Thông số ấp khác biệt tùy vào giống gà

Khi ấp trứng nhân tạo, bạn có thể ngạc nhiên tại sao lứa trứng này nở bình thường trong khi lứa khác lại hỏng trước khi nở. Hãy đọc kỹ bài dưới đây, dựa trên kinh nghiệm của một chuyên gia lai tạo gia cầm, có thể giúp bạn vỡ ra được nhiều điều.

Thông số ấp khác biệt tùy vào giống gà
Dr. Ron Meijerhof – www.aviculture-europe.nl

Những dòng gà thịt thương mại luôn thể hiện những đặc điểm khác biệt. Điều không chỉ diễn ra trong quá trình tăng trưởng, mà còn bắt đầu từ trong trứng nước.

Mặc dù tồn tại sự khác biệt di truyền giữa các dòng và giống gà, chúng ta thường giả thiết rằng ấp và điều kiện ấp giữa các giống đều ít nhiều giống nhau, đặc biệt nếu chúng ta nhìn vào những nhóm nhất định chẳng hạn như gà thịt hoặc gà đẻ trứng.

Có rất nhiều sự tương đồng bên trong một giống hay dòng gà, nhưng cũng có những khác biệt. Mặc dù những kiến thức khoa học còn hạn chế, kinh nghiệm thực tế có thể cung cấp một vài chỉ dẫn. Nhưng để thấu hiểu những khác biệt này, trước hết chúng ta cần nhìn vào chính quá trình ấp trứng.

Điều gì xảy ra khi ấp trứng?
Bào thai cần năng lượng để phát triển, và năng lượng được thu thập bằng cách ô-xy hóa những thành phần bên trong trứng. Trong giai đoạn đầu của quá trình ấp, bào thai sống bằng carbohydrate, nhưng ở giai đoạn sau nó chuyển qua lòng đỏ. Lòng đỏ bao gồm chủ yếu là chất béo, vốn là nguồn năng lượng rất hiệu quả. Khai thác chất béo để lấy năng lượng là một quá trình tương đối chậm chạp mà nó cần rất nhiều ô-xy. Điều này có nghĩa rằng khả năng để bào thai tạo ra năng lượng bị ảnh hưởng bởi lượng ô-xy thẩm thấu qua vỏ.

Tốc độ mà bào thai sử dụng năng lượng phụ thuộc vào nhiệt độ bên trong trứng. Nếu nhiệt độ này tăng lên, bào thai sẽ trao đổi chất nhanh hơn, và do đó tiêu thụ năng lượng nhiều hơn. Dĩ nhiên, việc sản xuất và tiêu thụ năng lượng phải cân bằng. Nếu bào thai sử dụng nhiều năng lượng hơn mức nó có thể sản xuất ra, nó sẽ cạn năng lượng vào giai đoạn cuối của quá trình, và chúng ta có thể đoán là mọi thứ sau đó sẽ không diễn ra như ý muốn.


Trứng của các giống gà khác nhau, với đủ loại màu sắc và kích thước.

Bào thai “chạy”
Để có thể tưởng tượng những gì diễn ra trong khi ấp, chúng ta có thể so sánh với những môn thể thao cần độ bền chẳng hạn như marathon. Dĩ nhiên, sự phát triển của bào thai và việc chạy marathon không giống nhau, nhưng có một vài điểm tương đồng. Mặc dù chạy marathon là cả một quá trình rất căng thẳng, đi bộ marathon với tốc độ 5 km/h lại nằm trong khả năng của mọi người với điều kiện thể chất bình thường và đôi chút nỗ lực.

Tuy nhiên, nếu chúng ta muốn chạy marathon ở tốc độ 12 km/h, chúng ta cần luyện tập thật nhiều, và chỉ số ít người có thể chạy marathon ở tốc độ 20 km/h. Vì vậy, không phải khoảng cách tạo nên sự khác biệt mà chính là tốc độ. Trên thực tế, đa số mọi người có đầy đủ năng lượng trong cơ thể để tham gia chạy marathon, bởi chạy 42 km đòi hỏi lượng năng lượng tương đương với 400 g mỡ. Nhưng chúng ta cần chuyển hóa lượng mỡ này thành dưỡng chất để nuôi dưỡng cơ bắp, điều vốn cần ô-xy và thời gian.

Đấy là lý do tại sao các chương trình huấn luyện tập trung vào khả năng cơ thể hấp thụ ô-xy. Nếu chúng ta không chạy mà chỉ đi bộ, cơ thể có đầy đủ thời gian và ô-xy để chuyển hóa mỡ kịp thời và chúng ta không gặp vấn đề gì.

