cá nhân tôi về vấn đề lai tạo đã khiến tôi bắt đầu tập hợp và tuyển chọn các bài viết và sách vở của những sư kê thời trước; họ đã bảo tồn hàng loạt giống gà khác nhau trong hàng trăm, thậm chí hàng ngàn năm. Trong thời gian đó, họ đã duy trì kiểu dáng và sức sống (type and vigor) ở mức độ không gì sánh nổi. Tôi tin rằng phương pháp lai tạo của họ cần được các nhà bảo tồn đương đại khảo sát một cách cặn kẽ để áp dụng. Tuy nhiên, tôi xin bổ sung rằng bài viết này không có ý ủng hộ hay phản đối trò chọi gà; cũng như hiểu sai ý họ ở bất kỳ khía cạnh nào. Thay vào đó là sự khâm phục từ tận đáy lòng đối với những người đã hoàn thiện nghệ thuật lai tạo gà. Hơn nữa tôi tin rằng nhà bảo tồn đương đại có thể học hỏi từ những kỹ thuật lai tạo của các sư kê nhiều hơn là từ những sách vở về lai tạo gia cầm thương mại (Lưu ý: điều này không có nghĩa rằng bạn phải luôn tuyển chọn theo kiểu dáng và sức sống bất kể phương pháp lai tạo nào được áp dụng. Sư kê Tan Bark phát biểu “lai tạo giỏi chẳng qua là vấn đề tuyển chọn gà giống một cách khôn khéo… (Tan Bark, Game Chickens and How to Breed Them, 1964, p. 27). Điều mà các cựu sư kê tìm kiếm là độ trội (prepotency). Họ mong muốn có thể dự đoán với độ chính xác tương đối kết quả của bất kỳ bầy lai nhất định nào. Vì lẽ đó, chẳng sư kê giỏi giang nào cứ mãi áp dụng phương pháp pha (out-and-out). Công nhận cũng có lúc họ pha, nhưng rất cẩn trọng. Ghi chép của họ luôn chỉ ra rằng mỗi khi pha, họ luôn sử dụng cùng một dòng gà mà họ mong cải thiện [lai dựa]. Dĩ nhiên, họ tìm kiếm gan lỳ (gameness), nhưng bằng việc áp dụng phương pháp của họ, các nhà lai tạo có thể cản theo kiểu dáng, tỷ lệ thụ tinh, sản lượng trứng .v.v. Phương pháp đầu tiên mà tôi giới thiệu được áp dụng bởi William Morgan, cho dòng gà Morgan Whitehackle danh tiếng, và một số sư kê người Anh khác. Đó là hình thức lai tạo được gọi là “3 về và 1 đi” (3 times in and once out). Phương pháp này được áp dụng để tạo ra, theo thuật ngữ của các sư kê, “dòng thuần” (pure strain). Sơ đồ dưới đây sẽ giải thích cách mà phương pháp này hoạt động. Đời thứ 1: Mái-----------------------------------Trống ½ mái ½ trống [cản về trống và mái gốc] Đời thứ 2: Mái với trống con-----------------------------------Trống với mái con ¾ mái ¾ trống [cản về trống và mái gốc] Đời thứ 3: Mái với trống cháu-----------------------------------Trống với mái cháu 7/8 mái 7/8 trống [cản về trống và mái gốc] Đời thứ 4: Mái với trống chắt-----------------------------------Trống với mái chắt 15/16 mái 15/16 trống [cản với nhau, tức đi khỏi trống và mái gốc] Bây giờ ở đời thứ 5, bạn cản 15/16 mái với 15/16 trống. Rồi tuyển chọn mái và trống [con] tốt nhất để làm lại từ đầu (Narragansett, The Gamecock, 1985, pp. 44-45). Tác giả C. A. Finsterbusch cũng đề nghị cách thức lai tạo tương tự trong cuốn sách nổi tiếng của ông Cockfighting All Over the World, p. 152—153. Nếu được tuyển chọn để tiếp tục lai dòng (line breeding), thì những con này được gọi là “gà giống” (seed stock). Gà giống không bao giờ được đem đá trường. Thay vào đó, chúng được pha với những dòng gà khác để tạo ra “gà đá trường” (battle cock). Gà đá trường không bao giờ được sử dụng trong chuống giống [tức lai tạo] nếu áp dụng phương pháp này. Hoặc vào lúc này, bạn chọn từ 3 đến 5 mái tốt nhất và bắt đầu phương pháp lai bổn (clan mating). Alva Campbell, người tạo ra dòng “Campbell Blue Boone” vào