Tạp ghi Frank Shy (Narragansett) - Trích "Modern Breeding of Gamefowl" (1982) Trước khi kết luận về yêu cầu và đặc điểm của gà giống, cho phép tôi liệt kê những bài tạp ghi về cùng chủ đề được cóp nhặt trong hơn 40 năm qua. Trong thời gian đó, mỗi khi đọc, nghe hay trải nghiệm bất kỳ điều gì mà tôi thấy có giá trị, tôi đều ghi vào “sách gà” của mình. Những ghi chú này không theo lớp lang đặc biệt nào, tôi chỉ liệt kê theo nguyên văn. Nhiều số trong đó đã được bàn ở trên. Nhưng nếu có lập lại cũng không hại gì. Có thể đối với bạn, cách trình bày của người khác dễ hiểu hơn cách của tôi. “Kích thước của lừa cái quyết định kích thước của lừa con”. “Nền tảng di truyền của một cá thể được phân thành những tính trạng, mỗi cái đều được di truyền một cách độc lập” (Mendel). Nói cách khác, một con gà có thể thừa hưởng màu sắc của trống cha, nhưng những đặc điểm khác có thể được thừa hưởng từ mái mẹ. “Rất tệ khi cản cận huyết (quan hệ gần) (cosanguinous) nếu cả hai cá thể đều mang cùng tính trạng không mong muốn. Tương tự, sẽ rất tệ khi cản dị huyết nếu cả hai cá thể đều có cùng dị tật”. Khi bạn kết hợp những tính trạng tương tự, dẫu cha mẹ có cận huyết hay không, bạn sẽ củng cố những tính trạng đó ở gà. “Môi trường đóng một vai trò sống còn”. “Không phải danh tiếng cách nay 50 năm, 10 năm, hay 5 năm mà hiện tại mới là đáng kể. Gà hay có thể bị cản kém đi và gà trung bình có thể được cản hay hơn trong khoảng thời gian ngắn một cách kinh ngạc. Đánh giá đúng đắn nhất phải được thực hiện trên mỗi bầy thành công”. “Để cản gà một cách chuyên nghiệp, nhà lai tạo phải xem chúng đá tận mắt. Ông phải có khả năng quan sát của một chuyên gia và khả năng suy luận chính xác. Từng cử động đều có ý đồ. Chỉ lai tạo những trống và mái mà từng cử động đều gần như hoàn hảo”. “Chất lượng của bầy gà hầu như được quyết định bởi cách thức mà bạn lai tạo chúng trong năm nay hơn là “ai đó” từng lai tạo chúng từ 10 hay 20 năm trước”. “Luôn giữ mái hay vốn tạo ra trống hay. Đừng tin tưởng vào trống kém gan lỳ. Sau này bạn sẽ phải hối tiếc”. “Bạn muốn có chiến kê. Chúng hóa ra toàn đồ bị thịt”. “Chỉ những gì mà dòng gà thể hiện trong các giải hàng đầu là đáng kể. Điều quan trọng là phải biết lối đâm, lối đá và kiểu hình mang lại chiến thắng của bầy gà”. “Nhiều chiến kê đá yếu lực, trên thực tế, có tim yếu”. “Hiểu chiến kê của bạn một cách tường tận và thường xuyên tiếp xúc thân mật, từ trại cho đến trường, suốt 365 ngày một năm”. “Trong lai dòng và lai cận huyết, chỉ một tính trạng xấu cũng đủ làm hỏng dòng gà, bởi bạn càng lai sâu thì khuyết tật này càng nổi bật”. “Để gia tăng kích thước, hãy lai với lứa mái tơ nở sớm (early pullet) vào tháng ba”. “Pha (cross-breed) hay lai tạp (hybrid) hầu như luôn chuyển giao những tính trạng tệ hại nhất. Những phẩm chất tốt thường là kết quả của việc pha và không thể di truyền”. Dick Deming--"nhà lai tạo bổn mái”, tập trung vào việc lai tạo, tuyển chọn và kiểm chứng mái giống. Ông cảm thấy nếu có thể thiết lập những tính trạng mong muốn ở gà mái, thì trống con sẽ luôn hay dẫu mái mẹ được cản với bất kỳ trống hay nào. “Độ trội bị chi phối bởi quan hệ hơn là tỷ lệ máu” (Hay nói cách khác, trống có thể lai dòng với tỷ lệ 15/16 nhưng nếu trống không trội mà mái lại trội, thì hậu duệ sẽ luôn là bản sao của mái). Ông nói tiếp: “Chỉ lai đơn mới có thể truy ra độ trội. Bạn chỉ phát hiện bằng cách thử và sai. Không may, chẳng còn cách nào khác. Nhưng nó vô cùng quan trọng”. “Nhiều trống và mái không bao giờ tự tái tạo được bởi chúng thiếu độ trội”. “Lai cận huyết khuếch đại và củng cố lỗi thậm chí còn mạnh hơn so với tính trạng tốt”. “Rất nhiều thời gian