Tuy nhiên nếu chúng ta chạy nhanh, năng lượng tiêu thụ sẽ cao hơn nhiều, và cơ thể không thể đáp ứng đủ nhu cầu. Nếu chúng ta cố gắng chạy trong một môi trường thiếu ô-xy, nhất là những nơi có độ cao, việc này thậm chí còn tệ hơn.

Khác biệt giữa các giống gà
Không phải tất cả các giống và dòng gà đều như nhau. Nếu chúng ta ấp, chẳng hạn như trứng của các dòng Ross 308 và Cobb 500 với cùng trọng lượng và cùng máy ấp, thì chúng ta có thể thấy một số khác biệt. Chúng ta sẽ nhanh chóng nhận thấy Ross 308 mất từ 0.5 đến 1% trọng lượng (nước) trong vòng 18 ngày.

Nếu chúng ta đo nhiệt độ vỏ (cũng là nhiệt độ bào thai) ở ngày ấp thứ 18, chúng ta sẽ thấy trứng gà Cobb nóng hơn trứng gà Ross từ 0.7 đến 1 độ F. Nếu nhìn vào thời gian nở, chúng ta thường thấy trứng gà Cobb nở sớm hơn trứng gà Ross với cùng trọng lượng từ 8 đến 12 giờ.


Gà tre lơ-go – cùng giống, cùng màu, nở cùng một lúc.

Hậu quả là gì?
Nếu chúng ta so sánh việc chạy đua này với sự phát triển của bào thai trứng gà, chúng ta sẽ giải thích như thế nào? Bào thai gà Cobb dường như có nhiệt độ cao hơn bào thai gà Ross. Nguyên nhân là vì bào thai gà Cobb dường như sinh nhiệt nhiều hơn trong quá trình ấp, và khi trứng được đặt trong cùng máy ấp với cùng nhiệt độ ấp thì nhiệt độ của bào thai gà Cobb sẽ cao hơn. Dường như bào thai “chạy” với tốc độ cao hơn, điều lý giải tại sao nó nở sớm hơn. Đồng thời, trứng gà Cobb mất nước ít hơn. Điều này phần nào khiến nhiệt độ trứng cao hơn, nhưng cũng cho thấy rằng độ dẫn (conductance) của trứng thấp hơn. Độ dẫn thấp không chỉ có nghĩa sự mất nước diễn ra chậm hơn, mà việc trao đổi khí, hấp thu ô-xy và thải carbon dioxide sẽ khó khăn hơn.


Trứng gà Marans với gà chết bên trong; bào thai phát triển hoàn thiện nhưng không chúc mỏ vào túi khí.

Hai lựa chọn khả dĩNếu lắp ghép những điều này lại với nhau, nó có nghĩa rằng bào thai gà Cobb có khả năng “chạy” nhanh hơn, nhưng đồng thời lượng ô-xy cung cấp cũng ít hơn. Kết quả là nó sẽ nở sớm hơn nhưng cũng cạn năng lượng nhanh hơn. Khi bào thai cần năng lượng để tồn tại và không có cơ hội để tiêu thụ chất béo, có hai khả năng sẽ xảy ra:

1) Bào thai bắt đầu tiêu thụ protein. Điều này có nghĩa nó rút năng lượng từ cơ bắp, kết quả là sự phát triển và trọng lượng của cơ bắp suy giảm khi nở. Đặc biệt, cơ tim dường như bị ảnh hưởng, gây ra nhiều rắc rối sau này.

2) Bào thai sẽ ít nhiều chuyển qua chế độ phân hủy carbonhydrate yếm khí làm phát sinh acid lactic, là chất khiến cơ bắp chúng ta bị đau một ngày sau khi vận động. Những con gà này sẽ gặp vấn đề khi được đưa vào lồng úm, và sau đó là trại chăn nuôi, kết quả là khởi đầu kém.


Một trái trứng Marans khác với gà chết bên trong; bào thai tuy chúc mỏ vào túi khí, nhưng rõ ràng không đủ sức để đục vỏ.

Nhưng không chỉ nguồn năng lượng tạo cơ tim bị hy sinh trong quá trình này, mà hệ thống miễn nhiễm cũng bị ảnh hưởng, và không thể hoạt động đúng với chức năng vốn có của nó.

Làm sao kiểm soát tình thế?
Chúng ta phải chấp nhận một thực tế rằng có sự khác biệt giữa các giống gà. Như trường hợp của các giống Cobb và Ross, có sự khác biệt về độ dẫn và sinh nhiệt của trứng. Những vấn đề khác chẳng hạn như thời gian nở, sức khỏe sau khi nở, khởi đầu kém với cơ tim và hệ thống miễn nhiễm bị tổn thương là những vấn đề phổ biến nhất nhưng không phải là di truyền, mà là kết quả của việc chúng ta đã thúc đẩy bào thai “chạy” thay vì “đi bộ” marathon. Vậy làm sao để bào thai “đi bộ” marathon? Chỉ cần kiểm soát nhiệt độ ở mức độ thích hợp cỡ 37.8 độ C (nhiệt độ vỏ).


