Chăm Sóc Con Ở Cá Betta: Các Bất Thường và Cách Xử Lý

Chăm Sóc Con Ở Cá Betta: Các Bất Thường và Cách Xử Lý
Dr. Gene A. Lucas – http://www.Bettas4all.nl/viewtopic.php?f=7&t=7708#.WbHD3cig-M8

Tôi nghĩ có lẽ những câu hỏi thường xuyên nhất về cá Betta, ít ra từ những người đang cố ép chúng, là những gì liên quan đến cách mà “cha mẹ” hành xử. Điều này bao gồm việc cho cá đẻ, nếu chúng chịu, và những gì xảy ra trước, trong và sau khi đẻ. Tôi đoán rằng đây cũng là những câu được trả lời thường xuyên nhất, nhưng tôi không nhớ mình từng đóng góp một bài viết hoàn chỉnh nào về chủ đề này chưa. Bởi vì tôi từng ép trên mười một ngàn bầy trong hơn 40 năm qua nên tôi có lẽ “đã thấy mọi thứ” và do đó nghĩ rằng mình có thể cung cấp một số thông tin hữu ích.

Bởi vì, chủ đề là những bất thường trong quá trình, nên dường như thích hợp để bắt đầu bằng việc ôn lại vắn tắt những gì là bình thường; đó là, những gì xảy ra, hay nên xảy ra, khi mọi thứ diễn ra đúng đắn. Tôi cho rằng Betta nhất định là một trong số những loài cá cảnh dễ lai tạo nhất và tôi hy vọng diễn tả của mình là thuyết phục. Trước hết, tôi sẽ mô tả bố trí vật lý (physical set-up), rồi đến hành vi điển hình của cá.

Hồ Ép (Spawning Tank)
Hầu hết những nhà lai tạo kinh nghiệm đều sử dụng hồ ít nhất 10 gallon [~38 l], mặc dù chúng vẫn sinh sản ở hồ nhỏ hơn hay lớn hơn nhiều. Mực nước thường được để ở khoảng sáu inch [~15 cm], dẫu vậy việc này cũng có xu hướng phù hợp với nhà lai tạo, không chỉ cá. Xin nhắc lại, chúng sẽ sinh sản ở bất kỳ mực nước nào bắt đầu từ khoảng một inch [~2.5 cm]. Chúng dường như không đòi hỏi một tầm giới hạn về các yếu tố chất lượng nước chẳng hạn như pH và độ cứng (hardness), nhưng nước ngọt, sạch dường như có hiệu ứng kích thích. Nhiệt độ lựa chọn thường ở 80°F [~27°C], được coi là tối ưu dựa trên một thí nghiệm được báo cáo nhiều năm trước đây, vốn phát hiện thấy việc xây tổ bọt là nhộn nhịp nhất ở nhiệt độ đó, và nhanh chóng suy giảm trong vòng 3 hay 4 độ, cao hoặc thấp hơn. Một lần nữa, cá Betta dường như chẳng quan tâm đến vấn đề quan trọng này và, nếu được trao cơ hội tương đối để điều chỉnh, chúng sẽ sinh sản ở một tầm [nhiệt độ] có phần lớn hơn.

Hồ có thể được trồng [cây thủy sinh] hay không, bao gồm đáy sỏi hay để trống, và được chiếu sáng rõ hay mờ. Thông thường, một cây với vài cái lá nổi hay vật thay thế nhân tạo chẳng hạn nửa chiếc ly xốp có thể được đưa vào bởi vì những thứ này dường như kích thích việc xây tổ. Cá Betta đực vẫn xây tổ bọt mà chẳng cần gì, như được chứng minh một cách mạnh mẽ bằng việc xây tổ bọt liên tục kể cả khi chúng bị cách ly trong lọ. Cá đực thường được thả vào hồ trước mặc dù một số nhà lai tạo thả cả cặp vào cùng thời điểm. Thời gian ép, nếu được tính, có thể kéo dài từ một hay hai giờ cho đến nhiều ngày.

