Thả và sửa gà chọi (A. C. Dingwall)

***************************************************

Đây là một cuốn sách độc đáo về chủ đề thả và sửa gà chọi trong bộ môn cựa sắt. Luật trường cho phép bắt gà về mức trong một số trường hợp để sửa và thả lại sau thời gian quy định. Nếu sửa khéo thì có khi gà đang dưới cơ tỉnh lại và đá mấy chân cuối giành thắng lợi. Đây là dạng kiến thức thực tế, kinh nghiệm và truyền khẩu qua nhiều thế hệ sư kê và nài gà. Tác giả là người có công tổng hợp và đúc kết thành một tài liệu có giá trị về thú chơi.

***************************************************

​

Giới thiệu
Lẽ tự nhiên, độc giả muốn biết khả năng cũng như thẩm quyền của tôi về chủ đề này. Để bắt đầu, tôi xin nói rằng mình đã từng lai tạo, đá và thả gà trong hơn mười năm trời. Cũng trong thời gian này, tôi luôn thả gà ngoài trường và vẫn liên tục thả cho đến giờ. Trên thực tế, tôi được yêu cầu nhiều lần, ở những nơi mà bạn bè biết tiếng, thả gà dùm họ, điều thuyết phục rằng tôi chiếm được lòng tin của họ. Việc tờ “Grit & Steel” xuất bản một chương ngắn về vấn đề “thả gà” mà tôi viết trong cuốn “History of Strains” (Lịch sử các dòng gà) là một bằng chứng nữa cho thấy kinh nghiệm cũng như sự quan sát của tôi sẽ giúp ích cho độc giả. Việc “thả gà” vốn là “sở thích” của tôi và tôi luôn đặc biệt chú ý những nài gà khác trong trường đấu để phân tích hành động cũng như hiệu quả của việc sửa gà của họ. Trong khi chúng ta có hàng đống sách vở đề cập đến những chủ đề khác về gà chọi, thì lại viết rất ít về chủ đề “thả và sửa gà”. Tôi từng thực hiện một vài cuộc điều tra và thường xuyên được hỏi rằng có cuốn sách nào viết về chủ đề này không. Bởi vì tôi chưa hề thấy cuốn sách nào và chỉ đọc rải rác đây đó nên tôi sẽ cố gắng hết sức để trình bày những gì tôi biết cho các bạn mới chơi, các sư kê nghiệp dư cũng như chuyên nghiệp. Tôi xin nói rằng, ngoài kinh nghiệm đá trường của bản thân, tôi có may mắn được nghiên cứu các phương pháp của những sư kê khác tại trường đấu như Henry Wortham ở Memphis, Tennessee, Al Jacobs ở Little Rock, Arkansas, Peter Horrocks ở Cleveland, Ohaio, Bob Cullen ở Toledo, Ohio, Sam Brazier ở Chicago, Illinois, Tom Bradshaw ở Chicago, Illinois, Wm. Ryan ở Cleveland, Ohaio, Wm. Callaghan ở Jackson, Michigan, và nhiều người khác nữa không thể liệt kê hết ra đây.

Ngoài kinh nghiệm và sự quan sát, tôi cũng mổ xẻ và kiểm tra xác (post-mortem) của nhiều chiến kê để khẳng định quan sát của mình ngoài trường đấu. Việc này nhằm giúp đỡ các sư kê thả gà một cách khôn khéo hơn, cũng như khuyến khích các nhà lai tạo và chủ gà không e ngại khi bước vào sới và tận hưởng niềm vui trong việc hỗ trợ gà nhà giành thắng lợi.

Lời tựa
Con người yêu thích trò chọi gà trong hàng trăm năm qua. Cùng thời gian đó, người ta phải thả và sửa gà ngoài trường đấu. [bên gà cựa gọi là “sửa”, bên gà đòn gọi là “bồng nước” hay “cho nước” gà, hai cách làm khác nhau vì thể lệ thi đấu cũng như vũ khí khác nhau] Chưa hề có cuốn sách chính thức nào được viết nhằm hỗ trợ các sư kê mới chơi hoặc được dùng làm tài liệu tham khảo cho các sư kê và nài gà nhiều kinh nghiệm. Tác giả biên soạn cuốn sách này nhằm đáp ứng nhu cầu trên và khích lệ bộ môn chọi gà.