những năm đầu của thế kỷ 20, lai dòng những mái tốt nhất của mình với một trống có tên “Daniel Boone” trong 11 năm liên tục (Histories of Game Strains, Grit and Steel, no date given, p.26). D. H. Pierce tuyên bố dòng “Wisconsin Red Shuffler” của mình được lai dòng trong 35 năm trời mà không hề suy giảm sức sống và gan lỳ (Histories of Game Strains, Grit and Steel, no date given, p. 20). Làm thế nào họ đạt thành tựu này khi mà rất nhiều sách vở hiện đại về di truyền gia cầm đều cho rằng điều đó là không thể? Tôi đã phát hiện ra một loạt đáp án chủ chốt: Thứ nhất, “một cận huyết gia (inbreeder) chỉ cản những cá thể… giàu sức sống nhất của mình” (Tan Bark, Game Chickens, 1964, p. 28). Thứ hai, họ thanh lọc một cách gắt gao. Thứ ba, trong bất kỳ hình thức lai dòng nào, sự trẻ trung của gà giống là vô cùng quan trọng. Thứ tư, họ thường duy trì một bầy lai (một trống với một mái) trong từ 4 đến 5 năm. Do đó trong 20 năm, có khả năng họ chỉ cản ra 4 hay 5 thế hệ khác nhau. Khi sư kê phát hiện ra một trống và mái tạo ra chiến kê ăn độ ngoài trường đấu, thì họ sẽ cản cặp gà này mãi. Thứ năm, họ ghi chép cẩn thận từng bầy lai và thường áp dụng lai đơn (single mating). Thứ sáu, họ chỉ áp dụng lai cận huyết vào bãi chăn thả khiến gà có mọi điều kiện thuận lợi để phát triển thể chất và sức mạnh (Tan Bark, Game Chickens, 1964, p. 28). Sáu đáp án chủ chốt cho phép các sư kê đạt thành tựu xuất sắc về nghệ thuật lai tạo gà chọi trong hàng thế kỷ trước khi ngành di truyền học hiện đại xuất hiện. Nhiều sư kê áp dụng các biến thể của phương pháp lai cuốn (rolling-mating) và lai bổn (clan-mating). Khi áp dụng phương pháp lai cuốn, họ cũng thường bổ sung các bầy lai nhánh (side mating) theo phương pháp lai dòng [nghĩa là trong khi đang lai cuốn mà té ra một cá thể xuất sắc thì lai dòng theo cá thể đó, các bầy lai ở đây gọi là bầy lai nhánh]. Khi áp dụng phương pháp lai bổn, các nhà lai tạo lớn thường giữ từ 5 đến 7 bổn (họ gọi chúng là “sân” - yard). Với lai bổn, họ thường sử dụng "bổn mái" (matriarchal) theo đề nghị của Dick Demansky. Có lúc, họ sẽ lập ra bổn hay sân “mới” gồm các chị em cùng bầy khi một mái nhất định trong bổn tạo ra những chiến kê xuất sắc. Do vậy, mái này chuyển giao độ trội vào sân mới thông qua những mái con của nó [mái xuất sắc là mái mà trống con của nó xuất sắc, tức tỷ lệ chiến thắng cao, khi đó những mái con của nó được tuyển chọn và lập thành một bổn mới]. Tương tự như các nông dân truyền thống, những người mà gia cầm chiếm một phần quan trọng trong thu nhập, phương pháp của các sư kê thường bị các chuyên gia đương đại bác bỏ. Nhưng với những nhà bảo tồn nghiêm túc và chủ bầy gà nhỏ nói chung, những phương pháp đã kiểm chứng (tried and true) của họ là cách thức chắc ăn nhất để biến việc sinh sản bình thường thành vấn đề lai tạo nghiêm túc và cải thiện bầy gà một cách có hệ thống. Điều thực sự tuyệt vời trong chăn nuôi gà đó là bạn có thể lựa chọn phương pháp lai tạo riêng để tạo ra “dòng gà” riêng của mình. Vâng, bạn có thể thử nghiệm! Bất kể bạn cảm nhận thế nào về bộ môn chọi gà, những người thuộc về thời đại đã qua này có rất nhiều điều để dạy dỗ chúng ta. Vậy, tại sao bạn không học hỏi từ những nhà bảo tồn gốc: các sư kê? =========================================================================== Lai tạo bầy gà nhà (Don Schrider) Các phương pháp lai tạo truyền thống dành cho bầy gà nhà (Craig Russell)