Hành Vi Chăm Sóc Bình Thường
Cá đực chọn một địa điểm, thường là bên dưới hay gần các vật liệu nổi, bên cạnh bộ lọc hay cây sưởi, trong góc, hay ít xảy ra nhất, chỉ dọc theo thành hồ. Giả sử cặp cá cha mẹ đều thành thục (sexually mature) và trong tình trạng sắp sinh sản, cá đực sẽ bắt đầu gia cố tổ và bơi tới lui giữa tổ và cá cái, xòe vây và mang của mình để phô bày cho nàng thấy nó lộng lẫy và quyến rũ như thế nào. Nàng sau cùng sẽ tiến vào và hòa cùng chàng bên dưới tổ, nơi mà chúng sẽ nhanh chóng mơn trớn lẫn nhau và chàng sẽ quấn xung quanh người nàng. Nàng thường bị lật ngửa trong khi đầu và đuôi chàng quấn lấy nó. Vị trí có lẽ đưa lỗ huyệt (ventral opening) của chúng đến gần nhau để trứng và tinh trùng của chúng, vốn được phóng thích vào nước, ở gần nhau điều có lẽ gia tăng cơ hội thụ tinh (fertilization).

Mới đầu không trứng nào được phóng thích, rồi một vài lần và, trong giai đoạn cao trào của quá trình sinh sản, có thể đến 30 trứng hay nhiều hơn được phóng thích vào mỗi lần ép (mating act). Sau mỗi lần, cá đực bận rộn nhặt trứng, vốn chìm xuống đáy, bằng miệng của mình và nhả chúng lên tổ bọt cùng với nhiều bọt hơn trong khi cá cái treo mình trong trạng thái đờ đẫn bất động. Những cú “ôm ấp” (spawning “embraces”) này được tái lặp sau mỗi vài phút trong thời gian lên đến nhiều giờ. Khi việc sinh sản chậm lại, chỉ vài trứng được phóng thích và sau cùng chúng ngừng lại.

Cá đực sau đó bắt đầu rất chủ động hướng về tổ, nhả thêm bọt và đặt lại bất kỳ trứng nào bị dạt ra. Cá cái nép vào một góc xa. Cá đực trở nên rất cảnh giác và sẽ dạo quanh để xua đuổi bất kỳ kẻ thâm nhập nào, kể cả cá cái. Cá cái sau đó nên được bắt ra khỏi hồ bằng không nó có thể tấn công và làm bị thương hay thậm chí giết cô nàng. Trứng phát triển nhanh chóng, nở trong vòng một vài ngày. Cá bột chưa phát triển hoàn toàn và nếu chúng ngọ nguậy thoát ra khỏi tổ thì không thể quay trở về. Cá đực liên tục thu thập và trả chúng về, luôn bổ sung thêm bọt mới. Sau vài ngày nữa, nhiệm vụ của nó đã hoàn thành khi cá con bắt đầu bơi tự do (free-swimming). Một số cá đực trở nên thật suy nhược và số khác có thể ăn cá bột bơi tự do, vì vậy tốt nhất chúng nên được vớt ra và có cơ hội để phục hồi.

Hành Vi Chăm Sóc Bất Thường
Một danh sách những điều vốn không bình thường, mà cá Betta cha mẹ làm, có thể diễn ra từ hành động mở đầu và tiếp nối qua giai đoạn sau. Tôi sẽ duyệt qua những hành vi khác nhau này, sau đó ở phần tiếp theo bình luận về những cách khả dĩ để vượt qua chúng:

1. Cá đực không xây tổ bọt hay nếu làm thì nó lại không đặt bên dưới ly xốp.

2. Cá đực dường như không để ý đến cá cái.

3. Cá đực tấn công cá cái một cách dữ dội và làm nàng bị thương nghiêm trọng hoặc chết.

4. Cả hai đá nhau như hai cá đực và một hay cả hai con có thể bị thương nghiêm trọng hoặc chết.

5. Cặp cá dường như không biết cách ôm ấp (embraces) thích hợp.

6. Trong khi sinh sản, cá cái ăn trứng gần như ngay lập tức khi chúng được phóng thích.

7. Cá đực không duy trì tổ bọt thích hợp, hay chăm sóc trứng hoặc cá bột.

8. Cá đực có thể ăn cá bột, trong giai đoạn ấu trùng hay sau khi chúng bơi tự do.

9. Cá đực, cá cái hay cả hai có thể bỏ sinh sản trong tình trạng tồi tệ. Rồi đôi khi chúng bỏ ăn, và có thể hư hỏng hay thậm chí chết.