Một số độc giả có thể có ý kiến phê bình về sách này. Tôi hy vọng nhận được những phản biện sâu sắc về những chủ đề được nêu trong sách. Nhờ đó làm sáng tỏ chủ đề thả và sửa gà vốn chưa hề được xuất bản trước đây.

Hàng ngàn sư kê, những người sở hữu và tự gầy dựng bầy gà của riêng mình rất quan tâm đến vấn đề này và muốn tự thả gà của mình ngoài sới nhưng không hề thực hiện bởi thiếu tự tin và kiến thức. Cuốn sách sẽ giúp họ vượt qua những khó khăn như thế này và mang lại nhiều niềm vui và thú vị cho thú chơi.

Những nài gà từng trải cũng được hưởng lợi từ kinh nghiệm đá trường cũng như việc quan sát các nài gà nổi tiếng của tác giả. Thực tế, chứ không phải lý thuyết thả gà, mới là ưu tiên hàng đầu khi soạn thảo cuốn sách này.

Tôi không hối tiếc khi viết về chủ đề “thả và sửa gà chọi” này. Nó không hề được viết với tinh thần chủ quan hay cho rằng mình biết hết mọi thứ. Nó được viết với mục đích làm sáng tỏ vấn đề. Tôi đã rất nỗ lực trong việc trình bày các kết quả rút tỉa từ kinh nghiệm, kiểm tra và quan sát cặn kẽ của mình. Tôi và những sư kê khác rất hoan nghênh mọi đánh giá về quan điểm cũng như các vấn đề được nêu trong cuốn sách từ những người có kinh nghiệm và hiểu biết. Tôi hạn chế đưa ra bất kỳ luận thuyết nào không bắt nguồn từ thực tế, những ý tưởng vô căn cứ, và những điều được người khác thực hiện mà không có lời giải thích hợp lý.

Chương 1: Chuẩn bị trước trận đấu
Mục đích của tôi khi viết cuốn sách này là tập trung vào vấn đề thả và sửa gà chọi trong khi thi đấu. Để thực hiện điều này một cách khôn khéo, trước hết bạn cần dành chút thời gian theo dõi chiến kê và tính khí của nó. Ngoài bãi chăn thả, nó là vị vua không ngai. Nó kiêu hãnh và cứng cáp. Nó không muốn bị bắt hay nhốt lồng. Nó thích được tự do và độc lập ngoài bãi thả hơn là cuộc sống bên con người trong thế giới văn minh. Không hề có luật lệ hay quy định nào áp đặt lên việc chăn dắt bầy đàn hàng ngày và tha hồ hưởng thụ cuộc sống.

Tuy nhiên, nhiều tuần trước trận đấu, cần phải bắt gà từ bãi chăn thả và đem biệt dưỡng để đá trường. Việc bồng gà (handling) một cách cẩn thận phải được bắt đầu ngay từ lúc này và tiếp tục cho đến khi đá xong.

Chiến kê nhà nòi rất kiêu hãnh với bộ lông. Bất kỳ điều gì hay ai đó làm rối bộ lông đều đi ngược bản chất tự nhiên của nó. Để bắt chiến kê từ bãi chăn thả, bạn cần hết sức cẩn thận. Gà hoảng hốt bay từ chạc hay chỗ đậu lên xà nhà, có xu hướng trở nên nhút nhát. Tuy bản chất tự nhiên của nó có lẽ không như vậy, và nó có thể trở nên đá người. Tuy nhiên, cả hai lỗi tật này có thể được khắc phục bằng việc bồng bế cẩn trọng nhưng mất nhiều thời gian và có thể tránh hoàn toàn nếu thực hiện ngay từ ban đầu.

