Tuyển chọn một dòng gà (Tan Bark)

Tuyển chọn một dòng gà
Tan Bark – http://chickenhistorynow.blogspot.com


(trích Game Chickens and How to Breed Them)​

Sau khi một người mới chơi chứng kiến bốn hay năm trăm trận và xem vài chục cuộc đối đầu đỉnh cao, bạn sẽ biết về chọi gà nhiều hơn là những gì học hỏi được trong mười năm trời mua sắm và thử nghiệm này nọ rồi tự giới hạn bản thân khi đá sản phẩm tự tạo với đám sư kê nghiệp dư, và bạn sẽ có ý tưởng rõ ràng về loại gà mà mình muốn giữ. Bạn sẽ biết nhà lai tạo nào thường xuyên cản gà đẳng cấp mà chúng thắng đa số các trận một cách nhanh chóng, bạn sẽ hình thành sở thích về một dòng gà nhất định và quan điểm về lối đá mà bạn tin rằng sẽ thắng trong hầu hết các trận đá cựa và luật trường mà bạn dự định sẽ áp dụng, hay buộc phải áp dụng theo địa phương nơi bạn cư ngụ. Có những điều mà bạn phải cân nhắc. Trước khi xác định dòng gà mà bạn muốn duy trì – bạn phải lưu ý đến những rủi ro nhất định. Bạn phải biết chắc về huyết thống của dòng gà. Nó được xây dựng trên “nền đá” – hay chỉ là một cấu trúc tạm bợ? Bất cứ ai mà ký ức còn lưu giữ những gì xảy ra hàng chục năm trước đều có thể nhớ về rất nhiều những cái-gọi-là “dòng gà” mà trong vòng ba hay bốn mùa quét sạch mọi địch thủ ngáng đường – rồi rơi xuống từ đỉnh cao danh vọng cũng nhanh chóng như khi xuất hiện. Những dòng này nổi lên ở những vùng khác nhau trong nước. Chúng thường là một bầy pha may mắn và không chủ đích giữa một số mái rất gan lỳ với một trống pha xuất sắc. Chúng khiến mọi người kinh ngạc bằng cách quét sạch mọi địch thủ và thắng cả chục cuộc đối đầu trong vòng hai hay ba mùa giải. Rồi khi vừa đạt đến đỉnh cao của danh vọng, chúng lại bị quất sụm vài lần, và thường té ra một số gà rót (runner), và rồi người ta không bao giờ nghe nói về chúng nữa. Những cái-gọi-là “dòng” này không phải là dòng gà (strain) – mà chẳng qua là bầy nick (hợp gien). Chừng nào gà giống còn – chúng còn cản ra chiến kê thắng độ và tương đối gan lỳ. Nhưng chúng không thể “lai tiếp” hay tự duy trì. Nếu cận huyết, chúng sẽ tạo ra gà rót, và nếu cản ngược về mỗi bên cha mẹ, hay pha nữa, thì kết hợp may mắn sẽ bị mất, và hậu duệ sẽ không còn hay như bầy “nick” gốc. Vậy trước khi chọn mua một dòng gà, hãy đảm bảo rằng nó đã trụ vững trên giang hồ trong ít nhất mười năm, và trong thời gian đó, gà cản ra trông như nhau, đá như nhau và luôn ổn định. Hãy đảm bảo rằng bạn có thể truy nguyên huyết thống của nó về những dòng gà chọi đáng tin cậy – và rằng, phẩm chất hiện hữu của nó không hề bắt nguồn từ những chiến kê xuất sắc nhưng lai đoản (short bred). Một khi bị nhiễm máu xấu – thì nó sẽ xuất hiện ngày càng nhiều hơn.