Tôi tin danh sách này hầu như bao gồm những điều vốn “sai lạc” khi ai đó cố ép đẻ một cặp cá Betta. Hiển nhiên, những con cá này không hành xử như mong đợi và nên bị xem như là hành xử bất thường. Mặc dù, trong một số trường hợp này, một vài cá con có thể được thu về, nhưng kết quả thường là một nỗ lực sinh sản hoàn toàn bất thành. Vậy có thể làm gì để khắc phục những lỗi này? Có điều gì vốn có thể thực hiện để phòng ngừa hay vượt qua chúng không? Câu trả lời là, vâng, có một số điều vốn có thể thực hiện và thỉnh thoảng chúng thành công. Tôi sẽ trình bày và bình luận mỗi cái theo cùng thứ tự mà tôi đã trình bày chúng ở trên.

1. Việc xây tổ bọt dường như là một trong những chuỗi phản ứng với các tín hiệu vật lý hay tâm lý nhất định. Một số tương tự và một số rất giống với những loài khác. Một số có lẽ lặp lại những điều vốn xảy ra ngoài tự nhiên. Việc thay nước và đôi khi biến đổi nhiệt độ (trong giới hạn) thường kích thích hoạt động sinh sản. Bởi vì việc xây tổ báo hiệu sự sinh sản, nên việc sao chép biến đổi vật lý này có thể trợ giúp. Hầu hết các nhà lai tạo đều chuẩn bị hồ bằng nước mới (nhưng đã hả). Cá Betta đực theo thói quen sẽ làm tổ trong lọ của chúng sau khi thay nước, điều có thể gợi ý làm vậy với cá giống non (early breeders). Nó thường có tác dụng.

Cá Betta dường như thích làm tổ bên dưới lá cây hay những vật liệu nổi khác, vì thế việc thả thực vật hay vật nổi khác vào hồ thường kích thích hoạt động này. Các nghiên cứu chỉ ra rằng chúng chuộng màu xanh lục nhạt, hanh vàng, hay trắng hơn những màu khác và những vật thể vốn chiếm một diện tích khoảng sáu hay tám inch vuông [~5x7.6 – 5x10 cm]. Kích thước dường như được chọn so với những vật thể nhỏ hơn hay lớn hơn. Các nhà lai tạo hiện đại hầu như đồng lòng sử dụng ly xốp (Styrofoam) nhỏ vốn được cắt theo chiều dọc. Ly được thả nổi theo chiều ngang, lòng úp xuống và cá đực xây tổ của mình bên dưới nó, có lẽ trong 95% trường hợp. Một tấm nhựa phẳng cũng có thể được sử dụng và một người thông báo việc sử dụng một chút bông lòng trắng trứng (whipped egg white). Những mảng tổ bọt của cá đực khác (từ lọ, chẳng hạn) cũng có thể dùng được. Điều chủ yếu ở đây đó là việc bỏ thực vật hay những chất liệu nhân tạo này vào hồ có thể giúp dẫn dụ cá đực làm tổ.

Giới thiệu một cá cái ở nơi chàng có thể thấy nàng, thậm chí nếu nàng được giữ cách ly trong lọ hay bằng một tấm ngăn, cũng thường kích thích cá đực làm tổ. Một mẹo khác vốn đôi khi có tác dụng là thả một lọ chứa cá đực khác vào hồ hay bố trí lọ ở bên ngoài hồ nơi nó có thể được thấy một cách dễ dàng. Việc xây tổ cũng dường như là một kiểu hành vi chiếm đóng thể hiện sự bảo vệ lãnh thổ hay tranh giành cá cái. Tần suất xây tổ trong lọ có lẽ cũng góp phần vào điều này bên cạnh việc thay nước.

2. Cá đực mà tảng lờ cá cái là đáng chán. Một số có thể không ở tình trạng [sức khỏe] tốt. Nếu chúng từng được ép gần đây, hay ép một số lần thì chúng có thể chỉ bị kiệt sức hay mất tập trung. Những con khác có thể quá già (tôi không nghĩ quá non là vấn đề… tôi từng cho chúng ép ở 7 tuần tuổi!). Một số cá đực, đặc biệt ở một số dòng di truyền, dường như có nhu cầu sinh sản (sex drive) thấp hơn dòng khác. Điều này, qua thử nghiệm, từng liên quan đến những nỗ lực để cản theo hướng bớt hung dữ hơn. Sau cùng, một số cá đực dường như chuộng một số cá cái hơn những con khác.