Vài năm trước đây, một người bạn thân của tôi mua một chiến kê từ McCormick tại Millersburg, Ohio, và tôi có hân hạnh được biệt dưỡng nó để đá trường. Tôi được bảo rằng nó là con gà đá người và không nghi ngờ gì, đó là con xấu tính nhất mà tôi từng nuôi. Lúc này, sự nghiêm khắc và đối xử nặng tay sẽ không bao giờ khiến nó dạn người (tame). Tôi thường thấy những sư kê nóng tính đập lại khi bị gà đá. Đó chính xác là những gì không nên làm. Con gà xấu tính nhất cũng trở nên dạn người sau vài ngày bằng một chút kiên nhẫn và đối xử tử tế. Hầu như không thể biệt dưỡng gà đá người một cách phù hợp nếu trước đó chưa thuần hóa nó. Riêng chiến kê mà tôi đề cập, và điều này cũng đúng trong những trường hợp thực tế khác, trước hết được giữ chặt trong tay tôi ở tư thế không làm rối lông, rồi bỏ nhiều thời gian vuốt lông nhẹ nhàng từ lưng xuôi về phía đuôi. Chỉ bằng cách vuốt ve nhẹ nhàng xuôi theo chiều lông mới đem lại sự thoải mái và lắng dịu cho một con gà đá người. Việc gãi nhẹ ngón tay ngay dưới mỏ, lên mồng và tích cũng mang lại cảm giác dễ chịu cho nó. Tạo hiệu ứng thôi miên bằng cách nhìn chăm chăm và trỏ ngón tay vào mắt nó. Đấy là tất cả những gì cần phải làm, nhưng sau hai ngày nỗ lực, nó đã trở thành một trong những chiến kê dạn dĩ nhất mà tôi từng bồng bế.

Còn bây giờ, độc giả sẽ tự hỏi tại sao tôi lại diễn giải tất cả những điều này. Nó đơn giản giúp gia tăng cơ hội thắng trận bằng cách không mang đến trường một chiến kê hoang dại đá người vốn luôn tính chuyện xé xác nài gà trước khi thực hiện nhiệm vụ để giành thắng lợi. Nhiều khả năng nó quay ra đá nài khi vừa được thả tại mức và gà địch có nhiều cơ hội đá từ đằng sau tới và chốt hạ con gà đá người một cách chóng vánh. Việc cư xử tốt, nhẹ nhàng sẽ khiến gà dần bớt nhát người, nhưng sẽ mất nhiều thời gian hơn so với một con bình thường. Nhưng việc đối xử thô bạo thường khiến một chiến kê nhát người. Chiến kê nhà nòi thường nhiễm tật đá người thay vì nhút nhát trong trường hợp bị ngược đãi. Tôi không bao giờ tin cậy mức độ gan lỳ ở một chiến kê nhát người, nhưng thà mất thời gian để thuần hóa chúng còn hơn chứng kiến chúng bỏ chạy. Chúng chẳng bao giờ được đá độ lớn.

Trong việc bắt gà từ bãi chăn thả, tốt nhất nên thực hiện vào ban đêm và sau khi bạn bồng gà một cách cẩn trọng và chắc chắn trong tay, vuốt ve nó nhẹ nhàng và như thể bạn cố cho nó biết rằng bạn sẽ không làm hại nó và đối xử với nó như những gì mà một chiến kê xứng đáng được hưởng.

Khi biệt dưỡng, vẫn áp dụng chiến thuật bồng gà chắc chắn và không làm nó khó chịu. Việc bồng gà cẩn trọng trong giai đoạn biệt dưỡng sẽ làm nó thích thú và mong đợi bạn. Luôn hết sức để ý đến bộ lông. Nó không muốn bị rối hay gãy. Về phương diện này, ngoài việc làm gà dễ chịu, bạn cũng gia tăng cơ hội thắng trận, bởi vì gà bị gãy lông đuôi và cánh sẽ kém lợi thế hơn so với con đủ lông.