Tôi không ám chỉ rằng bạn nhất thiết phải lai tạo những cái-gọi-là dòng “bảo tồn” này, nghe nói là được lai thuần, từ một cặp gà được nhập về từ năm chục hay tám chục năm trước. Đa số các dòng này vốn khoác những cái tên danh giá từ nhiều, nhiều năm trước đây đều là đồ dỏm, đơn giản chỉ có vậy. Chúng được pha ghép hoài hoài, và “nhà bảo tồn” không đủ trung thực để công nhận điều này. Nếu những con này được cản ra từ một trio cách nay năm chục năm mà tồn tại, thì chúng chỉ phù hợp với bảo tàng, chứ không phải cho trường đấu. Chưa hết, bạn còn thấy các tranh cãi dông dài về việc có sự pha ghép hay không trong một dòng gà từ năm 1858, những người bán các “chiến kê kinh thiên động địa” này nói rằng dòng gà đó được giữ thuần. Các quy luật tự nhiên không ưu tiên cho bất kỳ cá thể nào – và tôi thà sở hữu một dòng đã thiết lập, đồng nhất mà chúng hiện đang chiến thắng, chủ nhân là người đủ trung thực để công nhận ông có pha với một dòng gà tốt khi cần thiết, hơn là sở hữu sản phẩm của một tay giả mạo.

Sau này, tôi sẽ thảo luận chi tiết hơn về lối đá mà tôi muốn thấy ở gà chọi – mà người sắp sửa mua gà cần cân nhắc đến những yếu tố cần thiết. Một dòng gà có thể thắng rất nhiều trận vào một thời điểm nào đó nhưng vẫn thiếu phẩm chất thực sự về mọi phương diện. Chúng có thể rất nguy hiểm lúc khai trận, và là chiến kê ác liệt trên không điều giúp chúng hạ thủ những con bình thường một cách nhanh chóng. Nhưng hãy quan sát cẩn thận khi chúng phải đá trên mặt đất. Đấy là khi những phẩm chất tiềm ẩn được vận dụng. Trừ phi mệt mỏi và xuống sức, chúng phải chứng tỏ chân đá đều đặn và ổn định, và đá nhanh và thường xuyên ngay khi chân vừa chạm đất – bằng không tôi sẽ không giữ vì chúng sẽ bị quất sụm khi vừa đụng độ với những chiến kê hàng đầu. Nhiều con đá khai trận xuất sắc, sau khi qua đợt, vô gai cắn mổ và quần thảo, thì chỉ có thể đá chân rời rạc. Đừng giữ chúng. Rồi nhiều con đá hay lại không đâm nghiệt (bloody heel). Đâm nghiệt là một trong những yếu tố cần thiết nhất, và quan trọng hơn bất kỳ yếu tố nào khác trong danh mục lai tạo, vốn là nền tảng của dòng gà. Đấy là điều mà các nhà lai tạo lớn trong quá khứ đặc biệt tìm kiếm và cản vào dòng gà của mình. Nếu một chiến kê đá mạnh và liên tục như máy cắt cỏ, nhưng lại đá bằng lòng bàn chân, đá chệch choạc và lố lên trên, thì nó không “nhạy cựa” (dry heeled) và không bao giờ cản ra gà hay.

Không cần phải nói nhiều về sự gan lỳ. Gà của bạn có gan lỳ cách mấy cũng không thừa, và không dòng gà nào ở đẳng cấp hàng đầu trong thể loại cựa ngắn mà lại không gan lỳ. Đừng bao giờ khởi đầu với bầy gà mà bạn không chắc chúng có gan lỳ hay không.

Hãy xác định điều mà bạn mong muốn – quan trọng là làm sao kiếm được nó – và đấy đôi khi lại là điều khó thực hiện. Có những người quảng cáo bản thân là nhà lai tạo khéo léo và cẩn trọng nhất trên đời. Nếu gà mà bạn muốn có người bán – thì nhiệm vụ của bạn sẽ dễ dàng. Nếu có khi nào đó mà bạn cần thư dãn - thì đấy là lúc này. Hãy cố gắng kiếm – và mua những con tốt nhất. Không nhà lai tạo nào chịu để hàng chất lượng ra đi với giá bình thường. Nếu bạn dự định thiết lập một dòng gà xịn – bạn sẽ gặp khó nhọc nếu khởi đầu bằng những con “hạng hai” trong bầy. Một người có 50 chiến kê sẽ vui lòng bán mười lăm đô la mỗi con – và bốn hay năm con ông không hề muốn bán. Hãy ra giá cho những con mà ông không muốn bán – và ra giá thật cao để ông không thể từ chối. Gà 15 đô thì chất lượng chỉ đáng 15 đô. Gà 100 đô thì chất lượng sẽ đáng 500 đô. Giá cả không làm tăng chất lượng gà – nhưng đừng ngây thơ khi mong đợi những con tốt nhất với giá bình thường.