Điều đầu tiên mà tôi muốn đảm bảo đó là chúng khỏe mạnh và trong điều kiện [thể chất] tốt. Nếu chúng có kích thước bình thường, hoạt bát và phản ứng với hàng xóm, màu đẹp và không bị tóp vây, thì chúng có lẽ trong tình trạng đủ tốt. Cá Betta có vòng đời tương đối ngắn và có lẽ ở tình trạng sinh sản tốt từ khoảng hai hay ba tháng tuổi đến dưới một năm. Hầu hết đều mất hứng thú ở độ tuổi ấy và không có cách chữa cho sự lão hóa.

Cá với mức độ đáp ứng thấp có thể được “khởi động” bằng một chút luyện tập. Đặt cá đực kế những con khác, theo hàng hay trong nhóm, có thể làm nó sung lên. Kè nó với con vốn đặc biệt hung dữ và sừng liên tục có thể khiến nó bị kích thích. Kè nó với nhiều cá cái cũng có thể có tác dụng. Làm việc này mỗi ngày trong nhiều ngày có thể khiến nó có hứng (in mood).

Việc thể hiện sự ưa chuộng cá cái này hơn cá cái khác có lẽ chỉ là “bản năng tự nhiên”. Nhà lai tạo Betta người vốn sở hữu cả đống cá quanh mình có thể hoán đổi. Sử dụng cá cái khác… hay thậm chí cá đực khác với cá cái đầu tiên. Tôi luôn trữ vài cá đực và cá cái thuộc mỗi loại cho những việc như vậy. Với nhà lai tạo bình thường, người không có cá dư, cách này rõ ràng không phải là giải pháp nhưng ngay cả những nhà lai tạo giỏi nhất, cũng nhiều lần không thể cho những con mà họ muốn sinh sản. Nếu bạn chỉ muốn thu một bầy và mọi cách đều thất bại, hãy lấy cá cái khác.

3. Thông thường, cá Betta đực sẽ tấn công cá cái dữ dội vì một trong hai nguyên nhân. Nàng có lẽ chưa đáp ứng với mức độ si tình của chàng và chàng đang gia tăng mức độ cố gắng của mình để buộc (thay vì dẫn dụ) nàng vào tổ của mình. Tấn công càng dữ dội thì nàng càng hoảng sợ và ít khả năng chúng sẽ sinh sản. Đôi khi, sau cùng nàng ưng thuận và sinh sản xảy ra, dẫu bị bầm dập phần nào sau sự kiện (loại bạn đời bị bạo hành cổ điển?). Nếu nó là con cá cái quan trọng hay giá trị, tôi sẽ bắt nó ra thay vì đợi xem điều đó có xảy ra. Rồi tôi sẽ thay một con hay cả cặp và lại cố ép sau này.

Nguyên nhân khác đó là chúng đã ép xong rồi và không ai chứng kiến chúng làm việc đó. Chúng đôi khi sinh sản trong vòng vài giờ sau khi tiếp cận lẫn nhau. Sau khi sinh sản, hầu hết cá đực nhanh chóng thay đổi từ người tình thành người bảo vệ và dĩ nhiên, hầu hết chúng đều là những người bảo vệ tích cực. Cá cái vô tình bị chuyển từ đối tác thành kẻ xâm nhập và nó sẽ thực sự bị đối xử như vậy. Cá cái có thể nhảy lên và dính vào thành hồ hay nằm trên những vật thể như ly xốp. Đấy là những dấu hiệu chắc chắn rằng nàng đang cố tẩu thoát và chàng không muốn nàng bên cạnh nữa. Chàng cũng luôn ở gần tổ và chăm sóc. Trứng có thể nằm lẫn trong tổ bọt và không thể nhìn thấy, vì vậy việc bạn không thấy trứng không nên coi như là bằng chứng rằng chúng không ở đó. Chàng thỉnh thoảng đi tuần quanh hồ và sẽ tấn công bất cứ gì mà mình không thích.