Chương 2: Năng lực của nài gà
Tất cả những gì đã nói cho đến lúc này nhằm chuẩn bị sơ cho việc thả gà thực sự ngoài trường đấu. Trước khi bắt đầu về thả gà, trước hết chúng ta đề cập một chút về bản thân nài gà (handler). Nài gà phải thật can đảm. Tất cả nài gà, sau khi đá trường vài lần đầu tiên, đều nhận ra một điều nguy hiểm rằng có khả năng mình bị gà nhà hoặc gà địch đâm phải. Tuy nhiên, bằng việc nắm vững một số bài học cơ bản về thả gà, nài sẽ có được sự tự tin, rằng khi tuân thủ luật trường thì tai nạn sẽ rất khó xảy ra. Một nài gà giỏi phải có tai mắt nhanh nhạy và chủ động. Một khi đã có nhiều kinh nghiệm, bạn sẽ nhìn ra những cú đá và dính cựa (hang) mà người bình thường không hề thấy.

Dù áp dụng luật gì, gà phải được “bắt” ra một khi cựa bị dính trên mình con kia, vào chính nó hay trên sới. Thời điểm mà một trong những trường hợp này xảy ra, nài gà phải có mặt bên cạnh gà nhà. Nếu nài bên kia chậm chạp hoặc thiếu quan sát sự cố, bạn nên bắt gà lên ngay đồng thời tự bảo vệ để gà kia không đá trúng mình. Nếu một nài đến bên hai con đang bị dính trước người kia, người đó cần sử dụng hai tay và sử dụng một cách phù hợp và đúng mực. Nài gà tuyệt đối đúng mực khi đặt một tay lên mình gà đối phương để bảo vệ bản thân khỏi bị đá, cho đến khi nài bên kia đến giữ gà. Trong mọi trường hợp, bàn tay phải xòe và áp vào mình gà đối phương. Việc này là cần thiết để không thể ngắt nhéo hay làm gà đối phương bị thương. Nó cũng ngăn cản gà giãy đạp trong khi đang dính cựa trên mình đối phương và do đó làm vết thương nặng hơn.

Tôi có thể minh họa tầm quan trọng của sự nhanh tay lẹ mắt ngoài trường đấu bằng thực tế diễn ra ở trường gà Monroe, Michigan, cách đây hai mùa. Tôi đang thả gà dùm một người bạn và đó là một trận đấu khốc liệt sau hai lượt thả. Trong lượt thả thứ hai, tôi ngắt ngang trong sự ngạc nhiên của đám đông và tiếng la của người bạn mà tôi thả gà dùm. Tôi bước ra rìa sới nơi anh đang đứng và chỉ cho anh xem bàn chân gà co quắp vì một bên cựa vướng vào ngón chân bên kia. Tôi nghĩ chẳng ai nhìn thấy sự cố này trước mình. Gà bên tôi đang trong một tình thế ngặt nghèo dễ ăn đòn, nghĩa là thua độ. Nó phục hồi lại trong lần thả kế tiếp và thắng luôn độ đó.

Sự chậm chạp của nài gà là điều mà tôi rất lo lắng. Trong một giải luân lưu gần đây ở Detroit, một trong hai con đá mắc cựa vào cổ con còn lại. Nài gà bước vào, không rõ vô tình hay cố ý, không cố gắng giữ yên gà mình. Tôi không nghĩ nài bên kia nhận ra điều đó cho đến khi gà nhà bị kéo giật. Cựa sắt (gaff) rất dễ phá cổ một khi nó bị mắc vào và nếu một lúc nào đó bạn cần hành động nhanh chóng thì đấy là trong trường hợp này. [Theo Allen Butler “Nếu gà nhà đâm dính cựa vào đối phương thì khi trọng tài hô bắt gà, hãy để nài địch bắt trước. Đứng ngay bên cạnh và khi nài địch gỡ cựa thì mình mới giúp. Cách này sẽ giúp cựa sắt có thêm một giây để gây thêm chút tổn thương”]