Hãy khởi đầu bằng những chiến kê đẳng cấp của người khác – và bạn sẽ tiết kiệm được nhiều năm trời làm việc và nỗ lực so với việc lai tạo từ những con hạng nhì. Mái chất lượng khó kiếm hơn trống hay. Mỗi sư kê vào cuối mùa đều có nhiều chiến kê hàng đầu hơn so với nhu cầu để làm giống – mà ông không cần đem đi đá nữa. Ông không muốn bán một con giống đã kiểm chứng – nhưng chấp nhận bán đi những chiến kê xuất sắc đã thắng ngoài trường đấu. Gà giống của ông là những con còn sống sót và được lựa chọn từ số gà đông gấp mười hay hai chục lần. Ông thanh lọc mái nhiều nhất có thể. Điều tốt nhất mà bạn có thể hy vọng là mua một mái tơ chưa kiểm chứng hay mái non họ hàng gần với sân gà tốt nhất của ông. Quan sát chúng thật kỹ và ra giá cho hai con tốt nhất mà ông chấp nhận bán. Đừng mua quá hai con. Để khởi đầu như vậy cũng là nhiều rồi. Bạn có thể gầy từ 20 đến 30 trống tơ từ hai mái này – và đó là tất cả những gì mà bạn có thể kiểm soát cho đến khi bạn có nhiều kinh nghiệm hơn. Sau này tôi sẽ thảo luận việc đánh giá gà mái thông qua cấu trúc (conformation) và lai tạo.

Trước khi kết thúc tôi chỉ muốn lưu ý hai điều. Người mới chơi vì một lẽ gì đó muốn gà lớn chạng. Những chiến kê và trống giống tốt nhất đều thuộc chạng vừa và nhỏ. Gà chạng nhỏ có nhiều lực, linh hoạt, sức sống, tốc độ và hành động hơn là gà chạng lớn, điều đúng đến từng ounce một. Có những phẩm chất mà bạn muốn duy trì. Trong các cuộc đối đầu, trọng lượng sàn từ 4 [1.81 kg] đến 4-12 [2.15 kg] và trọng lượng trần từ 5-10 [2.55 kg] đến 6-04 [2.83 kg]. Gà lớn con rất khó cáp chạng và những con thật lớn không thể đá đối đầu. Kích thước là thứ dễ đạt nhất. Điều mà bạn cần là cản ra nhiều chiến kê ở chạng trung bình, với vài con to và vài con nhỏ. Tôi không bao giờ muốn cản trống ở chạng trên 5-8 [2.49 kg] và tôi chuộng tầm từ 4-12 [2.15 kg] đến 5-4 [2.38 kg]. Tôi thà cản một con chạng 4-6 [1.98 kg] thay vì chạng 6 [2.72 kg]. Mái trong tầm từ 3-6 [1.53 kg] đến 3-12 [1.7 kg] là tốt nhất.

Tôi ưu tiên mua từ người mang gà của mình đi đá. Người có máu cạnh tranh và tự tin vào gà của mình không thể không đá chúng. Người không bao giờ thấy gà của mình đá thì không mong có thể cải thiện chúng – và có điều gì đó không ổn với một nhà lai tạo không hề bước chân ra trường đấu. Có những người vì một lẽ gì đó không bao giờ đá gà của mình mà vẫn cản gà xuất sắc. Họ bán gà cho các sư kê tích cực và khi có điều kiện họ coi gà mình đá. Nếu bạn mua từ một người không đá gà thì ít ra cũng mua từ người mà gà của họ đủ hay để những sư kê xuất sắc nhất đá chúng ở những giải hàng đầu. Người chưa từng tham gia đá gà không thể cản ra những chiến kê xuất sắc. “Gà nghiệp dư” sẽ chẳng đưa bạn đi đến đâu.