Cá cái vốn bị tấn công rất dễ nhận biết. Chúng có vây rách và bầm dập, và có thể mất cả mảng vảy. Chúng thường có màu rất nhợt nhạt và, nếu thuộc loại màu đúng, sẽ nổi sọc dưa (fright banding). Chúng sẽ nép một cách sợ sệt vào thành hồ nếu thấy cá đực đến gần. Khỏi cần nói, chúng phải được bắt ra ngay lập tức bằng không chúng sẽ bị giết.

4. Nếu cá cái đá với cá đực, nỗ lực ép cá phải dừng ngay lập tức. Bất kỳ cá cái bình thường nào mà đá với cá đực đều bất thường và sẽ an toàn khi nói rằng kết quả sẽ không như những gì mà nhà lai tạo nghĩ trong đầu. Có nhiều lời giải thích khả dĩ rằng tại sao điều này có thể xảy ra, khả năng nhiều nhất đó là chúng không phải là cặp đực-cái bình thường. Một số cá cái có vây dài và trông như cá đực và cá đực vây ngắn thường bị nhầm thành cá cái. Bất cứ khi nào hai con cùng giới được thả chung với nhau, chúng hầu như sẽ đá, ngay cả hai cá cái. Chí ít, bạn có thể đoán rằng việc giao phối đồng giới không thể thành công. Tôi ngờ rằng nếu một cá đực nhỏ được ghép với một cá cái to thì chúng có khả năng đá nhau nhưng hầu hết nhà lai tạo sẽ không bố trí cặp cá quá chênh lệch (unbalanced) để điều đó xảy ra.

Thông thường khi những điều như thế này xảy ra, thì đó là hậu quả của việc xác định sai [giới tính]. Việc kiểm tra kỹ lưỡng có thể làm hé lộ giới tính thật. Những con Betta cái già hóa ra rất thường chuyển đổi giới tính (sex reversal). Khi điều đó xảy ra, một số con thực sự có thể tạo ra tế bào tinh trùng và do đó trở thành cha của những bầy con. Ở đây, tôi sẽ không cố gắng đi sâu vào chi tiết làm thế nào điều này có thể xảy ra nhưng nó có thể, và thậm chí còn được tiến hành thí nghiệm bằng giải phẫu. Việc chuyển giới từ cái thành đực dẫn đến tăng trưởng vây dài hơn (ít ra ở các loại vây dài) và các biến đổi về hành vi bao gồm hung dữ gia tăng. Giải pháp ở đây là ngăn cản mọi trận đấu đang diễn ra và đảm bảo rằng bạn sử dụng giới tính đúng khi bố trí ép lần sau.

5. Mặc dù dường như cặp cá không hoàn thành việc ôm ấp một cách thích hợp, điều đó có thể không vấn đề gì. Tôi không bao giờ tin rằng cá đực thực sự ôm trứng từ cá cái trong khi cuộn quanh mình nàng mà hầu như đưa lỗ huyệt của chúng vào gần nhau để trứng và tinh trùng ở gần nhau khi phóng thích. Tôi nghi ngờ cấu tạo giải phẫu của cá cho phép ép mạnh bằng cách nào đó. Sự tiệm cận bụng (ventral proximity) có thể giúp gia tăng tỷ lệ trứng được thụ tinh nhưng tôi nghi ngờ rằng việc đó là cần thiết.

Phỏng đoán của tôi là, ít ra một số cá đực thiếu kinh nghiệm có thể không biết ép theo cách thức đã biết nhưng rằng chúng có lẽ sẽ làm đúng sau vài lần thực hành. Tôi tin rằng có đủ tinh trùng sống sót ở vùng nước xung quanh trong khi sinh sản để thụ tinh cho tất cả trứng một khi chúng được đặt vào tổ bọt. Trứng nằm lại dưới đáy có lẽ sẽ không nở, vì không được thụ tinh hay vì những lý do khác. Trong mọi trường hợp, tôi nghĩ điều này thực sự không là vấn đề.

6. Tôi không biết tại sao cá cái lại ăn chính trứng của mình nhưng một số con làm vậy và bạn sẽ nghĩ rằng chúng là món ngon thực sự. Những con đó dường như thích làm vậy dù được cho ăn đầy đủ và được cho ăn trong khi sinh sản, điều mà chúng ta thường không phải làm. Có lẽ cá cái được nuôi dưỡng thực sự tốt đã trở thành kẻ háu ăn và sẽ xơi bất kỳ thứ gì trông vừa mắt! Tôi có xu hướng cho rằng vấn đề bắt đầu với một cá đực chậm chạp. Thông thường, cá cái chủ yếu ở trong tình trạng “đờ đẫn” bất động sau một đợt ôm đẻ trong khi cá đực bận rộn thu thập trứng và đặt chúng lên tổ. Nếu nó làm việc này chậm chạp và cá cái tái hoạt động trong khi tất cả số trứng vẫn còn nằm ở đó, thì cá cái có thể bắt đầu ăn chúng.