Trạng thái tâm lý và thể chất đóng một vai trò quan trọng đối với nài gà. Mỗi khi nghĩ về các nài gà thì hình ảnh Bill Ryan ở Cleveland, Ohio luôn hiện ra và tôi phải nói rằng anh bước vào sới với tinh thần quyết thắng cao hơn bất kỳ ai mà tôi biết. Anh tập trung vào từng cú bay và đá mà gà nhà thực hiện. Khao khát chiến thắng quá lớn của anh trông có vẻ khác thường nhưng tôi tin trong trường hợp của Ryan, nó đơn thuần là sự đam mê và tự tin. Dẫu không phải là nhà tâm lý cũng như tin vào khả năng ngoại cảm, tôi cho rằng cảm hứng mà nài gà truyền cho chiến kê của mình trong sới cũng tương tự như nài ngựa truyền cho chiến mã của mình trên đường đua. Xin nhắc lại, ngoài trường đấu, tôi thấy những nài tập trung toàn bộ tinh thần vào trận đấu cũng như tình trạng của chiến kê thường thành công hơn những nài thực hiện chiếu lệ. Nài tập trung vào động thái của gà nhà sẽ không nghe thấy bình phẩm của đám đông cũng như những lời gièm pha hay khen ngợi. Nài gà đang giữa các lượt thả (pitting) không được nghe theo lời ai, trừ người mà mình đặc biệt tin tưởng. Giữa các lượt thả, nài phải chú tâm vào việc dưỡng hoặc sửa gà mình. Bạn phải làm nhiều thứ cho gà nhà một cách nhanh chóng theo bản năng mách bảo. Vuốt một hai cái để bộ lông gọn lại, loại bỏ lông gãy, gỡ lông vướng vào mắt hay mỏ và lau bụi thật nhanh khỏi mặt, mắt và mỏ rồi sửa vết thương theo cách tốt nhất mà gà chịu được, hay để nó nghỉ ngơi thoải mái nếu đấy là tất cả những gì cần thiết. Nài gà giỏi không phải là diễn viên. Nhiệm vụ của bạn trong sới quá quan trọng, nên không thể diễn trò cho khán giả. Gà nhà đang đá và bạn là người trợ giúp duy nhất. Tôi phải lưu ý điều này bởi ở một số trường đấu, tôi thấy nài gà làm vài thứ màu mè, có lẽ họ cho rằng mình sẽ ấn tượng hơn trong con mắt đám đông. Một nài giỏi phải coi trọng việc thắng trận để hành động theo hướng đó.

Vâng, tôi đã đi quá xa và độc giả thực sự không muốn đọc gì nhiều ngoài vấn đề thả gà, nhưng sau đây tôi sẽ cố gắng viết khá hơn. Tôi sẽ cố gắng để khiến điều này trái ngược với diễn tiến của một độ gà. Bạn đã biết gà chọi khởi đá dữ dội và rồi đến lượt thả thứ ba, chúng bắt đầu đuối dần. Trong sách này, tôi sẽ cố gắng duy trì dự thích thú của các bạn cho đến kết mà không phải nói rằng “đuối quá”. Tôi phải thúc ép bản thân viết như thể chúng ta cùng ngồi xuống và có một cuộc thảo luận dài. Điều duy nhất mà tôi không thích ở đây đó là tôi phải tiếp tục sử dụng đại từ “tôi”. Nghe có vẻ tự cao nhưng tôi không thể tìm ra cách nào khác để viết mà không sử dụng nó.



Chương 3: Lưu ý khi cho gà cắn mổ
Bởi đã có nhiều bài viết về phương pháp và cách thức lắp cựa nên phần này được loại khỏi chủ đề thả và sửa gà, nhưng tôi xin nói vài lời về việc ôm gà trong khi lắp cựa. Gà phải được giữ ở tư thế thuận lợi nhất có thể. Nó cũng được giữ chặt để không quẫy đạp và làm rối bộ lông (và có thể làm gãy một số) và hao tổn sức lực một cách không cần thiết. Tư thế ôm gà đúng như trong hình. Lưu ý rằng đầu gà ngẩng lên theo tư thế thoải mái và không bị gò bó. Một nài gà giỏi luôn giữ gà theo tư thế này trong khi lắp cựa và có rất ít nguy cơ bị đâm bởi một cựa sắt vừa lắp xong. Sau khi tay cột cựa lắp xong một bên chân, nài gà có thể dễ dàng đảo gà theo tư thế ngược lại để lắp cho chân kia. Việc này có thể khá sơ đẳng đối với một nài gà kinh nghiệm nhưng mục đích của sách là phục vụ cả người mới chơi lẫn cựu sư kê. Các cựu sư kê có thể không đồng ý với tôi ở nhiều điểm trong sách này. Tôi biết nhiều thứ sau đây sẽ gây tranh cãi bởi nó hoàn toàn trái ngược với những gì diễn ra ngoài trường đấu, trong từng trận mà tôi tham gia. Bởi vậy không nên vội vàng, hãy nhớ rằng bạn chưa hề đọc cuốn nào như thế này trước đây, tôi viết vì lợi ích của mọi tầng lớp sư kê và giúp mọi người có khả năng tự thả gà của mình một cách thuận lợi và hưởng thụ thú chơi.