bị phung phí vào việc phục hồi giống hay tên dòng cũ vốn đã bị hỏng, bất khả”. “Khi tuyển chọn gà giống, hãy lưu ý đến sinh khí, sức khỏe và thể lực, không chỉ những cá thể dùng để lai tạo mà còn tổ tiên của chúng nữa. Bằng không, lai cận huyết là bất khả. Có sự khác biệt giữa sức khỏe tức thời và “sức khỏe thực sự” trong nhiều thế hệ”. “Thu thập mọi ý tưởng, rồi tự thử nghiệm dựa trên quan sát, kinh nghiệm và đánh giá của chính mình”. “Thực hành theo quan điểm của chính bạn. Nó đáng tin cậy hơn bất kỳ phương pháp nào khác”. “Đừng dựa vào những điều chắp vá mà bạn lượm lặt trong làng gà. Chúng chẳng đáng để lắng nghe và không bao giờ như vậy”. “Một cá thể hoàn hảo đáng giá 100 gà hay”. “Phải có hình dung về dạng chiến kê với lối đâm hoàn hảo. Lai tạo theo hướng đó với mái mẹ và chị em cùng bầy của nó”. “Khi sức mạnh, thể lực và sức khỏe của một dòng bắt đầu sa sút, thì gan lỳ cũng bắt đầu sa sút theo”. “Tôi thích lai dòng và lai cận huyết mái giống của mình đến một mức độ nhất định”. “Chỉ vài người có thể chiến thắng một cách thường xuyên trong nhiều năm trời. Ai trên đỉnh đều phải xuống và thậm chí xuống rất nhanh”. “Lứa gà nở vào tháng ba quý giá hơn những lứa nở vào bất kỳ thời điểm nào khác” (Anh quốc). “Luôn đưa trống và mái giống ra bãi chăn thả vào mùa thay lông”. “Giữ mái giống đói và mảnh mai vào hầu hết thời điểm trong năm. Chúng sẽ đẻ ít đi, duy trì sức sống và kéo dài tuổi thọ”. “Loại bỏ những mái đi và chạy lạch bạch như con vịt”. “Không giữ trứng của gà mái sau khi nó lên ổ (broody). Gà con sẽ yếu ớt”. “Trống tơ nở vào tháng ba và tháng tư sẽ có chân cao, da thịt săn chắc và xương cứng. Nặng cân. Gà nở muộn hơn thì ngược lại. Lùn, ngố và nhỏ con”. “Để ý những phẩm chất làm mẹ ở gà mái, và những phẩm chất làm cha ở gà trống”. “Không gì hủy hoại cơ bắp và động mạch bằng mỡ thừa và sự thiếu vận động”. “Ghép trống với mái ba ngày một lần, mỗi lần chỉ 1 giờ. Thời gian còn lại để nó tập bới trong lồng bay”. “Lai cận huyết hay lai dòng củng cố tính trạng bằng cách gia tăng cơ hội đồng hợp gien. Những cá thể này thường trội hơn so với hàng pha”. “Khi lai cận huyết hay lai dòng, tuyển chọn là cực kỳ cần thiết nhằm duy trì những tính trạng mong muốn và loại bỏ những tính trạng xấu, cả hai đều được khuếch đại bằng các phương pháp trên”. “Thành công của lai cận huyết phụ thuộc vào: (1) Nền tảng di truyền của những cá thể gốc. (2) Mức độ cận huyết. (3) Phạm vi tuyển chọn (nghĩa là, có thật nhiều cá thể để lựa chọn)” “Lai dòng thành công nhất khi nhà lai tạo có: (1) Con giống cao cấp ban đầu. (2) Một trống cha xuất sắc. (3) Số lượng mái hay đủ nhiều để kiếm được từ 3 đến 5 trống con xuất sắc từ trống cha ở trên, và nhờ vậy duy trì mức độ cận huyết thấp”. “Cản với trống mà lối đá của nó hoàn toàn đạt yêu cầu của bạn. Đừng cản với anh em của nó”. “Cản với con gái của ngựa mẹ xuất sắc. Cản với chị em của ngựa đực non xuất sắc”. “Thành tích không dựa trên nền tảng dòng giống thì chẳng nghĩa lý gì”. “Tôi có một trống roundhead thuộc về một bầy rất gan lỳ vốn sản sinh ra những trống tơ gan lỳ trong nhiều năm trời. Nhưng nó lại cho ra toàn gà rót khi cản với 3 trong số 4 mái đã kiểm chứng, chỉ biết khi lai tạo nó độ 7 hay 8 tuổi”. Hy vọng rằng những trích dẫn này sẽ có giá trị với bạn như đã từng với tôi. Trước mỗi mùa lai tạo, tôi đều ôn lại để tránh sai sót. Chẳng hạn, mới mùa này tôi bắt riêng một trống tơ xuất sắc để dành làm giống. Nó có nhiều phẩm chất xuất sắc. Nhưng mùa thay lông thật tệ hại. Đấy là dấu hiệu nội thương hay yếu kém gì đó về thể chất. Tôi bèn loại ngay. Sẽ chẳng lợi gì nếu đưa lỗi tật dù với bất kỳ mức độ nào vào dòng gà của bạn.