Cá đực hành động chậm chạp và cá cái ăn trứng là những con giống vô dụng. Phản ứng của tôi là để chúng cố gắng một lần nữa hay bố trí cặp khác. Thông thường, cũng có thể hút trứng từ một cặp như vậy ra và đem ấp “nhân tạo”, nghĩa là xa hồ ép và sự chăm sóc của cha mẹ. Tôi thấy việc đó hầu như luôn thành công. Tôi bỏ trứng vào nước có độ sâu khoảng từ nửa đến một inch [1.2 – 2.5 cm] và đặt một nhánh cây thủy sinh vào cùng với một muỗng tổ bọt. Những thứ này là để cung cấp tinh trùng (đoán vậy) nhằm thụ tinh cho bất kỳ trứng nào chưa đậu và làm nơi trú ngụ cho cá bột mới nở cho đến khi chúng bơi tự do. Chúng cũng chứa trùng cỏ (infusoria) vốn là thức ăn cho cá Betta mới nở.

7. Sự thất bại của một số cá đực trong việc duy trì tổ bọt của mình hay chăm sóc cá con của chúng dường như hơi kỳ quặc bởi vì trong hầu hết trường hợp, chúng đã sinh sản như mong đợi và có lẽ còn chăm sóc trứng một cách bình thường trong vài ngày. Tôi chỉ suy đoán nhưng dù gì đi nữa tôi sẽ đưa ra vài lời bình. Tôi đoán rằng việc này chủ yếu xảy ra khi bầy cá thật lớn, đó là khi có một số lượng lớn cá bột phải chăm. Có lần tôi nuôi được đến trưởng thành 577 con từ một bầy đơn lẻ và chúng ta biết, một cá cái kích thước trung bình có thể đẻ tới trên ngàn trứng vì vậy ít ra cũng có một tiềm năng.

Một khi cá bột nở và bắt đầu cọ quậy khỏi tổ bọt, chúng có thể được thấy “rơi như mưa” xuống bên dưới trong khi cá đực gần như nỗ lực điên cuồng để thu thập và trả chúng về tổ bọt. Đây là công việc không có giải lao và kéo dài khoảng bốn-mươi-tám giờ liên-tục. Trong thời gian này, tổ có thể dãn ra để bao phủ một nửa (hay nhiều hơn) diện tích bề mặt của một hồ 10 gallon [~38 lít]. Nỗ lực này có thể so sánh với một người liên tục dồn đống hay cào đồng cỏ khoảng một arce [4,047 m2] trong thời lượng tương tự. Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu nỗ lực này trở nên, ít ra là nhàm chán.

Tuy nhiên, nhiều khả năng, cá có thể đang kiệt sức. Hãy tưởng tượng năng lượng mà nó phải bỏ ra, nhất là vì nó không ăn gì trong thời gian này. Để nhấn mạnh việc này, tôi tính xem có bao nhiêu lần cá đực phải nhặt và đưa cá Betta bột lên tổ trong giai đoạn tiền-bơi-tự-do, hai-ngày ấu trùng của bầy cá. Nếu có khoảng 300 cá bột và mỗi con quậy bung ra khoảng một lần mỗi nửa tiếng, thì có tổng cộng 300 x 2 x 48 hay 28,800 lần! Dĩ nhiên, điều này đòi hỏi những giả thiết vốn có thể không chính xác nhưng dường như hợp lý. Có thể có chút nghỉ ngơi trong những giờ trời tối [ban đêm]. Cá đực có thể nhặt nhiều con một lần. Có khả năng, chúng không rơi thường xuyên như vậy. Nhưng dù có là gì, thì đây rõ ràng là một nỗ lực to lớn đối với cá cha. Chẳng ngạc nhiên khi một số con bỏ cuộc.