Khi cho gà cắn mổ (billing) trước lúc khai cuộc, gà phải được giữ chặt để cựa không đâm vào tay bạn, tự tiêu hao sức lực hay làm gãy lông. Cách thức cắn mổ không cẩn trọng có thể gây ra một hay nhiều hậu quả như vừa nói. Gà chạng nhỏ có thể được bồng một cách thuận tiện và hiệu quả như hình minh họa. Các ngón cái đè chặt lên lưng trong khi các ngón kia đặt lên ngực. Việc này cho phép gà cử động hai chân thoải mái và không bị gập. Tôi thường áp dụng cách này với gà có trọng lượng dưới 5.5 lb (2.5 kg). Với gà chạng lớn, cách bồng rất hiệu quả để cho cắn mổ như hình minh họa ở dưới. Sau khi cắn mổ xong, nài gà lập tức lui về mức của mình đồng thời đổi tư thế tay để hai chân gà được đặt ngang mức. Tôi nói “đặt” chứ không phải là “buông”. Không được đưa gà vào hoạt động hay tình huống bất thường vì một thoáng mất tập trung lúc nài lui về sau khi cho cắn mổ. Tôi từng thấy nhiều con bị buông cho rơi xuống mức từ độ cao gần cả mét hoặc bị xách đuôi để chân chớm mức rồi mới thả. Trong hầu hết các trường hợp như thế này, chiến kê thường có biểu hiện hoang mang và mất vài giây để trấn tĩnh lại. Một nài gà giỏi hiểu rõ giá trị của từng khoảnh khắc trong một trận đấu giữa hai chiến kê xuất sắc. Có đủ cơ hội ngay trong sới để chiến kê tận dụng mà chẳng cần phải chấp gì trước đó. Hãy chuẩn bị sẵn sàng ngay tại mức càng nhanh càng tốt ngay sau khi cắn mổ, bởi vậy khi trọng tài hay người tính giờ hô “thả” bạn liền buông gà ngay lập tức và sẵn sàng cho trận đấu.



Nhiều chiến kê hay bị quất sụm một cách nhanh chóng vì không lưu ý đến quy tắc đơn giản này, không chỉ ở nài gà mới vô nghề mà còn cả những tay kinh nghiệm nữa. Ở những sới mà nài gà mới thả lần đầu không hề được hướng dẫn bởi trọng tài hay người tính giờ, nài gà phải theo sát mọi động thái của nài địch để hắn không thể thả gà trước. Thông thường, một nài cố gắng giành lợi thế một cách không trung thực bằng cách thả gà mình trước hiệu lệnh của người tính giờ. Trong trường hợp này, nài kia phải nhanh chóng bắt gà lên và yêu cầu bên địch thả lại một cách công bằng. Thậm chí trong trường hợp một bên vô tình làm điều này vì quá sốt ruột, nài kia vẫn phải yêu cầu hắn bắt gà và thả lại.

Tất cả các luật trường trên thực tế đều có mục đích mang lại sự công bằng trên sới. Chúng tuyệt đối cần thiết đối với trò chọi gà những như tất cả những môn thể thao khác. Một nài gà không những phải nắm vững luật thi đấu mà còn phải mang sẵn một bản để tham khảo. Nếu đá dưới luật riêng của câu lạc bộ thì nài phải hoàn toàn hiểu rõ chúng trước khi bước vào sới. Một nài giỏi sẽ tận dụng mọi lợi thế hợp lệ nếu có thể. Không thể thông cảm cho nài, người trở thành nạn nhân của chiến thuật khôn khéo bên địch bởi sự kém hiểu biết luật trường của bản thân.