Để đo nhiệt độ vỏ trứng, bạn cần một nhiệt kế hồng ngoại. Đo nhiệt độ vỏ trứng ở vòng chính giữa trứng chứ không phải ở hai đầu. Nhớ để đầu nhiệt kế tiếp xúc hoàn toàn với vỏ trứng.

Điều này có nghĩa nhiệt độ máy ấp trứng không chỉ được điều chỉnh cho phù hợp với từng giống gà đem ấp, mà còn tùy vào kích cỡ của trứng, bởi trứng càng to thì càng sinh nhiều nhiệt và lượng trao đổi khí càng thấp, điều khiến cho nhiệt độ bào thai càng cao.


Gà Dorking mới nở.

Điều chỉnh tùy giống gà
Nếu chúng ta không điều chỉnh nhiệt độ theo mức độ phù hợp, chúng ta sẽ nhận thấy sự khác biệt giữa các giống gà. Không chỉ giống gà sinh nhiệt nhiều như Cobb so với Ross, mà còn dòng Cobb 700 so với dòng Cobb 500, và dòng Ross 708 so với dòng Ross 308 sẽ nóng hơn trong cùng một môi trường nhiệt độ.

Nó sẽ khiến trứng nở quá nhanh (cùng với mọi vấn đề liên quan đến việc mất nước…), gà kiệt sức và do đó khởi đầu kém, tật chân vì thiếu protein, những vấn đề về trao đổi chất như phù thũng (ascites) bởi vì những tổn thương cơ bắp và có lẽ, dễ mắc bệnh hơn vì hệ miễn nhiễm kém phát triển.

Không phải tất cả những vấn đề này đều rất nghiêm trọng, tùy vào nhiệt độ và lượng ô-xy cung cấp mà chúng ta có thể cải thiện, nhưng nhiệt độ quá cao sẽ gây ra hậu quả tiêu cực.


Gà Cochin vài ngày tuổi.

Nếu chúng ta không thể điều khiển nhiệt độ theo yêu cầu của giống hoặc dòng gà, chúng ta sẽ đặc biệt làm tổn thương những bao thai có khuynh hướng sinh nhiệt nhiều hơn trong quá trình ấp. Việc cân chỉnh dần thông số ấp sẽ đem lại kết quả tốt hơn.

Mọi giống gà đều tương tự, nhưng một số “tương tự” với nhau nhiều hơn so với số khác…

Lưu ý:

Nhiệt độ vỏ tối ưu cho trứng và gà con là 37.8 – 38.3 độ C trong toàn bộ quá trình ấp.

Nhiệt độ bề mặt trứng xấp xỉ với nhiệt độ bên trong trứng, và đó là những gì mà bào thai cần. Nó không nhất thiết phải bằng với nhiệt độ không khí trong máy ấp!

Nhiệt độ ấp cao có nguy cơ gây tổn thương bào thai nhiều hơn so với nhiệt độ ấp thấp.

Ngoài nhiệt độ ấp, độ ẩm cũng rất quan trọng. Hãy kiểm tra kích thước của túi khí khi soi đèn; nó là dấu hiệu cho thấy độ ẩm có phù hợp hay không.

Gà to, “đầy đặn” mà lại chậm chạm và ngảnh ăn, là dấu hiệu của nhiệt độ ấp thấp và/hay độ ẩm cao, hoặc gà mới nở và xù bông khi được lấy ra khỏi máy ấp.

Gà nhỏ gọn, quá hiếu động và ồn ào là dấu hiệu của nhiệt độ ấp cao và/hay độ ẩm thấp, hoặc nở đã lâu trước khi được lấy ra khỏi máy ấp; chúng thường bị mất nước và còn rất ít chất dinh dưỡng dự trữ.

Hậu quả tiêu cực của chế độ ấp không tối ưu có lẽ không chỉ tác động trong một giai đoạn ngắn mà còn kéo dài trong cả quá trình phát triển về sau của gà.

Khi sử dụng máy ấp khí tĩnh (không có cơ chế đảo tự động). Lúc đảo trứng, hãy dời chúng sang vị trí khác của máy ấp (từ giữa ra rìa và ngược lại) bởi nhiệt độ không đồng nhất ở mọi vị trí.

Chúc bạn may mắn với mùa đổ gà sắp tới!


Gà Houdan.