8. Cá đực không thường ăn cá con của mình. Nhiều thông báo về những bầy nơi mà cá con lớn lên trong hồ cùng với một hay thậm chí cả hai cha mẹ. Rõ ràng, chúng không bị ngăn cách ngoài tự nhiên. Dẫu sao, đôi khi nó xảy ra ở cá cản hồ (aquarium bred) [cá thuần dưỡng]. Trong những trường hợp như tôi đã viết ở đoạn trên, người ta có thể đoán chúng làm vậy vì chúng chán nản (frustrated). Có lẽ sau cùng chúng cũng đói nữa. Có lẽ đó là sự kết hợp của những yếu tố này và cả những yếu tố khả dĩ khác. Bất kể lý do nào, có lẽ không gì có thể dự đoán được, vì vậy lời khuyên duy nhất mà tôi có thể cho là cố gắng quan sát cá đực, nhất là những con đang chăm sóc các bầy lớn, và bắt chúng ra nếu chúng bắt đầu ăn cá bột.

9. Tôi nghĩ điều không thể tránh đó là, cá cha mẹ sẽ xuống sức sau khi sinh sản, cho dù sức khỏe của chúng có tốt đến đâu, là điều thấy trước. Nên nhớ rằng, cá cái đã đẻ rất nhiều trứng và cá đực cũng xuất ra lượng chất tương đương dưới dạng tinh dịch (chứa tinh trùng) và chất nhờn (mucous) cần thiết để giúp tạo bọt vốn làm nên tổ. Chúng hoạt động thể chất liên tục nhiều giờ trong quá trình sinh sản. Chẳng ngạc nhiên khi chúng bị xuống sức. Có lẽ còn ngạc nhiên hơn khi chúng vượt qua việc đó như vẫn làm. Nhiều con có thể ép nữa trong vòng vài tuần. Tôi nghĩ cá cái có thể tái-sinh sản thường xuyên hơn cá đực, có lẽ bởi vì chúng có thể còn trứng vốn chưa được phóng thích trong lần đẻ trước và chúng không phải chịu áp lực bổ sung của việc chăm sóc cá bột như cá đực. Đề nghị của tôi là luôn cho cả cá đực lẫn cá cái, có nhiều thời gian để phục hồi… nhiều tuần nếu có thể. Luôn đảm bảo rằng chúng ở trong điều kiện [sức khỏe] tốt cho những thử thách mới mặc dù cá có lẽ sẽ tiết lộ sự sẵn sàng của mình qua cách mà chúng hoạt động.

Thảo luận
Thực trạng đáng buồn của những bầy thất bại này đó là chúng, vì một số lý do cố hữu, thường liên quan đến việc phối cản (matings) (và bầy con) mà người ta khao khát thu được nhất. Chúng liên quan đến một hay một số cá thể đặc biệt xuất sắc vốn liên quan đến một dòng thử nghiệm hay sự phát triển của một dòng. Với người mới chơi vốn đang thử ép cá lần đầu, tôi xin nói thêm rằng hầu hết mọi người đều có khó khăn ban đầu. Cá Betta là một trong những loài đẻ trứng dễ cản nhất và bạn sẽ thành công một cách không ngờ, mà nếu bạn tiếp tục theo đuổi, bạn sẽ thấy hầu hết đều trở thành bình thường.

Hãy kiên nhẫn. Sau vài lần thử bạn sẽ thành công. Đa số các bầy đều không liên quan đến bất kỳ vấn đề nào mà tôi xem xét trong bài viết này. Tôi tin rằng sau vài lần thử bạn sẽ phát hiện ra rằng mình có thể cản cá Betta giống như “các chuyên gia” và bạn sẽ không thường phải xử lý những hành vi bất thường. Chúc may mắn!

Source: FAMA Magazine
February 2002
Vol. 25 - No. 2 - Pg. 94

Column Article
BETTAS...AND MORE
By Gene A. Lucas, Ph.D.

E-Mail: g.a.lucas@worldnet.att.com

 

Quả là lai tạo betta có nhiều điều bất ngờ .Học hỏi mãi mà không xong.
Đọc bài xong thấy thương chú cá đực quá vất vả...
Cũng may những con cá đực tui mình đẻ con xong đã có cá "dzoi" chăm sóc cá bột nếu không thì chắc chết quá!!!

Cám ơn anh Đại về bài dịch