Trong khi viếng thăm sư kê xuất sắc và chiến hữu thân thiết, Dr. H. P. Clarke, mới đây ở Indianapolis, ông nói “Dingwall, nếu nài địch đủ thông minh để lừa được tôi ngoài sới, thì tôi khuyến khích hắn cứ việc làm và tôi sẽ là người cuối cùng phản đối điều đó”. Đó là phát biểu của một chiến hữu, người có uy tín và nó là bài học giá trị đối với các sư kê kinh nghiệm cũng như mới chơi.

Năm ngoái, tôi hân hạnh được chứng kiến một giải luân lưu, trong một độ mà tôi không nhớ tên các bên tham gia và ngay trước lượt trận thứ bảy, sự cố xảy ra khi một nài nhìn vào cựa của nài địch. Hết sức ngạc nhiên, anh phát hiện thấy nài địch dùng cựa mũi dẹp (chisel point). Khỏi cần phải nói, anh yêu cầu tất cả các nài khác phải gỡ bỏ cựa mũi dẹp. Không ai rõ bao nhiêu trận trước đó được đá với loại cựa này. Việc tự bảo vệ mình trước những phương pháp không công bằng ngoài sới là trách nhiệm của nài gà. Những trường hợp như thế này tuy hiếm, nhưng cũng đủ để các nài đừng quá tin tưởng vào sự trung thực của nài địch. Về vấn đề này, tôi sẽ nói về kinh nghiệm của mình trong các trường đấu ở cả Bắc lẫn Nam, tôi chưa từng thấy trường hợp nào mà thuốc hay bất kỳ chất nào khác được bôi lên lông gà nhằm thắng độ một cách không trung thực. Dù tôi nghe đồn đã có người làm việc này, nhưng tôi nghĩ nó quá hiếm và không chắc chắn nên chẳng đáng để làm.

Đến đây, chúng ta đã phân tích năng lực của một nài gà giỏi và học cách bồng gà cho đến khi bắt đầu thả. Khi người tính giờ hô “thả” và chúng ta buông gà. Trận đấu bắt đầu. Gà và nài bắt đầu vào trận. Nài phải liên tục di chuyển và giữ khoảng cách đối với gà tùy theo luật trường. Nài phải luôn duy trì vị trí thích hợp để bắt gà khi chúng dính cựa. Anh phải thấy rõ các cú đá của cả hai bên hơn bất kỳ khán giả nào. Nhất là những cú mà gà nhà bị lãnh bởi khi bắt gà, anh không được xoa bóp lưng gà nếu nó bị tang cổ. Một nài giỏi vốn đá trận liên tục, cần phải có con mắt lão luyện và nhìn ra những cú đá mà không ai thấy. Sau vài lượt thả, anh đánh giá nài địch và tìm hiểu xem hắn có nắm vững luật trường và có phải là tay chơi đàng hoàng hay sắc sảo không. Như chiến hữu Bobby Cullen ở Toledo nói (nhân tiện Bob là một nài gà chánh hiệu), “Tôi sẽ đá theo bất cứ cách nào mà đối thủ muốn; nếu hắn muốn đá đàng hoàng thì tôi sẽ đá đàng hoàng, nhưng nếu hắn muốn đá đểu thì tôi sẽ đá còn đểu hơn”. Đấy là một khẩu hiệu hay để các nài gà noi theo và xuất phát từ một sư kê nổi tiếng và giàu kinh nghiệm. Lỗi và những hành động vô ý cũng thường xảy ra đối với các nài gà. Ngoài việc giúp đỡ gà nhà hết mức có thể, một nài gà giỏi cũng phải lịch sự và nếu phạm lỗi hoặc vi phạm luật trường thì anh phải lập tức nhận lỗi với bên kia. Hành động này nhằm tránh những hiểu lầm và tranh cãi về phía khán giả hay những người quan tâm đến trận đấu.

...

Chương 14: Thư gửi ông T. S. Lee

(Bài này được tái đăng trên tở Grit & Steel 2003: xem ở đây)

...